Volkan Gül, Erdoğan Öztürk, Taşkın Polat

Günümüz Türkiye’sinde Bitkisel Yağ Açığını Kapatmada Ayçiçeğinin Önemi/The İmportance of Sunflower to Overcome Deficiency of Vegetable Oil in Turkey

Öz: İnsan ve hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan, sanayi sektöründe de önemli bir hammadde kaynağı olan yağ bitkileri, içeriğinde bulunan değerli maddeler sayesinde çok amaçlı kullanıma uygundur. Dünyada bitkisel yağ üretimi başta palm yağı olmak üzere soya, kolza ve ayçiçeğinden karşılanmaktadır. Ülkemizde ise yağlı tohum ve bitkisel yağ üretiminin büyük bir kısmı ayçiçeğinden elde edilmektedir. Bunun dışında, pamuk tohumu (çiğit), soya, kolza, aspir, mısır ve zeytin bitkisel yağ elde edilen önemli bitkiler arasındadır. Ülkemizde ekimi ve üretimi en fazla yapılan yağlı tohum bitkisi ayçiçeğidir. Ayçiçeği yağının yemeklik kalitesinin de yüksek olması, tüketiminin fazla olmasını sağlamaktadır. Ayçiçeği ülkemizin bitkisel yağ üretiminin %69’unu, toplam sıvı yağ tüketiminin yaklaşık %84’ünü, toplam yağ kullanımının ise %32’sini tek başına karşılamaktadır. Ancak, ayçiçek yağı tüketim ihtiyacını karşılayacak seviyelere ulaşamadığından, ihtiyacın büyük bir kısmı ithal edilen ayçiçeği tohumu ve yağından karşılanmaktadır. Bu derlemenin amacı, ülkemizde yağlı tohumlu bitkiler içerisinde ayçiçeğinin önemini ve yağ açığını kapatmadaki rölünü ortaya koymaktır.Anahtar Kelimeler: Ayçiçeği, yağlı tohumlar, bitkisel yağAbstract: Oil plants play an important role in human or animal nutrition and are also an valuable source of raw material for industrial sector. They are also functional with the rich nutritional contents. Vegetable oil production in the world is covered from mainly palm oil and then soybean, rapeseed and sunflower. In Turkey, the majority of oilseed and vegetable oil production are obtained from sunflower. Besides cottonseed, soybean, rapeseed, safflower, olive and corn plants are used for producing vegetable oils. But the most cultivated and produced one is sunflower. The high edible oil quality of sunflower ensure more consumption. In Turkey, only sunflower meets 69% of production of vegetable oil, 84% of total oil consumption, 32% of total oil usage. Since the sunflower oil production does not meet the consumption, a large part of the sunflower oil demands are imported. The purpose of this review is to reveal the importance sunflower oil within oilseed plants and its role in overcoming oil deficiency in Turkey.Keywords: Sunflower, oilseeds, vegetable oil

Anahtar Kelimeler:

Ayçiçeği, yağlı tohumlar, bitkisel yağ

PDF

___

Anonim. 2014. T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Koperatifcilik Genel Müdürlüğü 2014 yılı Ayçiçeği Raporu. (Web sayfası:http://koop.gtb.gov.tr/data/53319ccf487c8eb1e43d7298/ 2014%20Ay%C3%A7i%C3%A7e%C4%9Fi%20Raporu.pdf),(Erişim tarihi: 04.02.2015)
Anonim. 2015. Suruç Targel Çalışma Ekibi. (Web sayfası: http://suructargell.blogspot.ru/2011/01/ aycicegi-helianthus-annus-l.html), (Erişim tarihi: 05.02.2015)
Arıoğlu, H., Çalışkan, S., Söğüt, T., Güllüoğlu, L., Zaimoğlu, B., 2003. Türkiye’de yağlı tohum üretimini arttırabilme olanaklarının belirlenmesi üzerine araştırmalar. Türkiye I. Yağlı Tohumlar, Bitkisel Yağlar ve Teknolojileri Sempozyumu, 22-23 Mayıs 2003, İstanbul, s. 103-114.
Arıoğlu, H.H., 2007. Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 220, Adana.
Arıoğlu, H.H., Kolsarıcı, Ö., Göksu, A.T., Güllüoğlu, L., Arslan, M., Çalışkan, S., Söğüt, T., Kurt, C., Arslanoğlu, F., 2010. Yağ bitkileri üretiminin artırılması olanakları. Türkiye Ziraat Mühendisliği Birliği VII. Teknik Kongresi (Bildiri Kitabı I), 11-15 Ocak 2010, Ankara, s. 361-377.
Aysu, A., 2015. Türkiye’de ayçiçeği tarımı. (Web sayfası: http://www.karasaban.net/aycicegi- bitkisel-yag/), (Erişim tarihi: 12.01.2015)
Aytaç, Z., 2007. Bazı kışlık kanola (Brassica napus ssp.oleifera L.) çeşitlerinin tarımsal özellikleri ve Eskişehir koşullarına adaptasyonu. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (Basılmamış) Doktora Tezi, Eskişehir, 112 s.
Bektaş, İ., Güler, C., Kalaycıoğlu, H., 2002. Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) saplarından üre- formaldehit tutkalı ile yonga levha üretimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 5 (2), 49-56.
BYSD. 2015. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği, (Web sitesi: http://bysd.org.tr), (Erişim Tarihi: 12.01.2015)
Eğilmez, Ö., 1977. Ayçiçeği Kimya ve Teknolojisi. Tarım Bakanlığı Yayınları, Ayçiçeği Projesi El Kitabı, D-170. Gaye Matbaası, Ankara.
FAO. 2014. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). (Web sayfası: http://www.fao.org/statistics/en/ ), (Erişim tarihi: 04.02.2015 )
Grompone, M.A., 2005. Sunflower Oil. Bailey’s Industrial Oil and Fat Products, Sixth Edition, Six volume set, Edited by Fereidoon Shahidi.
İlbaş, A.İ., Yıldırım, B., Arslan, B., Günel, E., 1996. Sulama sayısının bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinde verim ve önemli bazı tarımsal özellikler üzerine etkisi. Yüzüncüyıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (4), 9-22.
Kaya, Y., 2002. Sunflower research and the stiuation of orobanche in Turkey. FAO Sunflower Network, GRESO Symposium. 7-9 October 2002, Montpelier, France.
Kaya, M.D., Day, S., 2008. Ülkemiz ayçiçeği ekim alanı ve üretiminin bölgelere göre dağılımı. Ziraat Mühendisleri Dergisi, 351, 28-31.
Kolsarıcı, Ö., Kaya, M.D., Göksoy, A.T., Arıoğlu, H., Kulan, E.G., Day, S., 2015. Yağlı tohumlu bitkiler üretiminde yeni arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi (Bildiriler Kitabı-1), 12-16 Ocak 2015, Ankara, s. 401-425.
Lofgren, J.R., 1997. Sunflower for confectionery food, bird food and pet food. In A. A. Schneiter (ed.) Sunflower Technology and Production. ASA. SCSA. and SSSA Monoghraph. No:35. Madison. WI. p. 747-764. Latifi.
Miller, J.F., Zimmerman, D.C., Vick, B.A., 1987. Genetic Control of High Oleic Acid in Sunflower Oil.Crop Sci., 27, 923- 926.
Nas, S., Gökalp, H.Y., Ünsal, M., 1992, Bitkisel Yağ Teknolojisi. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No:723, Erzurum.
Semerci, A., Meral, İ., 2001. Türkiye’de Ayçiçeği Üretimi ve Sorunları. Türk-Koop.Ekin Dergisi, 18, 54-61.
Sugözü, İ., Aksoy, F., Bayındır, Ş.A., 2009. “Bir Dizel Motorunda Ayçiçeği Metil Esteri Kullanımının Motor Performans ve Emisyonlarına Etkisi”. Makine Teknolojileri Dergisi, 6 (2), 45-56.
Swern, D., 1982. Bailey’s industrial oil and fat products. A Wiley-İntersicence Publication, Vol. 2, 1- 69. USA.
Taşkaya, T.B. ve B. Uçurum, İ., 2012. Türkiye’de Bitkisel Yağ Açığı, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Tepge Bakış, 14 (2), 1-8.
Tekçe, A., 2015. Türkiye’de Ayçiçek tohumu ve Ayçiçek yağı üretimi, arz talep dengesi. Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Bitkisel Yağlar Konferansı, 3 Eylül 2015, İstanbul s. 57
TUİK. 2014. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (web sayfası: http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do ?metod=kategorist ), (Erişim tarihi: 04.02.2015)
USDA. 2014. United States Department of Agriculture Economic Research Service (USDA). (Web Sayfası: CS&navtype=RT&parentnav=NATURAL_RESOURCES), (Erişim tarihi: 03.02.2015)