Hüseyin ÖZPINAR, Ergül AY, Hülya OKKAOĞLU, Melek AKÇA PELEN

Ege Bölgesi Fiğ (Vicia sativa L.) Islah Çalışmalarında Geçmişten Günümüze Gelişmeler

Ege Bölgesinin ekolojik koşullarına ve tarla sistemine uygun, ot ve tohum verimi yüksek, kaliteli hastalıklara mukavim, tek yıllık bazı baklagil türlerini ıslah ederek çeşit geliştirmek amacı ile 1967 yılında başlatılan ‘Ege Bölgesi Yem Bitkileri Araştırmaları’ projesi kapsamında günümüze kadar 12 adet adi fiğ (Vicia sativa L.) çeşidi geliştirilmiştir. Türkiye’nin çeşitli yörelerinden toplanan yerel populasyonların değerlendirildiği çalışmada, saf hat seleksiyonu ve melezleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın ilk çıktısı, 1979 yılında tescil edilen Ürem 79 çeşidi olmuştur. Islah çalışmalarında önemli kavşaklardan ilki 1982 yılında erkenci ve daha kararlı bir çeşit olan, pamuk tarımında kışlık ara ürün olarak kullanılmaya çok elverişli Kubilay 82 çeşidinin geliştirilmesidir. İkincisi de yüksek hızlı dane doldurma özelliği ile öne çıkan erkenci, tohum verimi yüksek olan Selçuk 99 ve Cumhuriyet 99 çeşitlerinin tescil ettirilmesidir. Üçüncüsü ise yapılan melezleme çalışmaları neticesinde erkenci, kuru madde ve tohum verimleri yüksek, 2010 yılında tescil edilen Alper ile 2013 yılında tescil edilen Doruk ve Ürkmez çeşitlerinin sektöre kazandırılması ile olmuştur. Geliştirilen çeşitler, bölgemiz ve benzer iklim koşullarına uygunluğu ve yüksek verimleri ile önemli bir ekiliş alanına sahip olup sertifikalı tohumluk üretimine dolayısıyla ülke tohumculuğuna büyük katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fiğ, Vicia sativa L., ıslah, erkencilik, kuru madde, tohum verimi

Developments in Vetch (Vicia sativa L.) Breeding in the Aegean Region from Past to Present

A project emtitled ‘Aegean Region Forage Crops Researches’ with the aim of breeding annual legume varieties with high yield and high disease tolerance and suitable to Aegean climatic conditions and field crop patterns was initiated in 1967. Twelve common vetch (Vicia sativa L.) varieties developed have been registered so far. Materials utilized in the project were common vetch local cultivars and populations collected from different parts of Türkiye. Methods used were single plant selection (pure line selection) and crossing. The first outcome of the project was cultivar Urem 79 which was registered in 1979. The first milestone of breeding studies was the development of the early and more determinate cultivar Kubilay 82 registered in 1982 which was more suitable to winter intercropping in cotton producing areas. The second milestone was the registration of cultivars Selcuk 99 and Cumhuriyet 99 both having earliness, fast pod filling and high seed yielding properties. The third milestone was to develop the early, high dry matter and seed yielding cultivars named Alper, Doruk and Urkmez in 2010 and 2013 by using crossing method.

Keywords:

Vetch, breeding, earliness, dry matter, seed yield,

PDF

___

Anonim.1999. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü Adi Fiğ Tescil Raporu 1999. Ankara.
Anonim. 2002. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü TAGEM/TA/00/11/01/011no’lu Ege Yem Bitkileri Araştırma Projesi Ara Sonuç Raporu (Basılmamış).
Anonim. 2010. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü Adi Fiğ Tescil Raporu 2010. Ankara.
Anonim. 2011. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü TAGEM/TA/00/11/01/011 no’lu Ege Yem Bitkileri Araştırma Projesi Ara Sonuç Raporu (Basılmamış).
Anonim. 2013. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü Adi Fiğ Tescil Raporu -1, 2013. Ankara.
Anonim 2021. Bitkisel Üretim İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu (htttps://biruni.tuik.gov.tr) Ankara.
Abd El Moneim, A. M. 1993. Agronomic potential of three vetches (Vicia spp.) under rainfed conditions. J. Agro. & Crop Science 170: 113-120.
Açıkgöz E. ve S. Çakmakçı. 1986. Bursa koşullarında adi fiğ ve tahıl karışımlarının ot verimi ve kalitesi üzerinde araştırmalar. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 5: 67-73.
Blum, A., and W. Lehrer. 1973. Genetic and environmental variability and some agronomical and botanical characters of common vetch. Eupytica 22: 88-97.
Demir, İ., ve İ. Turgut. 1999. Genel Bitki Islahı. s. 278-315. Ege Üniv. Zir. Fak. Yay. No:496.
Gençkan, M. S. 1983. Yem Bitkileri Tarımı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:467.Bornova, İzmir.
Loss S.P., K. H. M. Siddique 1997. Adaptation of faba bean (Vicia faba L.) to dryland Mediterranean – type environments I. Seed yield and yield components. Field Crop Research 52 (1-2): 17-28.
Özpınar, H., C. O. Sabancı ve G. Eğinlioğlu. 1999. Ürem-79 ve Kubilay-82 fiğ (Vicia sativa L.) çeşitlerinde farklı tohumluk miktarlarının ot ve tohum verimi üzerine etkileri. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi 9(2): 41-55.
Poehlman, J. M. and D. A. Sleper. 1995. Breeding Field Crops. Fourth Edition Iowa State Univ. Ames.
Sabancı, C. O., 1991. Adi fiğde ot ve tohum verimi yönünden stabilite analizleri ve genotip adaptasyonları. Türkiye 2. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi. 28-31 Mayıs 1991. İzmir.
Siddique, K. H., M., and S.P. Loss. 1996. Growth and seed yield of vetches (Vicia spp.) in south-western Australia. Australian Journal of Experimental Agriculture 36:587-93
Soya, H., S. Avcıoğlu ve M. Tapsun. 1991. Pamuk tarımında Ara ürün olarak fiğ kültürü. Türkiye 2. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi. 28-31 Mayıs 1991. İzmir.
Thomson, B. D., K. H. M. Siddique, M. D. Barr, and J. M. Wilson. 1997. Grain legume species in low rainfall Mediterranean-type environments I. Phenology and seed yield. Field Crops Research 54:173-187.
Tosun, M., M. Altınbaş ve H. Soya. 1991. Bazı fiğ (Vicia sp.) türlerinde yeşil ot ve dane verimi ile kimi agronomik özellikler arasındaki ilişkiler. Türkiye 2. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi 28-31 Mayıs 1991. İzmir.
Ürem, A. 1985. Türkiye’de önemli yem bitkilerinin üretimi, yetiştirilmesi ve bazı tescilli çeşitlerin özellikleri ile tohumluk sorunları. Ege Böl. Zir. Ara. Ens. Yay. No:55.