Ali Akın AKYOL, Ercan AKSOY, Yusuf Kagan KADIOĞLU

MALATYA ULU CAMİ MİMARİ, DEKORATİF VE YAPISAL MALZEMELERİNİN ARKEOMETRİK KARAKTERİZASYONU

Tarihi yapıların korunması ve yaşatılması her ne kadar önemli olsa da bunun doğru teknikler ve multidisipliner bir çalışma ile yapılması da önemlidir. Korumadaki öncelikli faktörlerden bir tanesi doğru malzeme seçimi olması sebebiyle, yapının belgelenmesine ek olarak yapı malzemelerinin de analiz edilmesi önemlidir. Bu doğrultuda Malatya Ulu Camisi’ne ait malzemeler arkeometrik açıdan incelenmiştir. 1224 yılında inşa edilmiş yapının farklı bölümlerinden alınan taş, tuğla, çini, harç ve sıva örnekler analiz edilmiştir. Fiziksel testler ile fiziksel özellikler kondaktometrik analiz ile ise malzemelerdeki tuz türleri ve çözünen tuz miktarları belirlenmiştir. Granülometrik analiz sonucunda agrega tane boyutları ve oranları (harç ve sıvalarda), optik yöntem ile de tüm malzemelerin petrografik özellikleri tespit edilmiştir. Cami inşasında en çok kullanılan taş türü latittir. Onarım sırasında kullanılan tuğlaların dayanımı özgün tuğlalara göre daha yüksektir. Özgün harç ve sıvaların bağlayıcı içeriğinde kireç/kil ve kireç/alçı/kil karşımı, onarımda kullanılan harç ve sıvaların bağlayıcı içeriğinde ise çimento/kireç, çimento/kil ve kil/kireç/çimento karışımı olduğu belirlenmiştir. Çiniler turkuaz, bordo ve siyah renkte olup, turkuaz örnekte bakır, demir, kalay, kurşun, bordo ve siyah örnekte ise mangan ve demir elementleri bulunmaktadır. Çalışma ile elde edilen veriler restorasyon uygulamalarının doğru yapılabilmesi amacıyla önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Malatya Ulu Cami, Restorasyon, Selçuklu, Arkeometri, Malzeme Analizi

ARCHAEOMETRIC CHARACTERIZATION OF MALATYA GREAT MOSQUE’S ARCHITECTURAL, DECORATIVE AND STRUCTURAL MATERIALS

PDF

___

American Society for Testing and Materials. 1984, Standard Test Method for Unconfined Compressive Strength of Intact Core Specimens, Soil and Rock, Building Stones (Vol. 4.08). Annual Book of ASTM Standards, Philadeplhia, Pennsylvania.
Arık, M. O. 1969, “Eski Malatya Ulu Camiinin Asli Planı ve Tarihi Hakkında”, Vakıflar Dergisi, 8, 141-148.
Black, C. A.-Evans, D. D.-Ensminger, L. E.-White, J. L.-Clark, F. E. 1965, Methods of Soil Analysis No. 9 in the Series Agronomy, Wisconsin-USA.
Brady, N. C.-Weil, R. R. 2004, Elements of the Nature and Properties of Soils, New Jersey-USA.
Eskici, B. 2007, “Eski Malatya Ulu Camii ve Cumhuriyet Dönemi Onarımları Üzerine”, Konya Kitabı X, Konya, 361-370.
Feigl, F. 1966, Spot Test in Organic Analysis, Amsterdam.
Göyünç, N. 1973, “Kanûnî Devrinde Malatya Şehri”, VII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 654-659.
Güleç, A. 2013, “Fatih Camii ve I. Mahmut Kütüphanesi Harç ve Sıvalarının Karakterizasyonu”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, 7, 110-118.
Kerr, P. F. 1977, Optical Mineralogy, New York.
Means, R. E.-Parcher, J. V. 1963, Physical Properties of Soils, Ohio-USA.
Ohno, Y. 2007, Spectral Colour Measurement, in CIE Colorimetry: Understanding the CIE System, New York.
Özışık, G. 2000, Yapı Mühendisliğinde Tuğla Elemanlar ve Yapı Sistemleri, İstanbul.
Rapp, G. 2002, Archaeomineralogy, Berlin.
RILEM. 1980, Research and Testing, Materials and Construction 13, Paris.
Sayın, B. 2016, “Tarihi Yığma Yapıların Malzeme Özelliklerinin Belirlenmesi ve Uygulama Önerileri”, DÜMF Mühendislik Dergisi, 7/3, 387-398.
TSE/Türk Standartları Enstitüsü. 2012, Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler, Bölüm 1: Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini - Eleme Metodu, (TS 3530 EN 933-1/ Nisan 1999 / Şubat 2007 / 12.04.2012), Ankara.
URL 1 (Google Earth ) https://www.google.com/earth
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, 2022, “Malatya Ulu Cami Vaziyet Planı Çizimi”.
Wentworth, C. K. 1922, “A Scale of grade and glass terms for clastic sediments”, Journal of Geology, 30, 377-392.