ERZURUM HAVZASI’NDA YERLEŞME VE ZEMİN İLİŞKİSİ

ÖZET Erzurum’da yakın zamanda çok sayıda yeni yerleşme alanı kurulmuş ve kurulmaya devam etmektedir. Şehir, Erzurum Ovası’nın merkezine doğru yayılma eğilimindedir. Gelecekte şehrin genişlemesi öngörülen yönler ovanın en alçak bölgeleri olup faylanmaya bağlı olarak çökmüş, taban suyu seviyesi yüksek, metrelerce kalınlıkta alüvyal malzeme ile örtülü birinci sınıf tarım arazilerinden oluşmaktadır. Şehrin kuzeyinde Karasu Çayı boyunca ve Müdürge yakınlarında karların eridiği, yağmurların arttığı dönemlerde bataklık ve göllenmeler oluşmaktadır. Merkez ilçelerin her üçü de güncel ve eski alüvyonlar ile çökellerden oluşan, daha yaşlı arazileri örten kalın bir istif üzerinde bulunmaktadır. Zemin özellikleri düşünüldüğünde yeni yapılan binaların kat sayısının (10-17 kat) oldukça fazla olması ürkütücüdür. Oysa yerel zemin koşulları deprem sırasında meydana gelen yapısal hasarların farklı dağılışının en önemli sebebidir. Tarih boyunca meydana gelen depremlerde en fazla yıkımın gerçekleştiği sahalar deprem kaynağına yakın yerler, binalarda yapısal hataların bulunduğu yerler ve yerel zemin koşullarının zayıf özelliklere sahip olduğu yerlerdir. Öyle ise Erzurum’da yeni yapılacak binaların yer seçimi ve inşaat teknikleri seçimi yapılırken yerel zemin koşulları büyük bir titizlikle dikkate alınmalıdır. Anahtar Kelimeler: Havza, , zemin, yerleşme, hasar. ABSTRACT Recently a number of new settlement areas have been established and continue to be established in Erzurum. The city tends to spread towards the lowest places of the plain. In the future, the city's envisaged directions are the lowest areas of the plain and are first class agricultural land which is collapsed due to faulting and high level of ground water and covered with alluvial material. In the northern part of the city, along the Karasu Stream and near the Principal, marshes and ponds are formed when the snow melts and the rains increase. All three of the central districts are located on a thick stack of old and old alluviums and sediments. Considering the floor characteristics, the number of floors (10 to 17 times) of the new buildings is quite scary. However, local soil conditions are the most important reason for the different distribution of structural damages during the earthquake. The areas where the most devastation occurred during the earthquakes occurred throughout the history are places close to the earthquake source, structural faults in the buildings and local ground conditions where there are weak characteristics. Therefore, local soil conditions should be considered with great care when choosing the location and construction techniques of the new buildings in Erzurum. Key Words: Basin, ground, settlement, damage.

Anahtar Kelimeler:

Havza, , zemin, yerleşme

PDF

___

KAYNAKÇAAkın, U., (2016). Gravite verilerinden Türkiye’nin sismik hız dağılımı ve kabuk yapısının ortaya çıkarılması. MTA Dergisi 153, s.185-202.Aksu, B. (2014). Erzurum şehir merkezinde kuzey-güney doğrultulu bir hat boyunca yer alan yapı stoğunun zemin ve yapı periyodu açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.Altınlı. E., (1966). Doğu ve Güneydoğu Anadolunun jeolojisi. MTA Dergisi, no:66-67Atalay, İ., (1978). Erzurum Ovası ve Çevresinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi. Ankara. Sevinç Matbaası.Atalay, İ., (1983). Erzurum Ovası ve Çevresinin Toprakları. Ege Coğrafya Dergisi, C.1, S.1, s.68-99.Beygu, A.Ş., (1936). Erzurum: Tarihi, Anıtları, Kitabeleri. İstanbul. Bozkurt Basımevi.Çakıcı, H., Tüdeş, Ş., Bulut, F. (2012). Kentsel Kullanım Alanında Gelişen Heyelanlar Ve Jeoteknik Analizi: Kırkdeğirmenler (Erzurum) Örneği. Gazi Üniversitesi Mühendislik- Mimarlık Dergisi. C.27, S.4., s.739-751.Ceylan, A., (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları, Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (1998-2008). Erzurum. s.70.Dursun, D. ve diğerleri. (2016). Kış Kenti Erzurum’da İklim, Planlama ve Yerel Yönetim Politikalarının Etkileşim Düzeyi. Planlama;26(2), s.147-159.Ercan, T. ve diğerleri. ( 1990). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Neojen Volkanitlerine İlişkin Yeni Jeokimyasal, Radyometrik ve İzotopik Verilerin Yorumu. MTA Dergisi, S.110, S.143-164.Gedik, A., (1985). Tekman (Erzurum) Havzasının Jeolojisi ve Petrol Olanakları. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/581414.Keskin, M., ( 1998). Erzurum- Kars Platosunun Çarpışma Kökenli Volkanizmasının Volkano Stratigrafisi ve Yeni K-Ar Yaş Grupları Işığında Evrimi: Kuzeydoğu Anadolu. MTA Dergisi, S.120, s.135-157.Koçyiğit, A. ve Diğerleri, (1985). Karasu Havzası’nın (Erzurum) Tektonomorfolojisi ve Mekanik Yorumu. C.Ü. Mühendislik Fakültesi Yer Bilimleri Dergisi, C.2, S.1, s.3-15.Kökten, İ.K. (1943). Karaz Sondajı. Türk Tarih Kongresi- 3, Ankara, s.165-169.Küçükuğurlu, M. ( 2017). Erzurum Kalesi ve Tabyaları Hakkında Bazı Tespitler. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/3, s.67-84.Pamukçu, O. ve Diğerleri. (2015). Doğu Anadolu Bölgesindeki Kabuk Yapısının Düşey ve Yatay Yönlü Analizi. MTA Dergisi, S.151, s.221-233.Şaroğlu, F., Yılmaz, Y. (1986). Doğu Anadolu’da Neotektonik Dönemdeki Jeolojik Evrim ve Havza Modelleri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, S.107, s.73-94 · Tarhan, N. (1991). Hınıs-Varto-Karlıova (Erzurum-Muş-Bingöl) Dolayındaki Neojen Volkanitlerinin Jeolojisi ve Petrolojisi. MTA Dergisi, S.113, s.45-60.Yurttaş, H . (2000). Fuat Bey’in Erzurum Haritası. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Erzurum. S.15, s49-71.25 Mart (Mw:5.5) ve 28 Mart (Mw:5.5) 2004 Aşkale Depremleri Değerlendirme Raporu. MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Daire Başkanlığı.Erzurum Büyükşehir Belediyesi 1/ 5000 ölçekli nazım imar planına esas jeolojik-jeoteknik Etüt Çalışması, (2011). Anakent Planlama Ltd. Şti.Palandöken Belediyesi 1/1000 ve 1/5000 Ölçekli İmar Planına Esas Mikrobölgeleme Etüt Raporu. 2016. Aydıner Mühendislik.Erzurum İli Aziziye İlçesi Selçuklu ve Saltuklu Mahalleleri Revize İmar Planına Esas jeolojik-jeoteknik Etüt Raporu. 2014. Erzurum.