Enerji Politikaları ve Güvenlik Bağlamında Doğu Akdeniz
Doğu Akdeniz, dünya pazarlarına ulaşımın sağlandığı kritik suyollarını barındırmasının yanı sıra, 21’inci yüzyılın başlarında bölgede hidrokarbon enerji kaynakları da tespit edilmiştir. Bu kaynakların sahiplenilmesi amacıyla bölgedeki kıyıdaş ülkeler karasuları ötesinde, Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) sınırlarını belirleme çabası içerisine girmişlerdir. Kıta Sahanlığı ve MEB’in sınırlandırılması; coğrafi gereklilikler, bölgedeki ülkelerin hak ve çıkarları göz önüne alınarak ikili veya çok taraflı andlaşmalarla sağlanmalıdır. 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS)’ de söz konusu deniz yetki alanlarının belirlenmesi belli kurallara dayandırılmıştır. Doğu Akdeniz coğrafyasının gereği olarak, kıyıdaş devletlerin 1982 BMDHS’de belirtilen şekilde maksimum genişlikte kıta sahanlığı ve MEB alanlarını sınırlandırma olanakları yoktur. Doğu Akdeniz’e kıyıdaş devletler olan; Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Mısır, İsrail, Filistin, Lübnan, Suriye, Libya, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) deniz alanlarını bütüncül bir katılımla kendi aralarında sınırlandırmak için bir görüş birliğine varamamışlardır. Bu nedenle, söz konusu ülkeler tarafından, deniz yetki alanlarının tespit edilmesi ve belirlenmesi esnasında, birbiriyle çelişen iddialar ortaya çıkmış, karşılıklı çatışmalara kadar gidebilecek durumlar yaşanmıştır. Özellikle, GKRY ile Yunanistan’ın, bölgede deniz yetki alanlarını belirlerken, Türkiye ile KKTC’nin bölgedeki haklarını görmezden gelmeleri, bölgenin temel sorunu olarak belirtilebilir. Ayıca, ABD’nin Doğu Akdeniz Gaz Forumu’na (DAGF) ve EastMed projesine verdiği güçlü desteğini 2022 yılının Ocak ayında çektiğini duyurması, bölgede yeni bir denklemin kurulduğunu göstermektedir.
Anahtar Kelimeler:
Doğu Akdeniz, Enerji, Kıbrıs, Deniz Yetki Alanları, MEB.
Eastern Mediterran within the Context of Energy Policies and Security
In addition to hosting critical waterways that provide access to world markets, the Eastern Mediterranean has also identified hydrocarbon energy resources in the region at the beginning of the 21st century. In order to own these resources, the riparian countries in the region have made an effort to determine the boundaries of the Continental Shelf and the Exclusive Economic Zone (EEZ) beyond their territorial waters. The delimitation of the Continental Shelf and the EEZ; geographical requirements should be provided by bilateral or multilateral agreements, while taking into account the rights and interests of the countries in the region. In the 1982 United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS), the determination of the said maritime jurisdiction areas was based on certain rules. As a requirement of the Eastern Mediterranean geography, riparian states do not have the means to delimit the maximum width continental shelf and EEZ areas as specified in the 1982 UNCLOS. In this context, the riparian states of the Eastern Mediterranean; Turkey, the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC), Egypt, Israel, Palestine, Lebanon, Syria, Libya, Greece and the Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus (GCASC) could not reach a consensus to delimit the maritime areas among themselves with a holistic participation. For this reason, during the determination and detection of maritime jurisdiction areas by the said countries, conflicting claims about the situations that lead to mutual conflicts have arisen. In particular, the ignoring of the rights of Turkey and the TRNC in the region by the GCASC while determining the maritime jurisdiction areas in the region can be stated as the main problem of the region. In addition, the announcement that the United States withdrew its strong support for the Eastern Mediterranean Gas Forum (EMGF) and the Eastern Mediterranean Gas (EastMed) project in January 2022 shows that a new equation has been established in the region.
Keywords:
Eastern Mediterranean, Energy, Cyprus, Maritime Jurisdictions Areas, EEZ,
___
- Pazarcı, H. (2017). Uluslararası Hukuk. 11. Bs. Ankara: Turhan Kitabevi.
- Tarakçı, N. (2013). Devlet Adamlığı Bilimi. İstanbul: TASAM Yayınları.
- Yaycı, C. (2019). Sorular ve Cevaplar ile Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Kavramı, 1. Baskı. İstanbul: Deniz Basım Evi.
- Yaycı, C. (2019). Libya Türkiye’nin Denizden Komşusudur, 3. Baskı, İstanbul: ASAM Yayınları.
- Yaycı, C. (2020). Doğu Akdeniz’in Paylaşım Mücadelesi ve Türkiye, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
- Yıldız D. ve Yaşar D. (2012). Doğu Akdeniz’de Küresel Satranç. İstanbul: Truva Yayınları.
- Yeşiltaş M. ve Pirinççi F. (2020). Türkiye’nin Büyük Stratejisi, İstanbul: SETA Yayınları.
- Acer, Y. (2020). Doğu Akdeniz’de Yunanistan-Mısır Deniz Sınırı Antlaşması ve Türkiye, Adalet Dergisi, 65, 13-26.
- Ateş A., Karadeniz Ş., Esmer S., (2010). Dünya Konteyner Taşımacılığı Pazarında Türkiye’nin Yeri, Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 2(2), 83-98.
- Ediger, V.Ş., Devlen B. ve Mcdonald D. B. (2012). Levant’ta Büyük Oyun: Doğu Akdeniz’in Enerji Jeopolitiği. Uluslararası İlişkiler, 9(33), 73-92.
- Doster, B. (2020). Kıbrıs, Doğu Akdeniz ve ittifaklar, Cumhuriyet Gazetesi İnternet Sitesi, https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/baris-doster/kibris-dogu-akdeniz-ve-ittifaklar-1721707
- İnat, K. (2109). Rusya’nın Suriye Politikası ve İkilemleri, https://kriterdergi.com/dis-politika/rusyanin-suriye-politikasi-ve-ikilemleri (Erişim Tarihi: 15.04.2021)
- Karagöl, E.T. ve Özdemir, B. Z. (2017). Türkiye’nin Enerji Ticaret Merkezi Olmasında Doğu Akdeniz’in Rolü, Papor, SETA Yayınları 92.
- Katman, F. (2013). Levant-Doğu Akdeniz ve Enerji Satrancı. Anadolu Bil Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8 (29-30), 17-26.
- Kedikli, U. ve Çalağan Ö. (2017), Enerji Alanında Bir Rekabet Sahası Olarak Doğu Akdeniz’in Önemi, Sosyal Bilimler Metinleri, C. 2017, S.1, 120-138.
- Keser, U. (2012). Doğu Akdeniz’de Güvenlik ve Kıbrıs Adası’nın Stratejik Pozisyonu. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 57-80.
- Leigh J. and Vukovic P. (2011). A Geopolitics of Cyprus, MERIA (Middle East Review of International Affairs), https://www.researchgate.net/publication/274643815_A_Geopolitics_of_Cyprus _httpwwwrubincenterorg201112a-geopolitics-of-cyprus (Erişim Tarihi: 19.04.2021).
- Önder M. ve Akıncı N. (18-20 Nisan 2019) Akdeniz'de Petrol ve Doğalgaz Aramalarının Bölge Enerji ve Güvenlik Politikalarına Etkisi, 13. Uluslararası Kamu Yönetimi Sempozyumu: Uluslararası Siyaset ve Güvenlik Stratejileri, Kamu Yönetimi Politikaları, Gaziantep, 1492-1519.
- Özer, S. (2013). Doğu Akdeniz’de Enerji Güvenliği ve Savaşları. Orta Doğu Analiz, 5(60), 68-79.
- Tamçelik, S. (2011). Kıbrıs’taki İngiliz Üslerinin Stratejik Önemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 1510-1539.
- Şahin, İ. (2019). Doğu Akdeniz’de Enerji Çatışması ve İşbirliği, Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, Rapor.
- Tanas, K.E. ve Özdemir Z.B. (2017). Türkiye’nin Enerji Ticaret Merkezi Olmasında Doğu Akdeniz’in Rolü. Seta Yayınları 92, I. Baskı, İstanbul.
- Telci İ.N. (2016). İstikrarı Arayan Mısır’ın ‘Enerji’ Siyaseti. Ortadoğu Analiz, (72), 62-64.
- Ulunian A.A. (2003). Soviet Cold War Perceptions of Turkey and Greece (1945-58). Cold War History, 3(2), 35-52. DOI: 10.1080/713999982.
- Yaycı, C. (2012). Doğu Akdeniz’de Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu ve Türkiye. Bilge Strateji, 4(6), 1-70. Mediterranean Quality Status Report (2017), https://www.medqsr.org/maritime-transport (Erişim Tarihi: 21.04.2021)
- Laws and Regulations on The Regime of the High Seas, United Nations. (1952). Legislative Series, (1), New York, 38-39. http: //legal.un.org/legislative/documents/ untlegs0001.pdf, (Erişim Tarihi: 08.04.2021).
- United Nations Convention on the Law of the Sea. (1982). https://www.un.org/Depts/los/ convention_ agreements/ texts/unclos/unclos_e.pdf. (Erişim Tarihi:09.04.2021)
- Diane Austin ve diğerleri (2004), History of the Offshore Oil and Gas Industry in Southern Louisiana, Interim Report, Volume I: Papers on the Evolving Offshore Industry, Center for Energy Studies, Louisiana State University, Baton Rouge, Louisiana.
- İnternational Hydrographic Organisation İnternet Sitesi (2002) https://legacy.iho.int/mtg_docs/com_wg/S-23WG/S-23WG_Misc/Draft_2002/Draft_2002.htm., Chapter 3. (Erişim Tarihi: 14.03.2021)
- Statistical Review of World Energy (2021), https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/ pdfs/ energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2021-middle-east-insights.pdf (Erişim Tarihi: 27.01.2022)
- The NOAA Office of the General Counsel Web Sitesi, (2022), https://www.gc.noaa.gov/documents/gcil_proc_2667.pdf.
- John V. Bowlus, , Eastern Mediterranean gas: Testing the field, (2022) European Council on Foreign Relations Web Sitesi, https://ecfr.eu/special/eastern_med/gas_fields (Erişim Tarihi: 27.01.2022) U .S. Energy Information Web Sitesi (2013) https://www.eia.gov/international/content/analysis/regions_of_interest/Eastern_Mediterranean/eastern-mediterranean.pdf (Erişim Tarihi: 16 Mart 2021)
- Resmi Gazete İnternet Sitesi (2022), https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19314.pdf
- Türk Dışişleri Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi, (2020 a). http://www.mfa.gov.tr/no_39---fransa-ile-gkry-arasinda-imzalanan-savunma-isbirligi-anlasmasi-hk_.tr.mfa (Erişim tarihi: 11.04.2021)
- Türk Dışişleri Bakanlığı İnternet Sitesi (2020 b). https://www.mfa.gov.tr/no_-165-yunanistan-ile-misir-arasinda-sozde-deniz-yetki-alanlari-anlasmasi-imzalanmasi-hk.tr.mfa (Erişim Tarihi: 15.05.2021)
- Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi (2020 a), https://digitallibrary.un.org/record/3856643?ln=en (Letter Dated 18 March 2020 from the Permanent Representative of Turkey to the United Nations addressed to the Secretary General) (Erişim Tarihi: 17.04.2021)
- Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi (2020 b), https://news.un.org/en/story/2020/10/1076012 (Erişim Tarihi: 19.04.2021)
- Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi (2004 a). https://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/mzn_s/mzn47.pdf (Erişim Tarihi: 06.05.2021)
- Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi (2004 b) https://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/cyp_2004_eez_proclamation.pdf (Erişim Tarihi: 06.05.2021)
- Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi (2010 a) https://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/mzn_s/mzn79add1ef.pdf (Erişim Tarihi: 06.05.2021)
- Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi (2010 b) https://www.un.org/Depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/TREATIES/cyp_isr_eez_2010.pdf (Erişim Tarihi: 19.05.2021)
- Birleşmiş Milletler Resmi İnternet Sitesi (2019). https://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/mzn_s/MZN.144.2019.LOS-Cyprus.pdf
- Avrasya İncelemeleri Merkezi İnternet Sitesi (2019), https://avim.org.tr/tr/Bulten/FRANSA-DOGU-AKDENIZ-E-YERLESIYOR (Erişim Tarihi: 18.05.2021)
- CNNTÜRK Resmi İnternet Sayfası (2019). https://www.cnnturk.com/dunya/guney-kibris-rum-yonetimi-fransaya-deniz-ussu-veriyor (Erişim Tarihi: 18.05.2021)
- CNNTÜRK Resmi İnternet Sayfası (2021). https://www.cnnturk.com/video/dunya/dogu-akdenizde-tepki-ceken-tatbikat (Erişim Tarihi: 30.01.2022)
- İsmail Şahin (2022), Doğu Akdeniz'de gerçeğe doğru: EastMed çıkmazı, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/dogu-akdenizde-gercege-dogru-eastmed-cikmazi/2481386
- TRT Haber İnternet Sitesi (2019). Doğu Akdeniz Bilmecesi, https://www.trthaber.com/haber/gundem/dogu-akdeniz-bilmecesi-423599.html s.pdf (Erişim Tarihi: 17.05.2021)
- Yücel Acer, SETA İnternet Sitesi (2020), 5 Soru: ABD’nin Dedeağaç (Yunanistan)’ta Askerî Üs Kurmasının Anlamı ve Türkiye’ye Etkisi, https://www.setav.org/5-soru-abdnin-dedeagac-yunanistanta-askerî-us-kurmasinin-anlami-ve-turkiyeye-etkisi/
- Delek Drilling Resmi İnternet Sitesi (2021), https://www.delekdrilling.com/project/aphrodite-gas-field
- Dünya Gazetesi Resmi İnternet Sitesi (2018) https://www.dunya.com/dunya/gkry-ile-misir-arasinda-boru-hatti-anlasmasi-haberi-428064 (Erişim Tarihi: 16.05.2021)
- Deniz Haber İnternet Siyesi (2022), https://www.denizhaber.net/gkry-ile-fransa-larnaka-aciklarinda-tatbikat-gerceklestirdi-haber-106565.htm
- Bahçeşehir Üniversitesi İnternet Sayfası (2021), https://bau.edu.tr/haber/15958-dogu-akdeniz%E2%80%99deki-son-durum-hakkinda-gorus-ve-degerlendirmeler.
- Anadolu Ajansı İnternet Sitesi (2022), https://www.aa.com.tr/tr/dunya/girit-cevresindeki-sismik-arastirmalar-askiya-alinacak/2472352
- Massader Company İnternet Sitesi (2021), http://www.massader.ps/en/project/1518343423 (Erişim Tarihi: 04.06. 2021)
- Mediterranean Quality Status Report (2017), https://www.medqsr.org/maritime-transport. (Erişim Tarihi: 01.05.2021)
- NATO Resmi Web Sitesi (2016). Active Endaouver Archived https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_7932.htm (Erişim Tarihi: 01.05.2021).
- DW Haber Kanalı İnternet Sitesi (2014), https://www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiyeye-tatbikat-misillemesi/a-18008306 (Erişim Tarihi: 18.05.2021).
- TRT Haber İnternet Sitesi (2019) https://www.trthaber.com/haber/gundem/tbmmde-libya-tezkeresi-mesaisi-450294.html (Erişim tarihi: 30.12.2021).
- Reuters Haber İnternet Sitesi (2022), U.S. voices misgivings on EastMed gas pipeline -Greek officials, https://www.reuters.com/business/energy/us-voices-misgivings-eastmed-gas-pipeline-greek-officials-2022-01-11/
- Offshore Energy İnternet Sitesi (2010). https://www.offshoreenergytoday.com/offshore-drilling-history-and-overview/ (Erişim Tarihi: 26.05.2021).
- Delek Drilling İnternet Sitesi (2022), https://www.delekdrilling.com/project/aphrodite-gas-field (Erişim Tarihi: 04.06.2019).
- ABD Enerji Bilgi Yönetimi İnternet Sitesi (2013), https://www.eia.gov/beta/international/regions-topics.php?RegionTopicID=EM (Erişim Tarihi: 01.06.2021).
- ABD Enerji Bilgi Yönetimi İnternet Sitesi (2014), www.eia.gov/beta/international/analysis.php?iso=LBN (Erişim Tarihi: 04.06.2021)
- Birleşmiş Milletler İnternet Sitesi, https://news.un.org/en/story/2020/10/1076012 (Erişim Tarihi: 01 11.2020).
- Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Resmi İnternet Sitesi, https://www.dzkk.tsk.tr/Harekat/icerik/akdeniz-kalkani-harekati (Erişim Tarihi: 31.01.2022).
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Anadolu Üniversitesi