KELAMCILARA GÖRE KUR’AN’IN OTORİTESİ

Kur’an ilk dönemlerden itibaren Müslümanlar için en güçlü otorite ve referans olarak değerlendirilmiştir. Kur’an’ın Allah kelamı olması bu otoritenin nedenidir. Söz konusu otorite, farklı siyasi/teolojik yaklaşımları benimseyenlerin kendi iddialarını Kur’an’a onaylatma çabasını beraberinde getirmiştir. Önemli ölçüde siyasi ayrışmalar neticesinde ortaya çıkan kelam da iddialarını ayetlere isnat ederek Kur’an’ın otoritesinden yararlanmıştır. Farklı yaklaşımları benimseyen kelamcıların zaman zaman aynı ayetlere dahi atıf yapması, Kur’an’ın farklı anlamalara elverişli yapısından kaynaklanmaktadır. Mushaflaşma öncesinde Kur’an’ın belli bir gerçekliğinin bulunduğu ve indiği toplumun dinî/siyasi ve sosyal problemleri ile doğrudan ilişkili olduğu düşünülürse kelamcıların sonradan mushafa yaptığı atıfların bir takım güçlükleri barındıracağı ve belli tartışmaları beraberinde getireceği kabul edilebilir. Nitekim bu durum, te’vil olgusunun güçlenmesine yol açmıştır. Kelamcıların kendi iddialarını Kur’an’a onaylatma kaygısı esasen iki ayrı gerçeklik alanının bir araya getirilmesine neden olmaktadır. Çünkü kelamî düzeyde ayetlere atıf yapmak suretiyle Kur’an’ın otoritesinden yararlanma çabası, onu kendi gerçekliğinden uzaklaştırıp sadece mushafla sınırlamak anlamına gelmektedir

Anahtar Kelimeler:

Kur'an, Otorite, Mushaf, Kelam, Kelamcılar

PDF

___

el-Âcurrî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Huseyn (ö. 360/970), eş-Şerîa, Tahkik: Muhammed Hamid el-Fakî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1983/1403.
Ahmed Emin, Duha’l-İslam, I-III, Matbaatu Lecneti’t-Te’lîf ve’t- Terceme ve’n-Neşr, Kahire 1952/1371.
el-Bâbertî, Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed (ö. 786/1384), Şerhu Akîdeti Ehli’s-Sunne ve’l-Cemâa, Tahkik: Arif Aytekin, Vezâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûnu’l-İslamiyye, Kuveyt 1989/1409.
el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. et-Tayyib (ö. 403/1013), el-İnsâf fi ma Yecibu İ’tikâduh ve ma la Yecûzu el-Cehl bih, Tahkik: İmadudin Ahmed Haydar, Alemu’l-Kutub, Beyrut 1986/1407.
________, İ’câzu’l-Kur’an, Alemu’l-Kutub, Beyrut 1988/1408.
________, Kitâbu’t-Temhîd, el-Mektebetu’ş-Şarkıyye, Beyrut 1957.
el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), Sahîhu’l- Buhârî, Mevsûatu’s-Sunne el-Kutubu’s-Sunne ve Şurûhuhâ içinde, Çağrı Yy., İstanbul 1992/1412.
el-Câbirî, Muhammed Âbid, Arap-İslam Aklının Oluşumu, Çeviri: İbra- him Akbaba, Kitabevi, İstanbul 2000.
el-Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr (ö. 235/849), Resâilu’l-Câhız, Mektebetu’l-Hilal, Beyrut 1987.
el-Curcânî, es-Seyyid Şerif Ali b. Muhammed (ö. 816/1413), et- Ta’rîfât, Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, (Mısır) 1938/1357. el-Cuveynî, Ebu’l-Meâlî Abdulmelik b. Abdillah b. Yusuf (ö. 478/1075), Kitâbu’l-İrşâd ila Kavâidi’l-Edille fi Usûli’l-İ’tikâd, Tahkik: Esad Temim, Muessesetu’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, Beyrut 1992/1413.
Ebû Dâvûd, Suleyman b. el-Eş’as b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî (ö. 275/889), es-Sunen, Mevsûatu’s-Sunne Kutubu’s-Sunne ve Şurûhuhâ içinde, Çağrı Yy., İstanbul 1413/1992.
Ebû Hanife, Nu’man b. Sabit (ö. 150/767), el-Âlim ve’l-Muteallim, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri içinde, İstanbul 1981.
________, el-Fıkhu’l-Ekber, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri içinde, İstanbul 1981.
________, el-Fıkhu’l-Ebsat, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri içinde, İstanbul 1981.
________, Risâletu Ebî Hanife, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri içinde, İstan- bul 1981.
________, Vasiyyetu Ebî Hanife, İmam-ı Azam’ın Beş Eseri içinde, İs- tanbul 1981.
Ebû Rîde, Muhammed Abdulhâdî (ö. 1412/1991), Min Şuyûhi’l- Mu’tezile İbrahim b. Seyyâr en-Nazzâm ve Ârâuhu’l-Kelamiyye ve’l- Felsefiyye, Dâru’n-Nedîm li’s-Safâha ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Kahire 1989.
Ebu’l-Fadl, Abdurrahman b. Ahmed b. el-Hasen, Ehâdîs fî Zemmi’l- Kelâm ve Ehlih, Tahkik: Nâsır b. Abdirrahman b. Muhammed el-Ced’î, Dâru Atlas li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Riyad 1996/1417.
el-Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail (ö. 324/935), Risâletu’l-Eşarî fî İstihsâni’l-Havd fi İlmi’l-Kelam, Eşarî’nin Kitâbu’l-Luma’sı ile birlikte, Matbaatu Meclisi Dâirati’n-Nizâmiyye, Haydarâbâd 1344.
________, el-İbâne an Usûli’d-Diyâne, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1990/1410.
________, Usûlu Ehli’s-Sunne ve’l-Cemâa (Risaletu Ehli’s-Sağr), Tah- kik: Muhammed Seyyid el-Celyend, Kulliyetu Dâri’l-Ulûm, Kahire 1987.
Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’an, Çev. Alparslan Açıkgenç, An- kara Okulu Yy., Ankara 1996.
el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed (ö. 505/1111), Kitâbu’l-İktisâd fi’l- İ’tikâd, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1988/1409.
el-Hasen b. Muhammed İbni’l-Hanefiyye (ö. 100/718), Risâle fi’r-Red ala’l-Kaderiyye, Bidâyetu İlmi’l-Kelam fi’l-İslâm içinde, Tahkik: Josef Van Ess, el-Ma’hedu’l-Almânî li’l-Ebhâsi’ş-Şarkıyye fî Beyrut, Beyrut 1977. el-Hasen el-Basrî (ö. 110/728), Risâle fi’l-Kader, Resâilu’l-Adl ve’t- Tevhîd içinde, I-II, Dâru’l-Hilâl, Kahire 1971. el-Herevî, Abdullah b. Muhammed b. Ali (ö. 481/1089), Zemmu’l- Kelam ve Ehlih, I-V, Mektebetu’l-Ğurabâi’l-Eseriyyye, Medine 1998/1419.
Islahi, Amin Ahsan, Islamic Law Concept and Codification, Islamic Publications Ltd. Lahore, Çev. S. A. Rauf, İslamic Publication, Lahor 1979.
İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. el-Huseyn (ö. 416/1015), Mucerredu Makâlâti’l-Eş’arî, Tahkik: Daniel Gimaret, Dâru’l-Meşrık, Beyrut 1987.
İbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Saîd (ö. 456/1063), el-İhkâm fî Usûli’l- Ahkâm, I-VIII, Dârul-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1985/1405.
İbn Teymiyye, Takıyyuddin Ahmed (ö. 728/1327), Der’u Teârudi’l-Akl ve’n-Nakl, Tahkik: Muhammed Reşad Salim, Câmiatu’l-İmam Muhammed b. Suûd el-İslamiyye, Riyad 1981/1401.
İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1200), Nakdu’l- İlm ve’l-Ulemâ (Telbîsu İblîs), İdâratu’t-Tıbâati’l-Munîriyye, Kahire (ty).
Kâdî Abdulcebbâr, Ahmed el-Hemedânî (ö. 415/1024), el-Usûlu’l- Hamse el-Mensûb ile’l-Kâdî Abdilcebbâr b. Ahmed, Tahkik: Faysal Bedîr Avn, Lecnetu’t-Te’lîf ve’t-Ta’rîb ve’n-Neşr, Kuveyt 1988.
________, el-Muhtasar fî Usûli’d-Dîn, Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde, I-II, Tahkik: Muhammed Ammâra, Dârul-Hilal, Kahire 1971.
________, Kitâbu Fadli’l-İ’tizâl ve Tabakâti’l-Mu’tezile ve Mubâyenetihim li Sâiri’l-Muhâlifîn, Tahkik: Fuâd Seyyid, ed-Dâru’t- Tunûsiyye li’n-Neşr, Tunus 1974.
el-Kâsımî, Cemaleddin, Kur’an’ı Anlamak, İz Yayıncılık, Çev.: Sezai Özel, İz Yayıncılık, İstanbul 1990.
el-Malatî, Ebu’l-Huseyn Muhammed b. Ahmed b. Abdirrahman (ö. 377/987), et-Tenbîh ve’r-Red alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bid’a, Mektebetu’l-Maârif, Beyrut 1968/1388.
el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed (ö. 333/944), Kitâbu’t-Tevhîd, Tahkik: Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi, İsam, Ankara 2003.
________, Te’vîlâtu Ehli’s-Sunne, I-V, Tahkik: Fatıma Yusuf el-Haymî, Muessesetu’r-Risâle Nâşirûn, Beyrut 2004/1425.
Muhammed Ramazan Abdullah, el-Bâkıllânî ve Ârâuhu’l-Kelâmiyye, Matbaatu’l-Umme, Bağdâd 1986. en-Nesefî, Ebû’l-Muîn Meymun b. Muhammed (ö. 508/1114), Tebsiratu’l Edille, I-II, Tahkik: Claude Salamé, Institut Français de Damas, Dimeşk 1990. en-Neşşâr, Ali Sâmî, Neş’etu’l-Fikri’l-Felsefî fi’l-İslam, I-III, Dâru’l- Maârif, Kahire (ty).
Ömer b. Abdilaziz (ö. 102/720), er-Risâle, Hilyetu’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Asfiyâ, I-X+I içinde, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut (ty).
Sultan Munîr, İ’câzu’l-Kur’an beyne’l-Mu’tezile ve’l-Eşâire, Menşeetu’l-Meârif, İskenderiye 1986.
es-Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Kemal (ö. 911/1505), el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’an, I-II, Dâru’l-Ulûmi’l-İnsaniyye, Dimeşk 1994/1415.
eş-Şâfiî Hasen Mahmud, el-Medhal ilâ Dirâseti İlmi’l-Kelam, İdâretu’l- Kurân ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, (Pakistan) 1988/1409.
eş-Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerim (ö. 548/1153), el- Milel ve’n-Nihal, I-III, Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, Beyrut 1992/1413.
et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Serve (ö. 279/892), es-Sunen, Mevsûatu’s-Sunne Kutubu’s-Sunne ve Şurûhuhâ içinde, Çağrı Yy., İstanbul 1413/1992.
Türcan, Galip, “İslam’da Dini Otorite”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 14, Isparta 2005.
________, Kelamda Kaynaklık Niteliği Bakımından Kitap, Azizandaç Yayınları, Ankara 2007.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Bilgi Basımevi, Ankara 1974, 621; Le Petit Robert, Dicorobert Inc., Montreal 1993.
Ülken, Hilmi Ziya, İslam Düşüncesine Giriş, İbrahim Horoz Basımevi, İs- tanbul 1954.
Yahya b. Huseyn, Kitâbu’r-Red ve’l-İhticâc ale’l-Hasen b. Muhammed b. el-Hanefiyye, Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde, I-II, Dâru’l-Hilal, Kahire 1971.