AMİYOTROFİK LATERAL SKLEROZ VE HEMŞİRELİK YÖNETİMİ

Amiyotrofik Lateral Skleroz motor korteks, beyin sapı ve spinalkordtaki motor nöron hücre popülasyonunu etkileyen, etiyolojisi belirsiz nörodejeneratif bir bozukluktur. Klinik bulgular etkilenen motor nöron alana göre değişmektedir. Başlıca bulgular yorgunluk, kas güçsüzlüğü, fasikülasyonlar ve hareketlerde koordinasyon bozukluğudur. Hastalık bireyin günlük yaşam aktivitelerinde değişik oranlarda bağımlılık oluşturabildiği, kalıcı sakatlıklara yol açabildiği için uzun süreli izlem, kontrol ve bakım gerektirmektedir. Amiyotrofik Lateral Skleroz özellikleri nedeniyle diğer kronik hastalıklardan daha fazla psikolojik etkilere sahiptir. Bireyin sosyal ve çalışma yaşantısı, seksüel fonksiyonları ve ekonomik durumunu içeren tüm yönleri değişmektedir. Hastalık ve kas atrofisine bağlı şekil bozukluklarının, sıklıkla anksiyete, depresyon, suçluluk ve benlik saygısında azalmaya yol açtığına ve bu etkenlerin de hastalığın etkinliğini artırabildiğine inanılmaktadır. Ayrıca ALS’li bireylerde fiziksel gereksinimlerin karşılanması son derece önemlidir. Hemşirelik girişimlerinin amacı, hastanın fiziksel güvenliğini sağlamak, anksiyete ve ajitasyonu gidermek, iletişimi iyileştirmek, bağımsızlığını ve öz bakım aktivitelerini desteklemek, sosyalleşme gereksinimlerini karşılamak, yeterli beslenmeyi sağlamak, uyku bozukluklarını gidermek, komplikasyonları önlemek, aileye destek olmak ve eğitmektir.

Anahtar Kelimeler:

Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS), hemşirelik yönetimi, hemşirelik bakımı

PDF

___

Aboussouan LS, Khan SU, Banerjee M, Arroliga AC, Mitsumoto H. Objective Measures of the Efficacy of Noninvasive Positive-Pressure Ventilation in Amyotrophic Lateral Sclerosis. Muscle&Nerve 2001;24(3):403-9.
Alper E, Baydar B, Arı F. Buyraç Z, Kırcı A, Aslan F ve ark. Perkütan Endoskopik Gastroenterostomi Uygulama Deneyimlerimiz: Endikasyon ve Komplikasyonlar. Akademik Gastroenteroloji Dergisi 2009;8(2):74-6.
Armon C. Enviromental Risk Faktors for Amyotrophic Lateral Sclerosis. Neuroepidemiyology 2001;20:2-69.
Beck M, Giess R, Magnus T, Puls I, Reiners K, Toyka KV et al. Progressive Sudomotor Dysfunction in Amyotrophic Lateral Sclerosis. Journal of Neurology, Neurosurgery&Psychiatry 2002;73(1):68- 70.
Birol L. Hemşirelik Süreci. Hemşirelik Bakımında Sistematik Yaklaşım. 6. Baskı, İzmir. Etki Yayıncılık; 2004. p. 284-386
Black JM, Matarassarin-Jacobs E. NeurologicDisorders: Amytrophic Lateral Sclerosis. Luckmann And Sorenson’s Medical Surgical Nursing: A Psychophysiolojik Approach. Unit 6, Fourth Edition, W.B. Saunders; 2010:1987-90.
Brooks BR. El Escorial Wold Federation of Neurology Criteria For The Diagnosis of Amyothrophic Lateral Sclerosis. Subcommittee on Motor Neuron Disease/Amyothrophic Lateral Sclerosis of the Wold Federation of Neurology Research Group on Neuromuscular Disasesand El Escorial “Clinical Limits of Amyothrophic Lateral Sclerosis” Workshop Contributors. Journal of Neurological Sciences 1994;24:96-107.
Carpenito LJ. Hemşirelik Tanıları El Kitabı. Erdemir F, editör. 7. Baskı. İstanbul. Nobel Tıp Kitabevleri 2005. p. 182-390.
Carvalho M, Swash M. Nerve Conductıon Studıes in Amyotrophic Lateral Sclerosis. Muscle Nerve 2000; 23: 344-52.
Chio A, Galletti R, Finocchiaro C, Righi D, Ruffino M A, Calvo A et al. Percutaneous Radiolojical Gastrostomy: A Safeand Effective Method of Nutritional Tube Placement in Advanced ALS. Journal of Neurology, Neurosurgery& Psychiatry 2004;75: 645-7.
Christopher G, Goetz MD. Amyotrophic Lateral Sclerosis: EarlyContributions of Jean-Martin Charcot. Muscle&Nerve. 2000;23(3):336-43.
Çelik JB, Sizer Ç, Yosunkaya A, Küçükkartallar T. Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG) Deneyimlerimiz: 68 Olgu Nedeni ile. Selçuk Tıp Dergisi 2009;25(1);37-42.
Dubendorf P. Amyotrophic Lateral Sclerosis. İn: Smeltzer SC, Bare BG, Hinkle JL, Cheever KH, eds. Brunner&Suddarth’s Textbook Of Medical-Surgigal Nursing. Assessmentand Management of Clinical Problems. 12. Edition. Lippincott Williams &Wilkins. Philadelphia; 2010.p.1993-1995.
Genton L, Viatte V, Janssens JP, Heritier AC, Pichard C. Nutritional State, Energy İntakesand Energy Expenditure of Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS) Patients. Clinical Nutrition 2011 (doi:10.1016/j.clnu.2011.06.004). (Erişim tarihi 20 Ağustos 2011.)
Gilroy J. Dejeneratif Hastalıklar - Motor Nöron Hastalığı (Amyotrofik Lateral Skleroz). E Karabudak R, editör. Temel Nöroloji. 1. Baskı. İstanbul. Güneş Kitabevi; 2002.p.48-54.
Goetz CG. Amyotrophic Lateral Sclerosis: Early Contributions of Jean-Martin Charcot. Muscle & Nerve. 2000;23(3):336-43.
Karadakovan A. Sinir Sisteminin Dejeneratif ve Onkolojik Hastalıkları: Amiyotrofik Lateral Scleroz (ALS). Karadakovan A, Aslan FE, editör. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. 2. Baskı Nobel Yayınları. Adana; 2011.p.1238-1240.
Lomen-Hoerth C, Murphy J, Langmore S. Kramer JH, Olney RK, Miller B. Are Amyotrophic Lateral Sclerosis Patients Cognitively Normal? Neurology 2003;8(60);7:1094-97.
Löser C, Aschl G, Hebuterne X, Mathus-Vliegen EMH, Muscaritoli M, Niv Y et al. ESPEN Guidelines on Artificial Nutrition-Percutaneous Endoskopic Gastrostomy (PEG). Clinical Nutrition 2005;24:848-61.
Mazzini L, Corra T, Zaccala M, Mora G, Piano M, Galante M. Percutaneous Endoscopic Gastrostomyand Enteral Nutrition in a Amyotrophic Lateral Sclerosis. Journal of Neurology 1995;242(10): 695-8.
McGuire V. Nelson M. DescriptiveEpidemiology of Amyotrophic Lateral Sclerosis: New Evidenceand Unsolved Issues. J. Neurol Neurosurg Psychiatry 2008;79:6-11.
Miller RG, Rosenberg A, Gelinas DF, Mitsimoto H, Newman D, Sufit R et al. Practice Parameter: TheCare of the Patient with Amyotrophic Lateral Sclerosis (An Evidence-BasedReview):Report of the Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology 1999;52:1311-21.
Mitchell JD. Heanvg Metals and Trace Elements in Amyotrophic Lateral Sclerosis. Neurologic Clinics. 1987;5:43-60.
Mitchell JD, Borasio GD. Amyotrophic Lateral Sclrosis. Lancet 2007; 369: 2031-41.
Neary D, Snowden LS, Mann DM. CognitiveChange in Motor Neurona Disease/Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS/ALS). J. Neurol. Sci. 2000;180:15-20.
O’Brien M. Management of Patientswith Motor NeuroneDisease. In: Woodword S, Mestecky A, eds. Neuroscience Nursing Evidence-Based Practice. 1st ed. Philadelphia: Wiley-Blackwell Publication; 2011.p.457-70.
Özdemir C. Motor Nöron Hastalığı: AmiyotrofikLateral Skleroz- Charcot Hastalığı.. Öge AE, editör. Nöroloji. 1. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2004.p.112-4.
Radunovic A, Mitsumoto H, P Leigh NP. ClinicalCare of Patients with Amyotrophic Lateral Sclerosis. Lancet Neurology 2007;6:913-25.
Roche V. Percutaneous Endoskopic Gastrostomy: Clinical Care of PEG Tubes in Older Adults. Geriatrics 2003;58:22-9.
Strong MJ. Amyotrophic Lateral Sclerosis: ContemporaryConcept in Etiopathogenesisand Pharmacotherapy. Expert Opion Investig. Drugs 2004;13(12):1593-614.
Swash M, Desai J. Motor Neuron Disease: Classification and Nomenclature, ALS and Other Motor Neuron Disorders. 2000;1(2):105-12.
Tok D, Ok G, ErbüyünK.Ertan Y, Çetin İ. Yoğun Bakım Ünitesinde Perkutan Endoskopik Gastrostomi Uygulamaları. Dicle Tıp Dergisi. 2006;33(2):81-4.
Tunçbay T, Tunçbay E. Ön Boynuz ve Periferik Sistem Hastalıkları: Ön Boynuz Hücre Hastalıkları. Nöromüsküler Hastalıklar. I Cilt. 1. Baskı. İzmir: Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını; 2000.p.82-7.
Wilbourn AJ. Clinical Neurophysicology in the Diagnosis of Amyothrophic Lateral Sclerosis: The Lambert and The El Escorial Criteria. Journal of Neurological Sciences. 1998; 160(1):25-9.
WoldFederation of Neurology Research Group on Neuromuscular Disases Subcommittee on Motor Neuron Disease (WFD). The El Escorial Criteria Fort He Diagnosis of Amyothrophic Lateral Sclerosis. Journal of Neurological Sciences. 1994;124:96-107.