Talha DİLBEN

9328

İbni Yahyâ ve Hikâyât-ı Avrat Adlı Manzum Eseri

Anadolu’da özellikle XIV. ve XV. yüzyıllarda birçok dinî mesnevi kaleme alınmıştır. Epik ve didaktik yönleri olan bu dinî mesneviler çoğunlukla Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât adlı mevlidine iliştirilerek "destân, dâsitân, hikâye" gibi başlıklarla sayılarını tespit etmenin neredeyse imkânsız olacağı kadar fazla çoğaltılmış ve halk tarafından sevilerek okunmuşlardır. Bu mesnevilerin birçoğunun müellifi bilinmemekte veya bir müellif karmaşası yaşanmaktadır. Anadolu’da XIV. ve XV. yüzyıllarda yazılmış bu mesnevilere nispeten benzeyen Hikâyât-ı Avrat adlı manzum bir eser vardır. Müellifi İbni Yahyâ olan ve yazılış tarihi bilinmeyen bu eser, erkeğin kadın üzerindeki haklarını anlatan ve birçok nüshası bulunan mensur metinlerin manzum bir varyantıdır. İbni Yahyâ, erkeğin kadın üzerindeki haklarıyla ilgili olan mensur metinleri görmüş ve eseri nazma çekmiş olmalıdır. Bu konudaki bütün mensur ve manzum eserlerde, Mirâc-nâmelerde yer alan, Hz. Muhammed’in Miraç gecesi cehennemdeki kadınları görmesi ve onların durumlarını anlatması olayı önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca anlatılanlar hadis-i şeriflere dayandırılmakta, rivayet eden kişinin ise Hazret-i Ali olduğu belirtilmektedir. Bu eserler yoluyla toplumda, aile içerisinde kadın ve erkek arasındaki ilişkilerin düzenlenmeye çalışıldığı, buna yönelik mesajlar verildiği açıktır. İbni Yahyâ tarafından yazılan manzum Hikâyât-ı Avrat’ın, biri Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi’nde 19 Hk 3206/1 yer numarasıyla kayıtlı olan, diğeri de özel kitaplığımızda bulunan iki yazma nüshası vardır. Makalede, eserin mensur varyantlarla ilişkisi ele alınmış, Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi’nde bulunan nüsha daha düzenli bir nüsha olduğundan esas alınarak imlâ ve dil özellikleri verilmiş, çeviriyazılı metin oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler:

İbn-i Yahyâ, Hikâyât-ı Avrat, manzum, Mirâc-nâme

Ibni Yahya and His Poetic Work "Hikâyât-i Avrat"

Particularly in the 14th and 15th centuries, numerous religious mathnawis were written in Anatolia. These religious mathnawis with epic and didactic qualities were mainly attached to Suleyman Celebi’s Vesîletu’n-Necât. They were reproduced under titles such as "destân, dâsitân, hikâye" in such a great amount that it would almost be impossible to determine their number; and they were fondly read by people. Authors of many of these mathnawis are either unknown or there are confusions about the authors. There is a poetic work titled Hikâyât-i Avrat, which relatively resembles the mathnawis written in the 14th and 15th centuries. It was written by Ibni Yahya at an unknown date. It is the poetic form of the numerous prose texts that were written to describe the rights of men on women. Ibni Yahya had probably seen these prose texts about men’s rights on women and turned them into poetic form. Prophet Muhammad’s seeing the women in hell on the day of Miraj and his description of their situation, as stated in Mirac-names, takes an important place in all prose and poetic works on this subject. Furthermore, the things described are based on hadiths and Ali is referred as the narrator. It is clear that these works were written with the intention to organize the relationship between men and women in family and in society and to give messages accordingly. Ibni Yahya’s poetic work Hikâyât-i Avrat has two manual copies. One of these is registered at Çorum Hasan Paşa Public Library with No 19 Hk 3206/1 and the other one is maintained in our special library. In this article, the work is studied with respect to its correlation with various prose forms. The copy available in Çorum Hasan Paşa Public Library was taken as basis since it is tidier. Spelling and grammatical features were given to create a transcription text.
Keywords:

İbni Yahyâ, Hikâyât-i Avrat, poetic form, mirâc-nâme,

PDF

___

  • Akar, Metin (1987). Türk Edebiyatında Manzum Mi’râc-nâmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  • Argunşah, Mustafa (1992). Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Aslan, Namık (2006). Manzum Dini Hikâyeler ve Kirdeci Ali’ye Ait Olduğu Söylenen İki Hikâye Metni (Güvercin ve Geyik Destanları). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.1 S.20, s.189-207.
  • Canpolat, Mustafa (1995). Mecmū‛atü’n-Neẓā’ir. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Ercan, Abdullah (1991). XIV. Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler. İstanbul: Hitit Festivali Komitesi.
  • Erkoç, Ethem (2008). Ahmet Feyzi Çorumi ve Feyzü’l-Vahib Fi-Necat-i Ebi Talib Adlı Eseri. Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu. Çorum: Çorum Belediyesi Yayınları. s. 355-381.
  • Gülsevin, Gürer (2011). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gürsoy, Aslı (2013). Hikâyet-i ‘Avret; A Story About A Wife. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, Bildiri Kitabı I. Saraybosna. s. 101-110.
  • Kandemir, M. Yaşar (2004). Meymûne. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 506-507.
  • Kocatürk, Vasfi Mahir (2018). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi: Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve Tenkidi. (Ed. Ömür Ceylan), 5.b., İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
  • Şahin, Hatice (2015). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Yz. Ahvâl-i Avred. Milli Kütüphane: 55 Hk 458/2. s. 46b-52b.
  • Yz. Ahvâl-i Avred. Milli Kütüphane: 06 Mil Yz A 4546/7. s. 31b-35a.
  • Yz. Avratlar Halin Beyan Eder. Milli Kütüphane: 06 Mil Yz FB 448/13. s. 117a-124b.
  • Yz. Avretler Hâlin Beyâni İder Hadîsler. Milli Kütüphane: 06 Mil Yz A 1251/7. s. 118b-128b.
  • Yz. Beyân-i Ahvâl-i Avret. Milli Kütüphane: 01 Hk 586/3. s. 68b-73b.
  • Yz. Beyân-i Ahvâl-i Avret. Milli Kütüphane: 60 Zile 388/2. s. 133b-148a.
  • Yz. Bu Hadîsler Avretler Ahvâlin Beyâni Eder. Milli Kütüphane: 05 Ba 1519/6. s. 71b-76a.
  • Yz. Bu Hadîsler Avretler Ahvâlin Beyâni Eder. Milli Kütüphane: 06 Mil Yz FB 151/2. s. 271a-280a.
  • Yz. Erin Avrat Üzerindeki Hukuku. Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi: 19 Hk 3206/2. s. 7a-10b.
  • Yz. Hikâyet-i 'Avred. Milli Kütüphane: 06 Mil Yz A 3531/1. s. 1b-8b.
  • Yz. İbn-i Yahya, Rivāyet ḳıldılar ki ḥikāyāt-ı ‛avrat ve-bihi nesta‛ı̇̄n bi’l-ḫayr. Talha Dilben Özel Kitaplığı. 1a-7a.
  • Yz. İbn Yahyâ, Erin Avrat Üzerindeki Hukuku. Çorum Hasan Paşa İl Halk Kütüphanesi: 19 Hk 3206/1. s. 1b-6b.
  • Yz. Risâle-i Avret. Milli Kütüphane: 06 Hk 149/2. s. 75b-79a.
  • Zengin, Aslı (2014). ‛Avratlar Aḥvālin Bildirir Ḥadı̇̄sler. İstanbul: Anka Matbaa.
Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi-Cover
  • ISSN: 2548-0480
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2016
  • Yayıncı: Amasya Üniversitesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Eski Türklerde Su Kültü ve Anadolu Selçuklu Mimarisi Üzerindeki Etkileri

Hatice DEMİR

İbni Yahyâ ve Hikâyât-ı Avrat Adlı Manzum Eseri

Talha DİLBEN

Attilâ İlhan’ın Son Dönem Şiirlerinin Söz Varlığı

Gulay ARİK

Orhan Veli Kanık’ın Hoşgör Köftecisi Adlı Hikâye Kitabı Üzerine Bir İnceleme

Didem KARAYAKUPOGLU

Kānūnī Sultān Süleymān “Muḥibbī” Divaninin Bilinmeyen Bir Nüshasi ve İçinde Bulunan Farsça Naẓīreler

Benedek PÉRİ