Çiftçi Koşullarında Yerel Çeşitlere Dayalı Buğday Üretimi

Ülkemizde, özellikle son 50 yıllık süreçte yeni buğday çeşitlerinin yaygınlaşması, yerel popülasyonların üretimdeki paylarının giderek azalmasına yol açmıştır. Ancak, son yıllarda üretim sistemleri ve talepteki yeni yönelmeler nedeniyle, yerel buğday çeşitlerimiz üretim için yeniden güncel duruma gelmiştir. Bu nedenle, yeni çeşitler yerine yerel çeşitlere dayalı buğday üretiminin, potansiyel risk ve fırsatlar açısından değerlendirilmesi yararlı olacaktır. Yeni buğday ve yerel buğday konusundaki değerlendirmelerde, bir diğerini faydasız sayan karşılaştırma, tartışma ve yaklaşımlardan uzak durulmalıdır. Buğdayın yıllık üretim miktarı riske sokulmamalı ve yüksek verimli yeni çeşitlerin, artan nüfusun gıda güvenliğinin sağlanmasındaki önemi unutulmamalıdır. Bu nedenle, yüksek tane verimi sağlayabilme potansiyeline sahip koşullarda yapılacak buğday üretiminde, yeni çeşitler yerine yerel çeşitlerin tercih edilmesi riskli olacaktır. Aksine yerel çeşitler; geleneksel yetiştiriciliğe rağmen düşük verim alınan koşullar, yüksek sap üretimi istenilen durumlar, yerel taleplerin yüksek olduğu yöreler, özellikle de organik buğday tarımı için üretim fırsat ve potansiyeline sahiptir. Bilimsel ve üretici katılımlı çalışmalarla bu fırsatlar ve potansiyeller değerlendirilebilir, ıslah açısından büyük bir öneme sahip olan yerel buğdaylara dayalı ekonomik ve sürdürülebilir üretim sağlanabilir.

Wheat Production Based on Landraces in Farmer Conditions

The widespreading of modern wheat cultivars, especially throughout last 50 years in Turkey, have caused to progressively decrease the proportion of landraces in production. However, Turkish wheat landraces have been popular again for production because of new trends in production systems and demands in recent years. Therefore, it will be useful to consider the potential risks and opportunities of wheat production based on landraces instead of modern varieties. In considerations on modern wheat varieties and landraces, it should be avoided from comparison, discussing and approaching making each other useless. The annual production of wheat should not be put at risk, and it should not be forgotten the importance of high yielding modern wheat varieties in providing the food security for increasing population. For this reason, the preferring the landraces instead of modern varieties will be risky in wheat production to be performed in conditions capable of providing the high grain yield. On the contrary, the landraces have the production opportunities and potentials; in low yielding conditions despite the conventional farming system, for situations desiring the high straw yield, in places with high local demands, and especially for organic wheat farming. These opportunities and potentials could be considered in scientific and farmer participatory studies, and it could be provided the economic and sustainable production based on wheat landraces with great importance in terms of breeding.

PDF

___

Akkaya, A. 2008. Tahılın kalbi Konya’dan çağrı. Ülkesel Tahıl Sempozyumu. 2-5 Haziran 2008. Konya. s.1-13.
Alp, A. ve C. Akıncı. 2005. Diyarbakır ili ve çevresinden toplanan buğdaygil genetik kaynaklarının karakterizasyonu. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi. 5-9 Eylül 2005. Antalya. Cilt 2: 675-678.
Alp, A. ve E. Kün. 1999. Güneydoğu Anadolu Bölgesi yerel makarnalık buğday çeşitlerinin tarımsal ve kalite karakterleri üzerinde araştırmalar. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-18 Kasım 1999. Adana. s.103- 108.
Alp, A. ve H. Aktaş. 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki buğdaygil genetik kaynaklarının toplanması, karakterizasyonu ve ön değerlendirme. GAP IV. Tarla Bitkileri Kongresi. 21-23. Eylül 2005. Şanlıurfa. Cilt 1: 763-768.
Anonim. 2018. Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik. gov.tr. (Erişim tarihi 10 Eylül 2018).
Ashby, J. A. 2009. The impact of participatory breeding. pp. 649-671. In: S. Ceccerelli, E. P. Guimaraes, and E. Weltzien (Eds.). Plant Breeding and Farmer Participation. FAO, Rome, Italy.
Aydın, M., M. Yılmaz, A. Ç. Kara ve S. Soylu. 2010. Ekmeklik buğdayda organik ve konvansiyonel yetiştiriciliğin karşılaştırması üzerine bir araştırma. Türkiye IV. Organik Tarım Sempozyumu. 28 Haziran- 1 Temmuz 2010. Erzurum. s. 102-106.
Aykas, L. ve A. Tan. 2018. Türkiye kaplıca buğday yerel çeşitlerinin çiftçi elinde in situ muhafazası. Türkiye örneği. Türkiye Yerel Buğdaylar Sempozyumu. 20-22 Aralık 2018. Bolu. s. 85-86.
Banziger, M., and M. Cooper. 2001. Breeding for low input conditions and consequences for participatory plant breeding: Examples from tropical maize and wheat. Euphytica 122: 503-519.
Christopher, A., D. Sarkar, S. Zwinger, and K. Shetty. 2018. Ethnic food perspective of North Dakota common emmer wheat and relevance for health benefits targeting type 2 diabetes. Journal of Ethnic Foods 5 (1): 66-74.
Çetiner, B., S. Tömösközi, E. Schall, A. Salantur, and H. Köksel. 2018. Comparison of some landraces and a modern wheat in terms of quality, functional properties and gluten/gliadin content. p. 92. In: LACC4, 4th ICC Latin American Cereals Conference. 11-14 March 2018. Mexico City, Mexico.
Colomba, M. S., and A. Gregorin. 2012. Are ancient durum wheats less toxic to celiac patients? A study of α- gliadin from Graziella Ra and Kamut. The Scientific World Journal 2012: 837416.
Damania, A. B., L. Pecetti, C. O. Qulset, and O. B. Humeid. 1996. Diversity and geographic distribution of adapt and traits in Triticum turgidum L (durum group) wheat landraces from Turkey. Genetic Resources and Crop Evolution 43 (5): 409-442.
De Santis, M. A., O. Kosik, D. Passmore, Z. Flagella, P. R. Shewry, and A. Lovegrove. 2018. Comparison of dietary fibre composition of old and modern durum wheat (Triticum turgidum spp. durum) genotypes. Food Chemistry 244: 304-310.
Dinu, M., A. Whittaker, G. Pagliai, S. Benedettelli, and F. Sofi. 2018. Ancient wheat species and human health: Biochemical and clinical implications. Journal of Nutritional Biochemistry 52: 1-9.
Erba, D., A. Hidalgo, J. Bresciani, and A. Brandolini. 2011. Environmental and genotypic influences on trace element and mineral concentrations in whole meal flour of einkorn (Triticum monococcum L. subsp. monococcum). Journal of Cereal Science 54: 250-254.
Foulkes, M. J., B. Sylvester, and R. K. Scott. 1998. Evidence for differences between winter wheat cultivars in acquisition of soil mineral nitrogen and uptake and utilization of applied fertilizer nitrogen. Journal of Agricultural Science 130: 29-44.
Frakolaki, G., V. Giannou, E. Topakas, and C. Tzia. 2018. Chemical characterization and breadmaking potential of spelt versus wheat flour. Journal of Cereal Science 79: 50-56.
Ghaouti L., and W. Link. 2009. Local vs. formal breeding and inbred line vs. synthetic cultivar for organic farming: Case of Vicia faba L. Field Crop Research 110: 167- 172.
Gianfrani, C., M. Maglio, V. Rotondi Aufiero, A. Camarca, I. Vocca, G. Iaquinto, N. Giardullo, N. Pogna, R. Troncone, S. Auricchio, and G. Mazzarella. 2012. Immunogenicity of monococcum wheat in celiac patients. The American Journal of Clinical Nutrition 96: 1339-1345.
Gosme, M., M. Villemandy, M. Bazot, and M. H. Jeuffroy. 2012. Local and neighbourhood effects of organic and conventional wheat management on aphids, weeds, and foliar diseases. Agriculture, Ecosystems and Environment 161: 121-129.
Hammer, K., and A. Diederichsen. 2009. Evolution, status and perspectives for landraces in Europe. pp. 23-44. In: M. Veteläinen, V, Negri, and N. Maxted (Eds.). European Landraces Onfarm Conservation, Management and Use. Bioversity Technical Bulletin No. 15. Bioversity International, Rome, Italy.
Hetrick, B. A. D., G. W. T. Wilson, and T. S. Cox. 1993. Mycorrhizal dependence of modern wheat cultivars and ancestors-synthesis. Canadian journal of Botany 71: 512-518.
Hoad, S., C. Topp, and K. Davies. 2008. Selection of cereals for weed suppression in organic agriculture: A method based on cultivar sensitivity to weed growth. Euphytica 163: 355-366.
Kandel, H. J., P. M. Porter, P. M. Carr, and S. F. Zwinger. 2008. Producer participatory spring wheat variety evaluation for organic systems in Minnesota and North Dakota. Renewable Agriculture and Food Systems 23: 228-234.
Karademir, Ç. ve A. Sağır. 1999. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde makarnalık buğday (Triticum durum) genotiplerinde kimi bitkisel özelliklerin değişim sınırları. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-18 Kasım 1999. Adana. s. 360-365.
Karagöz, A. 1998. In situ conservation of plant genetic resources in Ceylanpınar state farm. pp. 87-91. In: Proceeding of the International Symposium on in Situ Conservation of Plant Genetic Diversity. Ankara.
Karagöz, A. 2018. Yerel çeşitlerin çiftçi elinde korunması. Türkiye Yerel Buğdaylar Sempozyumu. 20-22 Aralık 2018. Bolu. s. 21-22.
Karagöz, A. ve İ. Özberk. 2010. Türkiye’de makarnalık buğday genetik kaynakları ve bu kaynakların buğday ıslahında kullanılması. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Konferansı. 17-18 Mayıs 2010. Şanlıurfa. s.67-74.
Karagöz, A. ve N. Zencirci. 2004. Variation in wheat (Triticum spp.) landraces from different altitudes of three regions of Turkey. Genetic Resources and Crop Evolution 52: 775-785.
Koksel, H., B. Cetiner, and T. Sanal. 2016. Misleading claims and scientific assessment about grain products. Tusaf Journal 1: 48-60.
Lammerts van Bueren, E. T., S. S. Jones, L. Tamm, K. M. Murphy, J. R. Myers, C. Leifert, and M. M. Messmer. 2011. The need to breed crop varieties suitable for organic farming, using wheat, tomato and broccoli as examples: A review. NJAS-Wageningen Journal of Life Sciences 58: 193-205.
Longin, C. F. H., J. Ziegler, R. Schweiggert, P. Koehler, R. Carle, and T. Würschum. 2016. Comparative study of hulled (einkorn, emmer, and spelt) and naked wheats (durum and bread wheat): Agronomic performance and quality traits. Crop Science 56: 302-311.
Mader, P., A. Fliessbach, D. Dubois, L. Gunst, P. Fried, and U. Niggli. 2002. Soil fertility and biodiversity in organic farming. Science 296: 1694-1697.
Mason, H. E., A. Navabi, B. L. Frick, J. T. O'Donovan, and D. M. Spaner. 2007. The weed competitive ability of Canada Western Red Spring Wheat cultivars grown under organic management. Crop Science 47: 1167- 1176.
Michalcova, V., R. Dusinsky, M. Sabo, M.A. Beyroutiova, P. Hauptvogel, Z. Ivanicova, and M. Svec. 2014. Taxonomical classification and origin of Kamut wheat. Plant Systematics and Evolution 300: 1749-1757.
Murphy, K. M., J. C. Dawson, and S. S. Jones. 2008a. Relationships among phenotypic growth traits, yield and weed suppression in spring wheat landraces and modern cultivars. Field Crops Research 105: 107-115.
Murphy, K. M., P. G. Reeves, and S. S. Jones. 2008b. Relationship between yield and mineral nutrient concentrations in historical and modern spring wheat cultivars. Euphytica 163: 381-390.
Murphy, K. M., K. G. Campbell, S. R. Lyon, and S. S. Jones. 2007. Evidence of varietal adaptation to organic farming systems. Field Crops Research 102: 172-177.
Özdemir, F., M. Küçükçongar, A. Morgounov, M. Keser, M. Kan, H. Müminjanov ve C. Qualset. 2018. Anadolu’nun genetik hazinesi “yerel buğdaylar”. Türkiye Yerel Buğdaylar Sempozyumu. 20-22 Aralık 2018. Bolu. s. 32-33.
Piergiovanni, A. R., R. Rizzi, E. Pannacciulli, and C. D. Gatta. 1997. Mineral composition in hulled wheat grains: A comparison between emmer (Triticum dicoccon Schrank) and spelt (T. spelta L.) accessions. International Journal of Food Sciences and Nutrition 48 (6): 381-386.
Ponti, T., B. Rijk, and M. K. Ittersum. 2012. The crop yield gap between organic and conventional agriculture. Agricultural Systems 108: 1-9.
Salantur, A. 2018. Köy çeşitleri ve buğday ıslahı. Türkiye Yerel Buğdaylar Sempozyumu. 20-22 Aralık 2018. Bolu. s. 27-29.
Shewry, P. R. 2018. Do ancient types of wheat have health benefits compared with modern bread wheat? Journal of Cereal Science 79: 469-476.
Shewry, P. R., and S. Hey. 2015. Do “ancient” wheat species differ from modern bread wheat in their contents of bioactive components? Journal of Cereal Science 65: 236-243.
Sinclair, T. R. 1998. Historical changes in harvest index and crop nitrogen accumulation. Crop Science 38: 638- 643.
Sudutan, T. 2009. Malatya yöresinde yetiştirilen Kunduru- 1149 buğday popülasyonunda bazı morfolojik ve fenolojik karakterler yönünden varyasyon. Yüksek Lisans Tezi. K. S. Ü. Zir. Fak. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı Kahramanmaraş.
Tan, A. 2018. Buğday yerel çeşitlerinin geleneksel bilgileri. Türkiye Yerel Buğdaylar Sempozyumu. 20-22 Aralık 2018. Bolu. s. 25-26.
Wolfe, M. S., J. P. Baresel, D. Desclaux, I. Goldringer, S. Hoad, G. Kovacs, F. Löschenberger, T. Miedaner, H. Ostergard, and E. T. Lammerts van Bueren. 2008. Developments in breeding cereals for organic agriculture. Euphytica 163: 323-346.
Yıldırım, A., A. Sayaslan, N. Kandemir, T. Eserkaya, M. Koyuncu ve Ö. A. Sönmezoğlu. 2008. Makarnalık kalitesini etkileyen genlerin Türk makarnalık buğday çeşitlerindeki durumu. Ülkesel Tahıl Sempozyumu. 2- 5 Haziran 2008. Konya. s. 381-389.
Zencirci, N. 1995. Türkiye makarnalık buğdaylarının önemli karakterleri üzerinde araştırmalar. Doktora tezi. A. Ü. Zir. Fak. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı Ankara.
Zencirci, N. 2018. Buğdayın sılası Türkiye’dir. Türkiye Yerel Buğdaylar Sempozyumu. 20-22 Aralık 2018. Bolu. s. 13.