İzmir-Bayraklı Höyüğü’nde Bulunan Antropomorfik Kap Parçaları ve Batı Anadolu Tunç Çağ Arkeolojisindeki Yeri

Bayraklı Höyüğü (Eski Smyrna) kazıları çerçevesinde 2017 yılından itibaren “Batı Açmaları”nda yürütülen çalışmalarda Erken Tunç Çağ sonu ve Orta Tunç Çağ başlangıcına tarihlenen veriler açığa çıkarılmıştır. Başlıca 3 mimari yapı katıyla temsil edilen alanın, Erken-Orta Tunç Çağ geçiş dönemine tarihlenen I. Tabaka’sından ele geçen seramik bulguları içinde antropomorfik (insan yüzlü) kap parçalarına rastlanmıştır. Söz konusu tabakadan elde edilen seramik repertuvarı içinde az sayıda örnekle temsil edilen insan yüzlü kapların, farklı tipte ve özellikteki kaplardan oluştuğu dikkati çekmektedir. Bu makalede, Bayraklı’nın I. Tabakasında bulunan antropomorfik kaplar, form, mal ve bezeme özellikleri açısından değerlendirilerek Batı Anadolu’daki diğer Tunç Çağ merkezlerinde bulunan örneklerle karşılaştırma yoluna gidilmiştir. Buna göre Bayraklı’daki örnekler, form ve bezeme açısından ele alınarak Batı Anadolu arkeolojisindeki yeri üzerine bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Batı Anadolu, Bayraklı Höyüğü (Eski Smyrna), Tunç Çağ, Antropomorfik Kaplar, Seramik

Anthropomorphic Vessels from the Old Smyrna Bayraklı Mound and Their Meaning in the Bronze Age of the West Anatolia Region

Archaeological excavations since 2017 of Bayraklı Mound in Old Smyrna in the western trenches have presented significant evidence of the period between the end of the Early Bronze Age and the beginning of the Middle Bronze Age. The trench is characterized by three archaeological layers, with Layer I providing some sherds related to anthropomorphic vessels containing stylized human faces and dating back to the transition from the Early to the Middle Bronze period. The anthropomorphic samples are represented by a small number of sherds with different forms and features.This article discusses the anthropomorphic vessel sherds from Layer I of the Bayraklı Mound in terms of their forms, decorations, and features and makes some comparisons with other Bronze Age sites in the West Anatolia Region. Accordingly, general interpretations have been made about the location of the Bayraklı samples in the West Anatolia Region.

Keywords:

Western Anatolia, Bayraklı Mound (Old Smyrna), Bronze Age, anthropomorphic Vessels, Pottery,

PDF

___

Akurgal, E. (1993). Eski Çağ’da Ege ve İzmir, İzmir. google scholar
Akurgal, E. (1997). Eski İzmir I. Yerleşme Katları ve Athena Tapınağı, Ankara. google scholar
Aykurt, A. (2013). İzmir Bölgesi Araştırmaları Işığında Batı Anadolu Orta Tunç Çağı Kronolojisi’nin Güncel Değerlendirmesi. Colloquium Anatolicum XII, 58-78. google scholar
Arda, G. (2002). Limantepe, Baklatepe ve Kocabaştepe İnsan Yüzlü Kapları, (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale. google scholar
Becker, V. (2017). Face Vessels and Anthropomorphic Representations on Vessels from Neolithic Italy. In H. Schwarzberg & V. Becker (Eds.) Bodies of Clay On Prehistoric Humanised Pottery (pp. 63-82). OxfordPhiladelphia. google scholar
Bilgi, Ö. (2005). İslam Öncesi Kütahya Yöresi Seramik Sanatı. Toprak, Ateş, Sır, İstanbul. google scholar
Blegen, C. W. (1935). Excavation at Troy 1934. AJA 39-1, 6-34. google scholar
Blegen, C. W., J. L. Caskey., M. Rawson & J. Sperling. (1951). Troy II, The Third, Fourth and Fifth Settlements, Princeton. google scholar
Blegen, C. W. (1963). Troy and the Trojans, Thames and Hudson. London. google scholar
Cook, J. M. (1958). Old Smyrna, 1948-1951, BASOR Vol.53/54. Athens: 1-34. google scholar
Çilingiroğlu, A., Derin, Z., Abay, E., Sağlamtimur, H. ve İ. Kayan. (2002). Ulucak Höyük: Excavations Conducted Between 1995-2002. Louvian. google scholar
Çilingiroğlu, Ç. (2012) Ulucak Höyüğü. Çilingiroğu. A., Mercangöz, Z. ve Polat, G. (Ed.). 2012. Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları Kitabı içinde. (s. 426-436). İzmir: Ege Üniveristesi. google scholar
Duru, R. (1996). Kuruçay Höyük Kazıları II, 1978-1988 Yılı Kazıları Sonuçları, Geç Kalkolitik İlk Tunç Çağ Yerleşmeleri. Ankara: TTK. google scholar
Efe, T. ve İlaslı, A. (1997). Potter links between the Troad and inland northwestern Anatolia during the Trojan Second Settlement, In Chr. G. Doumas & V. La Rosa (Eds.), Poliochni e l’antica età del Bronzo nell’Egeo sellenırionale. (pp. 596-609). Athens: Scuola archeologica italiana di Atene. google scholar
Erdem, Ü. A., Erdem K. G. ve Ongar, B. (2019). Bayraklı Höyüğü Erken Tunç Çağ Tabakalarına Dair İlk Bulgular. H. Göncü, A. Ersoy ve D. S. Akar Tanrıver (Ed.), Smyrna/İzmir Kazı ve Araşlırmaları III, İçinde. (s. 39-48) İstanbul. google scholar
Erdem, Ü. A. (2021). İzmir-Bayraklı Höyük’te Bulunan Gümüş Takılara Dair İlk Gözlemler [First Observations on Silver Jewelry from İzmir-Bayraklı Mound]. ADerg XXVI, 83-90. google scholar
Erkanal, A. & Aykurt, A. (2017). Thoughts on the Anthropomorphic Pot Found in Liman Tepe, In Ç. Maner, M.T. Horowitz &A.S. Gilbert (Eds.), Overlurning Cerlainlies in Near Easlern Archaeology: A Feslschrifl in Honor of K. Aslıhan Yener, (pp. 171-185). Brill, Leiden. google scholar
Erkanal, H. ve Özkan, T. (2000). 1998 Bakla Tepe Kazıları. Kazı Sonuçları Toplanlısı 21(1), 263-278. google scholar
Gimbutas, M. (1989). The Language of lhe Goddess. San Francisco: Harper and Row. google scholar
Günel, S. (1999). Vorbericht über die mittel-und spätbronzezeitliche Keramik vom Liman Tepe. Islanbuler Millelungen 49, 41-82. google scholar
Hamilakis, Y., Pluciennik, M. & Tarlow, S. (2002). Thinking through the Body. In Y. Hamilakis, M. Pluciennik & S. Tarlow (Eds.), Thinking through the Body: Archaeologies of Corporeality (pp. 1-21). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers. google scholar
Işıklı, M. (2011). Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü: Çok Bileşenli Gelişkin Bir Kültürün Analizi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
Joukowsky, M. S. (1986). Prehistoric Aphrodisias, An Account of the Excavations and Artifact Studies Volume I. Excavation and Stusies. USA. google scholar
Konakçı, E. (2012). Büyük ve Küçük Menderes Havzalarındaki MÖ 2. Binyıl Kültürlerinin Yeni Veriler Işığında Değerlendirilmesi. (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. google scholar
Mellaart, J. (1963). Early Cultures Of The South Anatolian Plateau, II: The Late Chalcolithic And Early Bronze Ages In The Konya Plain. Anatolian Studies XIII, 199-236. google scholar
Mellaart, J. (1970). Excavations at Hacılar. Edinburg: Edinburg University Press. google scholar
Mellaart, J. & Murray, A. (1995). Beycesultan Vol III-Part II, Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects, Ankara, 1995: 43, Fig.P21/7, 45, Fig.P23/7. google scholar
Melink, J. (1968). Excavation at Karataş Semayük in Lycia 1967, American Journal of Archaeology 72(3), 243-263. google scholar
Nanoglou, S. (2008). Qualities of Humanness: Material Aspects of Greek Neolithic Anthropomorphic Imagery. Journal of Material Culture 13(3), 311-334. google scholar
Naumov, G. (2008). G. The Vessels as a Human Body: Neolithic Anthropomorphic Vessels and their Reflection in Later Periods. In I. Berg (Eds.), Breaking the Mould: Challenging the Past through Pottery. (pp. 93101). BAR S1861. Prehistoric Ceramics Research Group Occasional Paper 6: Oxford: Archaeopress. google scholar
Özdoğan, M ve Dede, Y. (1998). An Anthropomorphic Vessel from Toptepe-Eastern Turkey. In M. Stefanovic, H. Todorova & H. Hauptman (Eds.), James Harvey Gaul in Memorium (pp. 143-152). Sofia: The James Harvey Gaul Foundation. google scholar
Özdoğan, M. (2000a). Toptepe Kazısı. O. Belli (Ed.) Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi1932-1999 Kitabı İçinde, (s. 77-79). Ankara: İstanbul Üniversitesi. google scholar
Özdoğan, M. (2000b). Kırklareli Kazıları: Aşağıpınar ve Kanlıgeçit. O. Belli (Ed.) Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi1932-1999 Kitabı İçinde, (s. 69-76). Ankara: İstanbul Üniversitesi. google scholar
Özgüç, T. (1979). Assur Ticaret Kolonilerine Ait İnsan biçimli Kap. Belleten XLIII (170), 261-266. google scholar
Özgüç, T. (2005). Kültepe. Kanis/Nesa. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Schliemann, H. (1880). Ilios, the City and Country of the Trojans: The Results of Researches and Discoveries on the Site of Troy and throughout the Troad in the Years 1871, 72, 73, 78, 79: including an autobiography of the author. London: J. Murray. google scholar
Silistreli, U. (1989a). Köşk Höyük Figürin ve Heykelcikleri. Belleten LIII (207-208), 497-504. google scholar
Silistreli, U. (1989b). Köşk Höyük’te Bulunan Kabartma İnsan ve Hayvan Figürleriyle Bezeli Vazolar”, Belleten LIII (206), 361-374. google scholar
Schmidt, H. (1902). Heinrich Schliemann’s Sammlung Trojaniescher Altertümer. German: Berlin. google scholar
Sperling, J. W. (1976). Kumtepe in the Troad: Trial Excavations, 1934. Hesperia 45(4), 305-364. google scholar
Şahoğlu, V. (2007). Çeşme-Bağlararası: A New Excavation in Western Anatolia. In F. Felten, W. Gauss & R. Smetana (Eds.), Middle Helladic Pottery and Synchronisms (pp. 309-322) Proceedings of the International Workshop held at Salzburg, October 31st - November 2nd, 2004. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. google scholar
Tilley, C. Y. (1996). An Ethnography of the Neolithic: Early Prehistoric Societies in Southern Scandinavia. Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
Türktüzün, M., Ünan, S., ve Ünal, S. (2014) Çiledir Höyük Erken Tunç Çağ II bulguları-Early Bronze Age II Findings At Çiledir Höyük. TÜBA-AR 17, 49-72. google scholar
Umurtak, G. (1996). Anadolu’nun Batı Bölgelerinde ve Trakya’da Tunç Çağ Öncesi Yerleşmelerde Bulunmuş olan Ayrışık Kaplar. AnAr XIV, 479-517. google scholar