Bitki Sıklığı ve Gölgelemenin Salep Orkidesinin (Serapias vomeracea (Burm.f.) Briq.”) Bazı Tarımsal Özellikleri Üzerine Etkileri

Serapias vomeracea, Orchidaceae familyasından olup, özellikle yumruları sıcak içecek yapımında kullanılan değerli bir bitkidir. Rize'nin Pazar ilçesinde tarla koşullarında yetiştirilen bitkiler, bitki sıklığı ve gölgelemenin bazı agronomik özellikleri üzerine etkisini belirlemek amacıyla ilk kez detaylı olarak incelenmiştir. Beş bitki sıklığı seviyesi (20×10 cm, 20×5 cm, 10×10 cm, 10×6.6 ve 10×5 cm) ve üç gölgeleme seviyesi (Kontrol, %55 ve %75) ele alınmıştır. Bitkiler %50 çiçeklenme döneminde yumruları için hasat edilmiştir. Araştırma sonucunda, gölgeleme, incelenen özellikler içerisinde yumruda kuru madde oranı (P<0.05) ve yumruda kül oranı (P<0.01) üzerinde etkili olurken; bitki sıklığı ise bitki boyu (P<0.01), salkım uzunluğu (P<0.01), salkımda çiçek sayısı (P<0.05), kuru madde oranı (P<0.01) ve kül oranı (P<0.01) üzerinde etkili olmuştur. Bitki sıklığının incelenen özellikler üzerindeki baskın etkisini kümeleme analizi ile oluşturulan dendrogramda da görmek mümkündür. Kümeleme analizi sonuçları, 20×5 cm ve 20×10 cm bitki sıklıklarının, 10×10 cm sıklığının ve 10×5 cm, 10×6,6 cm sıklıklarının üç farklı kümeye dağıldığını göstermiştir. Bitki başına yumru verimi ile salkım başına çiçek sayısı (r=0,633*), bitki başına kök sayısı (r=0,728**) ve bitki başına yaprak sayısı (r=0,745**) arasında pozitif ve önemli korelasyonlar bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Tarımsal özellikler, Korelasyon, Yumru, yaprak

The Effects of Plant Density and Shading on Some Agricultural Traits of Salep Orchid (Serapias vomeracea (Burm.f.) Briq.”)

Serapias vomeracea is a valuable plant from the Orchidaceae family, especially in that its tubers are used to make hot drinks. In this study, the plants were grown in field conditions, and it was investigated in detail for the first time to determine the effect of plant density and shading on some agronomic traits of S. vomeracea. The five levels of plant density (20×10 cm, 20×5 cm, 10×10 cm, 10×6.6 and 10×5 cm) and three levels of shading (Control, 55% and 75%) were tested. The plants were harvested for new tubers in full flowering period. As a result of the study, the shading was effective on the dry matter ratio (P<0.05) and ash ratio (P<0.01) in the tubers while plant density was effective on plant height (P<0.01), panicle length (P<0.01), number of flowers per panicle (P<0.05), dry matter ratio (P<0.01), and ash ratio (P<0.01) in the tubers. It is possible to see the dominant effect of plant density on the investigated traits in the dendrogram created by cluster analysis. The results of the cluster analysis showed that the plant densities of 20×5 cm and 20×10 cm, the density of 10×10 cm and, the densities of 10×5 cm and 10×6.6 cm were distributed into three different clusters. Positive and significant correlations were found between tuber yield per plant and number of flowers per panicle (r=0.633*), number of roots per plant (r=0.728**), and number of leaves per plant (r=0.745**).

Keywords:

Agronomic traits, Correlation, Leaf, Tuber,

PDF

___

Anonim, 2014. Salep eylem planı (2014-2018). Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
Arabacı, O., Tutar, M., Özcan, İ.İ., Öğretmen, N.G., Yıldız, Ö., 2014. Salep orkidelerinden Orchis sancta l. türünün tarla koşullarında hasat zamanının belirlenmesi. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 473-478, 23-25 Eylül, Yalova.
Caliskan, Ö., Kurt, D., Odabas, M.S., 2020. Agronomic characteristics of S. vomeracea (Burm. f.) Briq. salep orchids. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 48(1): 245-260. doi:10.15835/nbha48111753.
Çalışkan, Ö. 2020. Salep Orkideleri. Erol Ofset Matbaacılık Yayıncılık Ambalaj Sanai ve Ticaret Limited Şirketi, 112 s, Samsun.
Çalışkan, Ö., Kurt, D., 2019. Salep orchids from past to present with historical recordings. Turkish Journal of Agricultural Research, 6(3): 349-355. doi:/10.19159/tutad.543576.
Ertaş, S., Özel, A., Erden, K., 2019. Determination of the botanical properties and glucomannan contents of some salep species cultivated in Şanlıurfa conditions. Harran Journal of Agricultural and Food Sciences, 23(1): 39-46. doi:10.29050/harranziraat.406221.
Güler, N., 2005. Morphological and chorological studies on the orchids growing in Kazdağları (Ida Mountains). PhD Thesis. Trakya University, Institute of Science and Technology, p. 248, Edirne.
JMP, 2006. Version 5.0.1. SAS Institute Inc., Cary, NC., 1989-2002.
Karık, Ü., Kösoğlu, İ., Akaalp, H. (2020). Salep Yetiştiriciliği. Available at https://arastirma.tarimorman.gov.tr/etae/Belgeler/EgitimBrosur/salep%20yeti%C5%9Ftiricili%C4%9Fi.pdf (Erişim tarihi: 10.01.2023).
Parlak, S., Tutar, M., 2012. Some soil proporties of the most collected salep orchids in karaburun peninsula. Türkiye 2. Orkide ve Salep Çalıştayı, 205-212, 25-26 Nisan 2012, İzmir.
Renz, J., Taubenheim, G., 1984. Orchidaceae. In: Davis, P.H. (Ed) The Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol 8, Edinburgh University Press, Edinburgh.
Sandal, G., 2009. Eastern mediterranean region and grows orchids with the threat of habitat characteristics to investigate factors. PhD Thesis. Instıtute of Natural and Applied Sciences University of Çukurova, p. 193. Adana.
Sandal-Erzurumlu, G., Doran, İ., 2011. Salep culture and salep orchids in Turkey. J.Agric. Fac. HR. U, 15(1): 29-34.
Sevgi, E., Altundağ, E., Kara, Ö., Sevgi, O., Tecimen, H.B., Bolat, İ., 2012. Morphological and ecological studies on some Orchis (Orchidaceae) taxa of mediterranean region in Turkey. Journal of Environmental Biology, 33: 343-353.
Sezik, E., 2002. Turkish Orchids and Salep. Acta Pharmaceutica Turcica, 44: 151-157.
SPSS, 2011. IBM SPSS Statistics 20.0 for Windows, Armonk, NY.
Tamer, C.E., Karaman, B., Copur, O.U. 2006. A Traditional Turkish Beverage: Salep, Food Reviews International, 22(1): 43-50. doi:10.1080/87559120500379902.
Tutar, M., Çiçek, F., Sarı, A. O., Bilgiç, A., Yıldız, Ö., 2012. The culture of Some orchid species distributed in Aegean region. Türkiye 2. Orkide ve Salep Çalıştayı, 301-320, 25-26 Nisan 2012, İzmir.