TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TÜRK ROMANINDA KADIN-ERKEK İLETİŞİMİNDE BOHÇACI KADININ ROLÜ

Türk romanının teşekkülünde aşk maceralarının Batı romanındaki gibi işlenmesi hep büyük bir sorun oluşturmuştur. Kaçgöçün hâkim olduğu bir toplum olarak Osmanlıda kadınla erkeğin iletişimleri genellikle aracılar sayesinde gerçekleşmiştir. Genel olarak görücü kadınların şekillendirdiği görüşme işinde bireylerin seçme hürriyeti es geçilmiştir. Birey olmanın gereği olarak eşini seçebilme isteği içine giren Osmanlı insanı yekdiğerine ulaşabilmek için birbiriyle iletişim kurmaya çalışmıştır. Bu iletişimde olumlu veya olumsuz yönleriyle bohçacı kadınlar etkili olmuştur. Çünkü onlar istedikleri eve girip çıkabilme yetkisine sahiptirler. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar olan devrede kaleme alınan yüzlerce eser içinde bohçacı kadınları anlatan romanlar kadın erkek ilişkisi yönüyle iki elin parmaklarını geçmez. Bu durum yazarların hayatı yansıtırken ne derece ona dönük olduklarını gösterir. Şüphesiz geleneksel hayatı eleştirip onu olması gerektiği gibi düzenlemek için bohçacı kadınlar üzerinden yapılabilecek değerlendirmeler çok faydalı olabilirdi. Ancak konuyla alakalı romanlarda işlenen bohçacı kadınların, aileye ve aile kurmaya faydalı bir işlevi olmadığı görülür. İncelenen romanlarda bohçacılar kişiler arasındaki iletişimden ziyade ailenin mahremiyetini ifşa edip yuvalarını yıkarlar. Hâlbuki romancıların anlatmak istediği aşk maceralarında Osmanlı toplumu gibi bir toplumda bohçacı kadınlar önemli bir işlev görebilirdi. Hayata her iki anlamda ayna tutan (yansıma ve yansıtma) bir türün mevcut hayat şartlarına uygun bir tarzda geliştirilebilmesi yerli ve millî bir romanın oluşabilmesi açısından büyük bir fırsat olmasına rağmen tam olarak değerlendirilememiştir. Bu makalede bohçacı kadınların kadın erkek iletişimindeki rolü değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bohçacı, Roman, İletişim, Mektup

ROLE OF THE PEDDLER WOMAN ON FEMALE AND MALE COMMUNİCATİON İN TURKİSH NOVEL FROM TANZİMAT TO REPUBLİC

The processing of love adventures as in the Western novel has always been a big problem in the formation of Turkish novel. As a society dominated by “kaçgöç” male and female communication in Ottoman usually accors thanks to the mediators. İn the interview work, which is generally shaped by seer women, individuals freedom of choice is bypassed. The Ottoman man who wanted to choose his wife as an individual has tried to communicate with each other to reach each other. İn this communication, with negative and positive sides, peddler women have been affective as they have authority to come in and out every hause they want. Among hudres of work written in the period from the Tanzimat to the Republic, the novels about peddler women is thin on te ground in terms of the relationship between women and men. This situation shows how much the authors are orianted towards it while they are reflecting the life. Undoubtedly, evaluations that could be made through peddler women would be very useful to criticize traditional life and arrange it properly. But it ise seen that peddler woman in novels related with the topic hasn’t a useful function on family in the analyzed novels. Peddler women reveal the privary of the family and destroyed it rather than communication. Whereas, in love adventures that the novelist want to tell, peddler women could also have a significant function like ottoman society. Although it is a great oppurtinity to realize genre that mirrors life in both sense in a way that is suitable for current life conditions, it can’t be evaluated fully. İn this article, it ise evaluated the role of peddler women on female to male communication.

Keywords:

peddler, novel, comunication, letter,

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi (2000a); Bütün Eserleri Romanlar VIII Vah, (haz. Kâzım Yetiş), TDK Yayınları, Ankara.
Ahmet Mithat Efendi (2000b); Yeryüzünde Bir Melek, Bütün Eserleri VI, (haz. Nuri Sağ-lam), TDK Yayınları, Ankara.
Ahmet Rasim (1307/1890); İlk Sevgi, Bâb-ı Âli Caddesi 38 Numaralı Matbaa, İstanbul.
Ahmet Reşat (1329/1913); Bohçacı Kadın, Keteon Bedrosyan Matbaası, İstanbul.
Altınöz, İsmail (2013); Osmanlı Toplumunda Çingeneler, TTK Yayınları, Ankara.
Andı, M. Fatih. (2013); Roman ve Hayat, Hat Yayınevi, İstanbul.
Arslan, Çetin. (2020); Mahremiyetin Tahribi-Türk Romanında Çok Evlilik ve Metres (1870-1923), Hece Yayınları, Ankara.
Davis, Fanny (2006); Osmanlı Hanımı 1718’den 1918’e Bir Toplumsal Tarih, çev. Bahar Tırnakçı, YKY, İstanbul.
Erünsal, İsmail E. (2008); “Sahaf”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 35, s. 504-510, Ankara.
Faroqhi, Suraiya (2010); Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam-Ortaçağdan Yirminci Yüz-yıla, çev. Elif Kılınç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Gökçek, Fazıl (2012); Küllerinden Doğan Anka Ahmet Mithat Efendi Üzerine Yazılar, Dergâh Yayınları, İstanbul.
[Gürpınar], Hüseyin Rahmi (1319/1902); Nimetşinas, İkdam Matbaası, Dersaadet.
İpşirli, Mehmet (1997); “Osmanlı Devleti’nde Harem”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 16, s. 135-138, Ankara.
Kuntay, Mithat Cemal (1983); Üç İstanbul, Sander Yayınları, İstanbul.
Mehmet Celâl (1309/1892); Muhabbet-i Mâderane, Kasbar Matbaası, İstanbul.
M. S. (1329/1913); Alafranga Bir Kadın, Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası, İstanbul.
Montagu, Lady (1970); Türkiye Mektupları 1717-1718, çev. Aysel Kurutluoğlu, Kervan Kitapçılık, İstanbul.
Musahipzade Celal (1946); Eski İstanbul Yaşayışı, Türkiye Basımevi, İstanbul.
Nabizade Nazım (2011); Zehra-Karabibik, (haz. Özlem Fedai), Özgür Yayınları, İstanbul.
Nerval, Gerard De (2002); Doğuya Seyahat. çev. Muharrem Taşçıoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Karay, Refik Halid (2017); İstanbul’un Bir Yüzü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
Okay, Orhan (2008); Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
Örnekleriyle Türkçe Sözlük (1995), c. 1., MEB Yayınları, Ankara.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993); Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, MEB Yayınları, İstanbul.
Tevfik Fikret. (1993); Dil ve Edebiyat Yazıları, (haz. İsmail Parlatır), TDK Yayınları, Ankara.
[Talu], Ercüment Ekrem (1922); Sabir Efendi’nin Gelini, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
Tozlu, Necdet (2014). Kültürümüzde Çerçicilik ve Çerçi Esnaflığının Bayburt Gümüşhane Erzincan Yöresi Örneği, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, VIII-II, Erzincan, s. 23-36.
Uğurcan, Sema (1983); Türk Romanında Çalışan Kadın Tipleri-Tanzimattan Cumhuriyete, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Yuva, Gül Mete. (2017); Modern Türk Edebiyatının Fransız Kaynakları, İletişim Yayınları, İstanbul.
Zorlutuna, Halide Nusret (2019); Aydınlık Kapı, Panama Yayıncılık, Ankara.