Erzincan Müzesi’nde Sergilenen Sgrafitto ve Tek Renk Sırlı Ortaçağ Seramiklerinin Buluntu Yeri ve Köken Problemi Üzerine Bir Değerlendirme

Erzincan’ın merkeze bağlı Kavakyolu Belediyesi’nin Hamidiye Mahallesi’nde 2010 yılında yapılan bir kanalizasyon çalışması sırasında büyük bir küp içerisinde 28 adet çeşitliform ve tekniklerde seramiklere rastlanılmıştır. Seramiklerin içinde bulunduğu küpün kırık ve parçalanmış olduğu saptanmış ve eserlerin Erzincan Müze Müdürlüğü’ne nakli kararından sonrakazı alanının üzeri kapatılmıştır. Eserlerin form ve bezeme özellikleri dikkate alındığında; benzer örneklere Anadolu’da Erzurum, Sivas, Tokat, Ahlat, Diyarbakır, Hasankeyf, Bitlis, Harput, Elazığ, Alanya, Akşehir, Konya gibi yörelerde karşılaşmak mümkündür. Ayrıca 12.ve 13. yy. İran üretimi sgrafitto bezemeli seramiklerle de benzerlikleri dikkat çekmektedir. Dikkat edilmesi gereken diğer nokta sunacağımız örneklerin 11.ve 13. yüzyıllarda Kıbrıs ve Doğu Akdeniz (Levant) Bölgesine hâkim olan Haçlı Krallıkları döneminde üretilen ve Haçlı Seramiği ya da Port Symeon seramikleri olarak da bilinen örneklerle de benzer olmalarıdır. Nitekim Alanya, Mersin, Osmaniye, Hatay ve Çukurova, Malazgirt, Al Mina, Kinet Höyük gibi bölgelerde bulunan ve Dumbarton Oaks Koleksiyonunda yer alan Port Symeon seramikleri ile benzerlikler gösterdiği anlaşılmaktadır. Örneklerin bir küp içerisinde bulunması, seramiklerin taşınma şekli ya da depolanması hakkında bilgi vermesi açısından da önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Erzincan, Ortaçağ Seramikleri, Sgrafitto

An Evulation on Findspot and Origin of Medieval Sgrafitto and Monochrome Glazed Pottery in Erzincan Museum

28 ceramics which have various forms and technical features were found out in a large jar during sewage digging at Hamidiye neighborhood of Kavakyolu town of Erzincan in 2010.Large jar was broken during digging. Excavation site had been covered after the ceramics were transported the Erzincan Museum. Many similar ceramics have been found out in a lot of Anatolian city such as Erzurum, Sivas, Tokat, Ahlat, Diyarbakır, Hasankeyf, Bitlis, Harput, Elazıg, Alanya, Aksehir, Konya. Additionally; ceramics in Erzincan Museum similar to pottery which had been produced with sgraffito at 12. and 13 centuries in Iran. Another point to note is that the specimens we will offer similar to the examples of crusader ceramics or called Port Symeon ceramics produced during the Crusader kingdoms dominated Cyprus and the Eastern Mediterranean (Levant) region in the 11th and 13th centuries. As a matter of fact, it is understood that ceramics of Erzincan similar to Port symeon ceramics unearthed in Alanya, Mersin, Osmaniye, Hatay and Çukurova, Malazgirt, Al Mina, Kinet Höyük and Dumbarton Oaks Collection. The presence of the samples in a large jar is also important for giving information about the transportation and storage of medieval pottery.

Keywords:

Erzincan, Medieval Pottery, Sgrafitto,

PDF

___

Altun, A., Demirsar Arlı, V. B. “Iznik Çini Fırınları Kazısı 2004 Yılı Çalısmaları”, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlıgı Yayınları, Ankara, 2005.
Arık, R. “ Malazgirt ve Çevresi Yüzey Arastırması”, Selçuklu Medeniyeti Arastırmaları Dergisi, Konya, 2016, 249-273.
Arslan, B. Böhlendorf , “Zur Herkunft und Verbreitung der St. Symeonware”, Archaologie Zwischen Asien und Europa, Verlag Marie Leidorf GmbH., 2001, Rahden/Wesf.
Atıcı, H. Erzurum Müzesi’nde Bulunan Selçuklu Devri Seramik Kapları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 1998.
Aytaç, G. Elazıg Arkeoloji Ve Etnografya Müzesindeki Artuklu–Selçuklu Seramikleri, E-Journal Of New World Sciences Academy, Volume: 5, No: 4, 2010.
Bakır, G. “Klazomanai Kazısı 1981 Yılı Çalısma Raporu”, IV. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 1982, 63-69.
Bakırer, Ö. “Korucutepe The Medeival Pottery and Baked Clay Objects”, Final Reports of the Universities of Chicago (Los Angeles) and Amsterdam in the Keban Reservoir, Eastern Anatolia 1968-1970, V. 3, (Ed. Maurits V. van Loon), Amsterdam-New York, 1980.
Bakırer, Ö. “The Excavations At Korucutepe Turkey 1968-1970, Preliminary Report”, JNES, Vol. 33, No, 1, University of Chicago,1970.
Behrami, M. Gurgan Faiences(Islamic Art Reprint),1988.
Bilici, S. “Sırlı Seramik Sanatı”, Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlıgı, (Ed. A.U. Peker-Z.K. Bilici), C.2, Kültür ve Turizm Bakanlıgı Yayınları, Ankara, 2006, 513-523.
Blackman M.J., Redford S. “Neutron Activation Analysis of Medeival Ceramics”, Ancient Near Eastern Studies, Vol. XLII, 2005, 83-186.
Blackman, M. J., Redford, S. “Neutron Activation Analysis of Medieval Ceramics from Kinet, Turkey, especially Port Saint Symeon Ware, Anes 42, 2005, 83-186.
Bozer, R. “Egirdir Hanı Kazı Çalısmalarının Ortaçag Türk Sanatına Katkıları”, XI. Ortaçag-TürkDönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Arastırmaları Sempozyumu (17-19 Ekim 2007), Izmir, 2009, 65-75.
Bulut, L. Samsat Ortaçağ Seramikleri (Lüster ve Sıraltılar), Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir, 2000.
Bulut, L. “Samsat Ortaçağ Sgrafitto ve Champleve Seramikleri”, Prof. Dr. Şerare Yetkin Anısına Çini Yazıları, İstanbul 1996, 31-46.
Bursalı, M. Eskişehir Karacahisar Kalesi Sgrafitto Dekorlu Ortaçağ Seramikleri, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2007.
Çeken, M., Hasankeyf (1991, 2001-2003 Yılı) Kazı Buluntusu Fırın Ve Atölyeleri İle SeramikMalzemeleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2005.
Çeken, M. “Hasankeyf Kazısı Seramik Fırınları, Atölyeleri ve Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Ed. Gönül Öney-Zehra Çobanlı, İstanbul, 2007, 245-263.
Demirsar Arlı, V. B. “İznik Çini Fırınları Kazısı 2014 Yılı Çalışmaları”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 2, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2016, 507-416.
Doğer, L. “Byzantine Ceramics: Excavations at Smyrna Agora (1997-98 and 2002-03)”, Byzas 7, Çanak, Akdeniz Çevresindeki Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçağ Seramiği ve Mimari Seramiği, İstanbul, 2007, 97-123.
Doğer, L. “İzmir Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Balık Figürlü Sgrafitto Bizans Seramikleri”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, S. 93, 1999, 38-42.
Doğer, L.- Özdaş, H.” Adrasan: Ceramic Finds from a Byzantine Shipwreck”, Trade in Byzantium, İstanbul, 2016, 445-463.
Erez, S., Marçelli, A. A. Tokat Seramikleri, Tokat Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 2013.
Ersoy, B. “Osmanlı Öncesi Anadolu Kervan Yolları ve Üzerlerindeki Kervansaraylar”, Kültür ve Sanat, S. 25, İstanbul, 1995, 22-26.
Ersoy, A. Büyük İskender Sonrasında Antik Smyrna (İzmir), İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir, 2015.
Flecker, M. “A Ninth-Century Arab Shipwreck in Indonesia The First Archaeological Evidence of Direct Trade with China”, Shipwrecked Tang Treasures and Monsoon Winds, Singapore, 2011, 101-119.
Gök-Gürhan, S. Aksehir Tas Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2007.
Gök-Gürhan, S. “Beylikler Dönemi’ne Ait Sgraffito Teknikli Ve Tek Renk Sırlı Kaplar (Manisa Gülgün Hatun Hamamı Buluntuları)”, Sanat Tarihi Dergisi, S. XVII/2, İzmir, 2008, 59-83. Gök-Gürhan, S. Bir Seramik Definesinin Öyküsü Saruhanoğlu Beyliği’nin Mirası Gülgün Hatun Hamamı Seramikleri, Manisa Belediyesi Kültür Yayınları, Manisa, 2011.
Grube, E. J. İslamic Pottery of the Eighth to the Fifteenth Century in the Keir Collection, Faber and Faber Limited, London, 1976.
Hayes J.W. “A Late Byzantine and Early Ottoman Assemblage From the Lower City in Troia”, Studia Troica, 1995, 197-210.
Japp, S. “Late Roman, Byzantine and Ottoman Potery from Alexandria Troas”, Byzas 7, Çanak, Akdeniz Çevresindeki Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçağ Seramiği ve Mimari Seramiği , Ege Yayınları, İstanbul, 2007, 55-72.
Karaca, Ö. “Pirot Höyük 1982 Kazıları”, V. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 1983, 103-109.
Karamağaralı, B., Yazar, T. “Ani Kazısı Buluntuları”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, (Ed. Gönül Öney-Zehra Çobanlı), İstanbul, 2007, 123-134.
Karamağaralı, N. Ahlat Kazılarında Ortaya Çıkarılan Seramikler, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1991.
Karamagaralı, B. “Ahlat Seramik Ekolü”, A. Ü. Ilahiyat Fakültesi Islami Ilimler Dergisi, V, Ankara 1982, s. 397.
Karamagaralı, N. “Ahlat Sırlı Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, (Ed. Gönül Öney-Zehra Çobanlı), Istanbul, 2007.
Köroglu, G. “ Glazed Pottery from Cyprus and the Hatay-Çukurova Region in the Yumuuktepe Excavations”, Byzas 7, Çanak, Akdeniz Çevresindeki Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçag Seramigi ve Mimari Seramigi, Ege Yayınları, Istanbul, 2007.
A. Lane, Book Review, Ars Orientalis, II, 1950, 164-165.
Lightfoot, C. S. “Amorium Kazısı 1993”, XVI. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. II, Ankara, 1994, 131-151.
Megaw, A. H.S. “Supplementary Excavations on a Castle Site at Paphos, Cyprus”, 1970-1971”, DOP, 26, 1972, 322-343.
Özkul Fındık, N. “Erken Osmanlı (Milet Tipi) Seramiklerde Bilinmeyen Bazı Örnekler”, Ankara, V. Ortaçag ve Türk Dönemi Kazı ve Arastırmaları Sempozyumu Bildiriler, 2001a, 419-436.
Özkul Fındık, N. Iznik Roma Tiyatrosu Kazı Buluntuları (1980-1995) Arasındaki Osmanlı Seramikleri, Ankara, T.C. Kültür Bakanlıgı, 2001b.
Özkul Fındık, N. Erken Osmanlı (Milet Tipi) Seramiklerde Bilinmeyen Bazı Örnekler, V. Ortaçag ve Türk Dönemi Kazı ve Arastırmaları Sempozyumu Bildiriler, Ankara, 2001, 419-436.
Öztan, A. “1991 Yılı Acemhöyük Kazıları”, XIV. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. I, Ankara, 1992, 281-301.
Parman, E. “Kase/Bowl”, Kalanlar, 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans, Istanbul, 2009.
Polat, T. (2016), “Milet isi Seramiklerde Form Tipolojisi Üzerine bir Deneme”, Sanat Tarihi Dergisi, S.XXV, Izmir, 213-247
Pulak, C. Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, (Ed; Ü.Yalçın, C. Pulak, R. Slotta), Bochum, 2006, 57-105.
Pulak, C. “Uluburun (Kas) Batıgı 1992 Kampanyası”, XV. Kazı Sonuçları Toplantısı, C.I, Ankara, 1993, 375-399.
Ševcenko, N. P. “Some Thirteenth-Century Pottery at Dumbarton Oaks”, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 28., 1974, 353-360.
Taylor, J. du Plat., Megaw, A.H.S. (1951), “Cypriot Medieval Glazed Potery Notes For a Preliminary Classification”, Report Of The Department Of Antiquities Cyprus 1937-1939, Nicosia.
Tömöry, T. “Mediaeval Sgraffiato Ware from Anemurium in Cilicia”, Belletin, XLI 161, 1974, 29-40.
Tuncer, O.C. Anadolu Kervan Yolları, Vakıflar Genel Müdürlügü Yayınları, Ankara, 2007.
Türe, S. Ayasuluk Kalesi Dogu Kapısı Çevresindeki 2000-2002 Kurtarma Kazılarından Ele Geçen Seramikler, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2014.
Uysal, A. O. “Konya’daki Insaat Hafriyatlarında Ele Geçen Sırsız Selçuklu Seramikleri”, Konya Kitabı X, Konya Ticaret Odası Ipekyolu Dergisi, Konya, 2007, 711-724.
Uzunoglu, E. “Imamoglu Kazıları 1984 Yılı Çalısmaları”, VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 1985, 181-201.
Ünal, R.H. “Sevserek Hanı (Malatya-Pötürge) ve Yerhan (Erzincan-Refahiye) Hakkında Bir Inceleme”, I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, Istanbul, 1979, 952-968.
Van Loon, M. “The Excavations at Korucutepe, Turkey, 1968-70: Preliminary Report. Part I: Architectureand General Finds”, Journal of Near Eastern Studies, Vol. 32, No. 4, 1973, 357-423.
Watson, O. Persian Lustre Ware, Faber and Faber, London 1985.