TÜRK EL SANATLARININ KÜLTÜREL BELLEĞİ: EL EMEĞİ GÖZ NURU ANTEP İŞİ

  Halk sanatları kültürel bir bellektir. İçerisinde sadece yaratıldığı topluma özgü maddi ve manevi değerler bütününü taşımaz aynı zamanda toplumun çevresini, doğasını, duygu ve düşünce tarzını yeniden yorumlayarak araçlara aktardığı bir  sunumdur. Başlangıçta sadece  insanoğlunun beşeri  ihtiyaçlarını, karşılanmasından yola çıkarak günlük yaşamın içine kattığı becerileri zaman içerisinde giyim, kuşam, dokuma, işleme, süsleme, mimari gibi birçok alanda ilkel halinden çıkmış zamanla da kendisini halk sanatına dönüştürmüştür. Bu durumun temelinde halkın beğeni algısı yatmaktadır.  Halkın beğeni algısı aynı zamanda toplumun sanat yorumuyla paralellik gösterir ki bu durum sanatsal yorum için önemli bir bilgi birikimidir. Sanatsal beğeninin oluşum süreci, zaman içerisinde toplumların duygu, düşünce, teknik ve  estetik  üsluplarıyla  birleşerek  el  sanatları  ürünlerinin  çeşitlenmesine  ve  çoğalmasına  da  neden olmuştur.  Bu  ürünler  zaman  içerisinde  özellikle  kadınlar  tarafından  tasarlanıp,  el  emeği  olarak sandıklarda saklanıp, çeyiz olarak anneden kıza miras olarak aktarılarak, Türk kültürünün önemli bir parçası haline gelmişlerdir. Bu mirasın önemli bir temsilcisi olan Gaziantep yöresine ait Antep İşi ise meşakkatli bir  işleme  tekniği olmasının yanında tarihsel  ve  kültürel bir  birikime sahip  olmakta ve günümüzde kadınlar arasında hanım usta ve çırak ilişkisiyle öğretilen bir meslek olarak kabul edilmektedir. Bu makalede, alan araştırması ve kaynak taraması sonucu elde edilen Antep İşinin tarihi ve kültürel değeri, yapılış amacı, kullanım yeri, işleme aşamaları, teknikleri ve işlemede kullanılan malzemeleri hakkında elde edilen bilgiler yer almaktadır. Bulgular sonucunda bu el sanatının, günümüzde ki  durumu değerlendirilmekte ve  Somut Olmayan Kültürel Miras’ın önemli bir  parçası olan  Antep İşlerinin gelecek kuşaklara sağlıklı bir şekilde ulaştırılması için çözüm önerileri sunulmaktadır.

___

  • Artun, E. (2012). Türk Halkbilimi. Adana: Karahan Kitabevi.
  • Barışta, H. Ö. (1995). Türk İşleme Sanatı Tarihi. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. Erinç, M.
  • S. (2004). Sanat Psikolojisine Giriş. Ankara: Ütopya Yayınları.
  • Fischer, E. (2010). Sanatın Gerekliliği. İstanbul: Payel Yayınevi.
  • Gaziantep Ticaret Odası. (2010). www.ipekyolununustalari.org.tr (15Haziran 2015). Glassie, H. (2002).Turkish Traditional Art Of Today. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Gökalp, Z. (1976). Türk Medeniyet Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gürel, M. (1959).
  • Gaziantep El İşleri. Gaziantep Kültür Dergisi, 22 (Ağustos): 9
  • Karakelle, A. (2008). Erzurum’da Çeyiz Geleneği Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü / Geleneksel Türk El Sanatları Anabilim Dalı, Ankara.
  • Köklü, H. (2002). El İşlemeleri. İstanbul: Ya-Pa Yayınları. Köylüoğlu, A.(2009). Kadim Şehir Gaziantep. İzmir: Neşa Ofset.
  • Oğuz, M. Ö. (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
  • Özbaş, M. (1952). Çeşitli Antep Ajurları. İstanbul: Osmanbey Matbaası. Özbel, K. (ty). El Sanatları VIII Antep Nakış İşleri. Ulus Basımevi.
  • Tazebay, N. (1960). Antep İşinin Mahiyeti. Gaziantep Kültür Dergisi, 34(Ekim): 17-20
  • Tokuz, G.(2015). Antep İşinde Beslenme Kültürümüzden İzler. Metro Gastro Dergisi, 76 (Ocak-Şubat-Mart):150-157.
  • Türkçe Sözlükler Dizisi. (1998). Türkçe Sözlük 1- 2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.