Bekir PAKDEMİRLİ, Nevzat BİRİŞİK, Melek AKAY

Türkiye'deki Tıbbi ve Aromatik Bitkilere Genel Bakış

Tıbbi ve aromatik bitkilerin (TAB’ler), geçmişten günümüze gıda takviyesi veya bitkisel ilaç olarak geleneksel gıda formlarında yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir. Son zamanlarda ise TAB'ler genel olarak hastalıkları önlemek ve hastaların iyileşmeleri için ilaç ve başka amaçlar içinde kullanılan bitkiler olarak tanımlanmaktadır. Genel olarak gıda, bitki çayı, tamamlayıcı gıda ve ilaç olarak kullanılan TAB'ler doğadan toplama veya yetiştiricilik yoluyla elde edilir. Dünyada TAB’lerin kullanımında artan bir trend söz konusudur. Özellikle Uzakdoğu ülkelerinde tıbbi bitkiler hastalıkların tedavisinde daha yaygın kullanılırken bitkisel tıbbi ürün ticareti batı toplumlarında yükselen bir pazar haline gelmiştir. Türkiye ise gerek coğrafi konumu gerekse genetik çeşitliliği ile öne çıkan bir ülke olarak birçok bitki türünün önemli genetik merkezlerinden biridir. Ayrıca Türkiye, dünya TAB pazarında önemli bir role sahiptir. Bu çalışma ile var olan verilere çerçevesinde TAB'leri dünya ve Türkiye’deki mevcut durumu ele alınmıştır. Ayrıca, Türkiye’nin tarihsel, kültürel ve ekonomik durumu ile TAB'lere verilen desteklemeler ve bu alanda yapılan araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerine değinilmiştir. Bu çerçevede, tıbbi ve aromatik bitiklerin genel değerlendirmesi yapılarak geleceğe yönelik atılacak adımlar için TAB’ler alanlarındaki fırsatlar, potansiyeller, sorunlar ve öngörüler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tıbbi ve aromatik bitkiler, Türkiye, tarım ekonomisi

General Overview of Medicinal and Aromatic Plants in Turkey

Medicinal and aromatic plants (MAPs) are widely used in traditional foods, as food supplements or herbal medicines throughout history. Recently, MAPs are generally defined as plants that are used as drugs to prevent or cure diseases in order to maintain health and for other purposes. In general, MAPs used as food, herbal tea, supplementary food and medicine are obtained from nature or through cultivation. There is a worldwide trend of increased use MAPs, and although treating diseases with medicinal plants is more common in Far East countries, the trade of herbal medicinal products is a rising market in western societies. When we consider the trend of MAPs, Turkey is an important genetic center of many plant species thanks to its geographical location and genetic diversity. In addition, Turkey is a main partner of many countries that demand MAPs products for the world MAPs market. In this paper, the current situation of MAPs production in the world and Turkey are reviewed based on available data. In addition, this review touches upon Turkey’s historical, cultural and economic situation as well as the subsidies for and research and development (R&D) activities focused on MAPs. Finally, the opportunities, potential, problems and outlook in this area are described in order to inform future decisions about MAPs.

Keywords:

Medicinal and aromatic plants, Turkey, agricultural economics,

PDF

___

Acıbuca, V. ve D. Bostan Budak. 2018. Dünyada ve Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin yeri ve önemi. Çukurova Tarım Gıda Bil. Der. 33(1): 37-44.
Anonim. 2016. Tıbbi aromatik bitkiler ve iyi yaşam. İzmir Ticaret Borsası. http://itb.org.tr/dosya/rapordosya/ tibbi-aromatik-bitkiler-ve-iyi-yasam.pdf?v= 1506816000032.
Anonim. 2017. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler AR-GE Projesi Eğitim Kitabı. https://www.kalkinmakutuphanesi. gov.tr/dokuman/tibbi-ve-aromatik-bitkiler-ar-ge-projesi-egitim-kitabi/1637
Anonim. 2018. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Ulusal Eylem Planı. Basılmamış yayın. Ankara.
Anonim. 2020a. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü verileri. Ankara.
Anonim. 2020b. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü. Odundışı Orman Ürünleri Daire Başkanlığı istatistikleri kayıtları. Ankara.
Anonim. 2020c. Türkiye İstatistik Kurumu (TUIK). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Dis-Ticaret-104.
Anonim. 2020d. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü. https:// www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=136
Anonymous. 2015. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/biodiversity-and-health.
Anonymous. 2021a. The International Trade Centre (ITC). https://www.trademap.org/Index.aspx.
Anonymous. 2021b. The Food and Agriculture Organization (FAO). http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC
Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, Geçmiste ve Bugün. Nobel Tıp Kitabevleri. II. Baskı ISBN: 975-420-021- Istanbul.
Dar, R. A., M. Shahnawaz, and H. Qazi. 2017. General overview of medicinal plants: A review. The Journal of Phytopharmacology 6(6): 349-351.
Faydaoğlu E. ve M.S. Sürücüoğlu. 2011. Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 11(1):52-67.
Karık, Ü. ve M. Öztürk. 2010. Uçucu yağ sektörünün ulusal ekonomimizdeki yeri, sorunları ve çözüm önerileri. Alatarım 9(2): 30-37.
Karık, Ü., and M. Tunçtürk. 2019. Production, trade and future perspective of medicinal and aromatic plants in Turkey. Anadolu J. of AARI 29(2):154-163.
Keykubat, B., 2016. Medicinal and aromatic plants and good life. Izmir Commodity Exchange R&D Department.
Saber, A.H. 1982. Chronological notes on medicinal plants. Hamdard 25(1-4):57.
Schippmann, U., D. J. Leaman, and A. B. Cunningham. 2002. Impact of cultivation and gathering of medicinal plants on biodiversity: Global Trends and Issues. p. 12-13. October 2002. Inter-Departmental Working Group on Biological Diversity for Food and Agriculture. Roma.
Temel, M., B. Tinmaz, M. Öztürk, ve O. Gündüz. 2018. Dünyada ve Türkiye’de tıbbi-aromatik bitkilerin üretimi ve ticareti. KSÜ Tarım ve Doğa Derg. 21(Özel Sayı): 198-214.