Mustafa ALİCİ

BİR AYDIN İKİ DÖNEM: BİR OSMANLI DÜŞÜNÜRÜ VE CUMHURİYET AYDINI PROFİLİ OLARAK M. ŞEMSETTİN GÜNALTAY’IN DİN ANLAYIŞI

Öz: Osmanlı’dan Cumhuriyete giden süreçte 19. Yüzyılın sonu ve 20. Yüzyılın ortalarına kadar süren dönemde Osmanlı toplumundan modern Türkiye’ye geçiş döneminde doğan Şemsettin Günaltay, önemli aydın profillerinden biridir. Bu makalemizde öncelikle Türkiye’de meydana gelen modernleşme sürecinde ortaya çıkan tüm zihinsel ve dini gelişim ve değişimleri derinden hisseden Günaltay’ın Osmanlının son demleri ile cumhuriyetin kurucu nesli arasında ortaya çıkan entelektüel çevresini değerlendireceğiz. Buna ilave olarak Günaltay’ın bu iki dönemde yansıttığı zihin dünyasını, din bilimlerinin metodolojik çatısı içinde kalarak onun medeniyetle özdeş din anlayışını, çare olarak sunduğu reçeteler ve gerçek din- hurafe bağlamında ortaya çıkarmayı amaçlıyoruz.

Anahtar Kelimeler:

Din, Dindar, Dinler Tarihi, Cumhuriyet Dönemi

PDF

___

Acun, Fatma, “ Değişme ve Süreklilik: Osmanlı’nın Torunları Cumhuriyetin Çocukları”, Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, ed. Mehmet Zencirkıran, İstanbul 2012, 43- 46.
Akif, Mehmet, “İkinci Takriz)”, Şemseddin Günaltay, Zulmetten Nura, haz. Musa Alak, İstanbul 1996, 16- 17.
Aydeniz, Hüsnü, “ M. Şemsettin Günaltay’a Göre Müslüman Dünyanın Aydın Krizi”, Bir Din Aydını Profili M. Şemsettin Günaltay, ed. Mesut İnan- Fatih Kandemir- Ömer Aslan, İstanbul 2016, 21- 56.
Bulut, Nurgül, “Şemsettin Günaltay’da Zulmet ve Nur Metaforu”, Bir Din Aydını Profili M. Şemsettin Günaltay, ed. Mesut İnan- Fatih Kandemir- Ömer Aslan, İstanbul 2016, 201-219.
Demir, Ahmet İshak, “ Türk Aydın Kimliği Olarak M. Şemsettin Günaltay”, Bir Din Aydını Profili M. Şemsettin Günaltay, ed. Mesut İnan- Fatih Kandemir- Ömer Aslan, İstanbul 2016, 57- 98.
Gasparro, Nicola, “La terza via tracciata da Raffaele Pettazzoni” Studi e Materiali di Storia delle Religioni [SMSR], vol. 56, 1990, 95- 106.
Gökbel, Ahmet, “M. Şemsettin (Günaltay) ve Dinler Tarihine Yaptığı Katkılar”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, V/2000, 33- 44
Gökbel, Ahmet, “Sadeleştirenin Önsözü”, Mehmed Şemsettin Günaltay, Hurafattan Hakikate- Hurafeler ve İslam Gerçeği, haz. Ahmet Gökbel, İstanbul 1997, 8-9.
Guisti, Sonia, Storia e mitologia- Con antologia di testi di Raffaele Pettazzoni, Roma 1988.
Günaltay, M. Şemsettin, Dinler Tarihi- yeryüzündeki ilkel dinler, sad. Sevdiye Yıldız, İstanbul 2006.
Günaltay, M. Şemsettin, Hurriyet Mucadeleleri, haz. S. Erdemir, İstanbul 1958.
Günaltay, M. Şemsettin, Hurafattan Hakikate- Hurafeler ve İslam Gerçeği, der. Ahmet Gökbel, İstanbul 1997.
Günaltay, M. Şemsettin, İslam Öncesi Arap Tarihi, sad. Mehmet Mahfuz Söylemez, Ankara 2006.
Günaltay, M. Şemsettin, İslam’da Tarih ve Muverrihler, İstanbu 1923.
Günaltay, M. Şemsettin, Tarih-i Edyan, İstanbul 1922, c. I-II.Günaltay, M. Şemsettin, Zulmetten Nura, haz. M. Alak, İstanbul 1996.
El Kindi, Felsefi Risaleler, çev. Mahmut Kaya, İstanbul 1994.
Kara, İsmail, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi, c. II, İstanbul 1987, 403- 404
Kutluer, İlhan, İslamın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, İstanbul 1996.
Lanternari, Vittorio, Antropologia religiosa- etnologia, storia, folklore, Bari 1997.
Lanternari, Vittorio, Occidente e Terzo Mondo: Incontri di civilta’ e religioni differenti, Bari 1967.
Pettazzoni, Raffaele, “Gli Ultimi Appunti”, Religione e Societa’, ed. Mario Gandini, Bologna 1966.
Pettazzoni, Raffaele, Criteri per l’ordinamento scientifico del VII Congresso internazionale di storia delle religioni”, Atti della Reale Accademia d’Italia. Rendiconti della Classe di scienze morali e storiche, II, II (1940-41), 1-2 (nel fascicolo 1-5, giugno-ottobre 1940, 1941) 1- 2.
Pettazzoni, Raffaele, “Storia delle religioni e mitologia”, Storia e mitologia: Con Antologia di Testi di Raffaele Pettazzoni, Roma 1988, 387- 398.
Pettazzoni Raffele, “Religione e Cultura”, Religione e Societa’, ed. Mario Gandini, Bologna 1966, 169- 170
Pettazzoni, Raffaele, “Verita’ del Mito”, Religione e Societa’, ed. Mario Gandini, Bologna 1966, 167-172.
Pisi, P., “Storicismo e fenomenologia nel pensiero di R. Petazzoni”, SMSR, 56 (1990), 245- 277.
Severino, Valerio Salvatore, La Religione di Questo Mondo in Raffaele Pettazzoni, Roma, 2009, 123- 171.
Smith, Jonathan Z., “Religion, Religions , Religious”, Critical Terms for Religious Studies, ed. Mark C. Taylor, London 1998, 269- 282.
Vatandaş, Celalettin, “Kapsam ve Yöntem Açısından Türk Modernleşmesi”, Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, 70-71.
Whaling, Frank,“Theological Approaches”, Approaches to the Study of Religions, ed. Peter Connolly, London 1999, 226-274.