Türkiye’de İnsan Hakları Temelli Sivil Toplum Kuruluşları ve Mobilizasyon Stratejileri: Gözlemleyici, Norm-Dönüştürücü ve Kanun Yapıcı Bir Sivil Toplum İdeali

İnsan hakları alanında sosyal hareketlerden ve taban örgütlerinden barolara, iş derneklerine ve gayriresmî iletişim ağlarına kadar uzanan çeşitli aktörler bulunmaktadır. İnsan hakları alanında en etkin aktörlerden biri olan sivil toplum kuruluşları (STK) hem ulusal hem de uluslararası düzeylerde insan haklarının tesisi, korunması ve geliştirilmesi için dünya çapında çeşitli işlevler görmektedir. Bu çalışma, insan hakları temelli STK’lar üzerinden, Türkiye’deki sivil toplum faaliyetlerinin ve mobilizasyon stratejilerinin sistematik bir incelemesini yapmayı amaçlamaktadır. Glasius’un sınıflandırmasından yararlan bu çalışmada, Türkiye’deki STK’ların, insan hakları gözlemcisi ve norm-dönüştürücü olarak seslerini duyurabilseler dahi, kanun yapıcı aktörler olarak bu hakların tesisinde ve korunmasında yetersiz kaldıkları savunulmaktadır. İnsan hakları STK’ları izlemede isim zikretme ve utandırma ve yargısal savunuculuk stratejilerini kullanırken, norm dönüşümünde çerçevelemeyi, kanun yapımında ise savunuculuk stratejileri yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışma, içerik analiz yöntemini kullanarak STK’ların belgelerine odaklanmakta ve Türkiye’deki insan hakları ve sivil toplum ilişkisini inceleyerek akademik tartışmalara katkı sunmaktadır.

Human Rights Organizations and Mobilisation Strategies in Turkey: Ideal of Civil Society as Monitors, Norm-Shifters, and Law-Makers

Various players in the human rights arena range from social movements and grassroots organizations to bar associations, business associations, and informal networks. As one of the most influential actors, civil society organizations (CSOs) perform multiple functions for establishing, protecting, and advancing human rights at the national and international levels. This study aims to examine the activities and mobilization strategies of human rights organizations in Turkey. Drawing on the work of Glasius, I argue that even though Turkish domestic human rights organizations have been vocal as human rights monitors and norm shifters, they remain marginal actors as lawmakers in promoting and protecting human rights. While human rights organizations use naming and shaming and litigation strategies in human rights monitoring, framing is commonly used in norm-shifting, and advocacy strategies are used in law-making. This study focuses on documents of CSOs by using the content analysis method and contributes to academic discussions by examining the relationship between human rights and civil society in Turkey.

___

  • Akboğa, Sema (2020), “Türkiye Siyasî ve Toplumsal Hayatında Başörtüsünün Değişen Anlamları”, Liberal Düşünce Dergisi, 25 (98): 83-101.
  • Alemdar, Zeynep (2011), “Sarmal Modeli Yarı Sarmak: Türkiye’de İnsan Hakları Kurumları-Devlet-AB İlişkisi”, Uluslararası İlişkiler, 7 (28): 111-128.
  • Arat, Zehra F. Kabasakal (2007), Human Rights in Turkey (Philadelphia: University of Pennsylvania Press).
  • Aydın-Düzgit, Senem ve Alper Kaliber (2016), “Encounters with Europe In An Era of Domestic and International Turmoil: Is Turkey A De-Europeanising Candidate Country?”, South European Society and Politics, 21 (1): 1–14.
  • Babül, Elif M. (2020), “Radical Once More: The Contentious Politics of Human Rights in Turkey”, Social Anthropology, 28 (1): 50-65.
  • Babül, Elif M. (2017), Bureaucratic Intimacies: Translating Human Rights in Turkey (California: Stanford University Press).
  • Baehr, R. Peter (2009), Non-Governmental Human Rights Organizations in International Relations (New York: Palgrave Macmillan).
  • Bee, Cristiano ve Ayhan Kaya (2017), “Youth and Active Citizenship in Turkey: Engagement, Participation and Emancipation”, Southeast European and Black Sea Studies, 17 (1): 129-143.
  • BM (1993), Viyana Deklarasyonu ve Eylem Planı, https://digitallibrary.un.org/record/183139?ln=en (15.06.2022).
  • Bonacker, Thorsten, Thomas Diez, Thorsten Gromes, Jana Groth ve Emily Pia (2011), “Human Rights and the (De)Securitization of Conflict”, Marchetti, Raffaele ve Nathalie Tocci (Der.), Civil Society, Conflicts and Politicization of Human Rights (Tokyo: United Nations University Press): 13-46.
  • CIVICUS (2022), https://monitor.civicus.org/ (15.06.2022).
  • Çakmaklı, Didem (2021), “The City and the Citizen: Breaking Down Barriers to Active Citizenship”, Alternatif Politika, 13 (1): 1-28.
  • Çalı, Başak (2022),”Human Rights Organizations in Turkey”, Tezcür, Güneş Murat (Der.), The Oxford Handbook of Turkish Studies (Oxford: Oxford University Press):649-668.
  • Çalı, Başak (2007), “Human Rights Discourse and Domestic Human Rights NGOs”, Arat, Zehra F. Kabasakal (Der.), Human Rights in Turkey (Philadelphia: University of Pennsylvania Press): 217-232.
  • Doyle, Jessica Leigh (2017), “State Control of Civil Society Organizations: The Case of Turkey”, Democratization, 24 (2): 244-264.
  • Erdoğan, Emre ve Pınar Uyan-Semerci (2021), Toplumsal Araştırma Yöntemleri İçin Bir Rehber: Gereklilikler, Sınırlılıklar ve İncelikler (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları).
  • Ergun, Ayça (2010), “Civil Society in Turkey and Local Dimensions of Europeanization, European Integration”, 32 (5): 507-522.
  • Ertan, Güneş (2020), “Collective Action, Civil Society, and Public Policy in Turkey”, Journal of Comparative Policy Analysis: Research and Practice, 22 (1): 66-81.
  • Esen, Berk ve Şebnem Gümüşcü (2016), “Rising Competitive Authoritarianism in Turkey”, Third World Quarterly, 37 (9): 1581-606.
  • Finnemore, Martha ve Kathryn Sikkink (1998), “International Norm Dynamics and Political Change”, International Organization, 52 (4): 887-917.
  • Freedom House (2022), https://freedomhouse.org/countries/freedom-world/scores (15.06.2022).
  • Friedman, Elisabeth (1995), “Women’s human rights: The Emergence of a Movement”, Peters, Julie ve Andrea Wolper (Der.), Women’s Rights Human Rights: International Feminist Perspectives (London: Routledge): 18-35.
  • Glasius, Marlies (2010), “Human Rights”, Anheier, Helmut K., and Stefan Toepler (Der.), International Encyclopedia of Civil Society (New York: Springer): 832-837.
  • Glasius, Marlies (2009), “Global Civil Society and Human Rights”, Goodhart, Michael (Der.), Human Rights: Politics and Practice (New York: Oxford University Press): 147-163.
  • Glasius, Marlies (2005), The International Criminal Court: A Global Civil Society Achievement (London: Routledge).
  • Heper, Metin (1985), The State Tradition in Turkey (Beverly: Eothen).
  • Kadıoğlu, Ayşe (2005), “Civil Society, Islam and Democracy in Turkey: A Study of Three Islamic Non-Governmental Organizations”, The Muslim World, 95 (1): 23–41.
  • Kaliber, Alper ve Nathalie Tocci (2010), “Civil Society and the Transformation of Turkey’s Kurdish Question”, Security Dialogue, 41 (2): 191-215.
  • Karan, Ulaş ve Çiğdem Sever (2020), Bir İnsan Hakları Koruma Mekanizması Olarak Ulusal Eşitlik Kurumları (İstanbul: Eşit Haklar İçin İzleme Derneği).
  • Keck, Margaret E. ve Kathyrn Sikkink (1998), Activists Beyond Borders: Advocacy Networks in International Politics (Ithaca, N.Y.: Cornell University Press).
  • Keyman, E. Fuat ve Senem Aydın-Düzgit (2007), “Europeanization, Democratization and Human Rights in Turkey”, LaGro, Esra ve Knud Erik Jørgensen (Der.), Turkey and the European Union: Prospects for a Difficult Encounter (Basingstoke: Palgrave Macmillan): 69-89.
  • Keyman, E. Fuat ve Ahmet İçduygu, (2003) “Globalization, Civil Society and Citizenship in Turkey: Actors, Boundaries and Discourses”, Citizenship Studies, 7 (2): 219-234.
  • Kılınç, Nilgün Toker, Cansu Akbaş Demirel, Lülüfer Körükmez ve Nermin Biter (2021), Türkiye’de İnsan Hakları Mücadelesinin Değişim Hatları: İnsan Hakları Derneği Örneğinde Uluslararası Mekanizmalar, Yerelleşme ve Dayanışma (Ankara: TİHV Türkiye İnsan Hakları Vakfı).
  • Kurban, Dilek (2008), “Strasbourg Court Jurisprudence and Human Rights in Turkey: An Overview of Litigation, Implementation and Domestic Reform”, https://opus4.kobv.de/opus4-hsog/frontdoor/deliver/index/docId/1761/file/Kurban-STATE_ART_TURKEY.pdf (15.06.2022).
  • Kuzmanovic, Daniella (2012), Refractions of Civil Society in Turkey (New York: Palgrave Macmillan).
  • Öner, Selcen (2014), “Internal Factors in the EU’s Transformative Power over Turkey: The Role of Turkish Civil Society”, Southeast European and Black Sea Studies, 14 (1): 23-42.
  • Özbudun, Ergun (2000), Contemporary Turkish Politics: Challenges to Democratic Consolidation (Boulder, London: Lynne Rienner Publishers).
  • Özdemir, Burcu (2014), “The Role of the EU in Turkey's Legislative Reforms for Eliminating Violence against Women: A Bottom-Up Approach”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 16 (1): 119-136.
  • Plagemann, Gottfried (2000), “Human Rights Organizations: Defending the Particular or the Universal?”, Yerasimos, Stefanos, Günter Seufert ve Karin Vorhoff (Der.), Civil Society in the Grip of Nationalism: Studies on Political Culture in Contemporary Turkey (İstanbul, Orient-Institu): 433-474.
  • Risse, Thomas, Stephen C. Ropp ve Kathryn Sikkink (2013), The Persistent Power of Human Rights: From Commitment to Compliance (New York: Cambridge University Press).
  • Risse, Thomas, Stephen C. Ropp ve Kathryn Sikkink (1999), The Power of Human Rights: International Norms and Domestic Change (Cambridge: Cambridge University Press).
  • Rumelili, Bahar ve Büke Boşnak (2015), “Taking Stock of the Europeanization of Civil Society in Turkey”, Tekin, Aylin ve Ali Güney (Der.), The Europeanization of Turkey: Polity and Politics (London: Routledge): 127-144.
  • Rumelili, Bahar, Fuat E. Keyman ve Bora Isyar (2011), “Multi-layered Citizenship in Extended European Orders: Kurds Acting as European Citizens,” Journal of Common Market Studies, 49 (6): 1295–1316.
  • Seçkinelgin, Hakan (2004), “Contractions of a Sociocultural Reflex: Civil Society in Turkey”, Glasius, Marlies, David Lewis and Hakan Seckinelgin (Der.), Exploring Civil Society: Political and Cultural Contexts (London: Routledge): 153–158.
  • Somer, Murat (2016), “Understanding Turkey's Democratic Breakdown: Old vs. New and Indigenous vs. Global Authoritarianism”, Journal of Southeast European and Black Sea Studies, 16 (4): 481-503.
  • Steiner, Henry ve Philip Alston (2000), International Human Rights in Context: Law, Politics, Morals (Oxford: Oxford University Press).
  • Şenses, Nazlı (2020), “Göçmen Odaklı Sivil Toplum Oluşumları: Değişen Eylemler ve Siyasetler”, Alternatif Politika, 12 (1): 50-78.
  • Tezcür, Güneş Murat, Rebecca Schiel ve Bruce M. Wilson, (2021), “The Effectiveness of Harnessing Human Rights: The Struggle over the Ilısu Dam in Turkey”, Development and Change, 52 (6): 1343-369.
  • Thomas, C. Daniel (2001), The Helsinki Effect: International Norms, Human rights, and the Demise of Communism (Princeton, N.J.: Princeton University Press).
  • Thomas, C. Daniel (1999), “The Helsinki Accords and Political Change in Eastern Europe”, Risse, Thomas, Steve C. Ropp ve Kathryn Sikkink (Der.), The Power of Human Rights: International Norms and Domestic Change (Cambridge: Cambridge University Press): 205-233.
  • Tomen, Bihter (2015), “The Paradox of Rights-Claiming: The Case of Mazlumder in Turkey”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 17 (4): 465-83.
  • Üstübici, Ayşen (2018), The Governance of International Migration: Irregular Migrants’ Access to Stay in Turkey and Morroco (Amsterdam: Amsterdam University Press).
  • Vicini, Fabio (2018), “Turkish Islamism, Conservatism and Human Rights before and after Gezi: The Case of Mazlumder”, British Journal of Middle Eastern Studies, 45 (5): 760-75.
  • Wendt, Alexander (2021), Uluslararası Siyasetin Sosyal Teorisi (İstanbul: Küre Yayıncılık) (Çev. Helin Sarı Ertem, Suna Gülfer Ihlamur Öner).
  • Yabancı, Bilge (2022), “Civil Society and Latent Mobilisation Under Authoritarian Neoliberal Governance”, Borsuk, İmren, Pınar Dinç, Sinem Kavak ve Pınar Sayan (Der.), Authoritarian Neoliberalism and Resistance in Turkey: Construction, Consolidation, and Contestation (Singapore: Palgrave Macmillan): 211-234.
  • Yabancı, Bilge (2019), “Turkey's Tamed Civil Society: Containment and Appropriation under a Competitive Authoritarian Regime”, Journal of Civil Society, 15 (4): 285-306.
  • Zencirci, Gizem, ve Catherine E. Herrold (2022), “Project-Think and the Fragmentation and Defragmentation of Civil Society in Egypt, Palestine, and Turkey”, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 51(3): 545-65.