KARANLIK KİLİSE’DEKİ İSA TASVİRLİ FRESKLERİN TARİHSEL BELGE DEĞERİ KAPSAMINDA KORUNMA DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Mağara kilise, diğer kilise yapılarından farklı olarak doğal bir oluşumdan meydana gelmiştir. Doğal oluşumla meydana gelen mağaralara, dini işlev sonradan kazandırılarak buraları kilise haline getirmiştir. Kapadokya’da yer alan pek çok vadi, Bizans Dönemi’nden sonra Hıristiyanlığın yayılması ile dini açıdan oldukça önem kazanmıştır. Kapadokya’nın bu vadilerinden biri olan Göreme Vadisi ise renkli freskleriyle akılda kalan kilise ve manastır gruplarına sahiptir. O dönemlerde yaşamış insanlar dini ihtiyaçlarını giderebilmek için Göreme Vadisi’nde bulunan mağaraları kullanmış ve burada bir yerleşik hayata tanık olma süreci başlamıştır. Göreme’deki önemli dini yapılar ise Kızlar ve Erkekler Manastırı, Aziz Basileus Kilisesi, Karanlık Kilise, Malta Haçlı Kilise, Azize Catherine Şapeli, Elmalı Kilise, Aziz Barbara Kilisesi, Yılanlı Kilise, Çarıklı Kilise ve Tokalı Kilise şeklinde olup bir açık hava müzesi kompleksinde toplanmıştır. İnsanlar geçmişte bu kiliselerin duvarlarına, o dönemi yansıtan teknikleri kullanarak önemli ikonografik sahneler resmetmişlerdir. Bizans Dönemi sanatı adına somut kanıt niteliği taşıyan bu sahnelerin mağara gibi doğal bir oluşum içinde yer alması nedeniyle bölgeyle ilgili kurum ve kuruluşlar koruma ve onarımları için harekete geçmiştir. Çalışmada bu bölgenin kiliselerinden biri olan Karanlık Kilise ve bu kilisenin fresklerinde çoğunluğu oluşturan İsa tasvirleri, tarihsel belge değeri kapsamında ele alınarak irdelenmiştir. Tasvirlerin, bir koruma ölçütü olan tarihsel belge değeri ögeleri arasında tekniği, üslubu ve dini anlamları değerlendirilerek fresklerin mevcut korunma durumu sorgulanmıştır.Bu durumlar gözetilerek Karanlık Kilise fresklerinin sahip olduğu kültürel miras değerlerinin tarihsel açıdan niçin önemli olduğu ve neden korunması gerektiğine dair bulgular sonuç kısmında verilmiştir. Ulaşılan bulgularla, bu yönde yapılacak araştırmalara katkı sağlayacak bir çalışma olması beklenmektedir.

THE EVALUATION OF THE PRESERVATION STATUS OF THE FRESCOES WITH THE DESCRIPTION OF JESUS IN THE DARK CHURCH WITHIN THE SCOPE OF HISTORICAL DOCUMENT VALUE

The cave church, unlike other church structures, was formed from a natural formation. The caves, which were formed by natural formation, were later given a religious function and turned them into churches. Many valleys in Cappadocia gained importance in terms of religion with the spread of Christianity after the Byzantine Period. Göreme Valley, one of these valleys of Cappadocia, has groups of churches and monasteries that are memorable with their colorful frescoes. People who lived at that time used the caves in Göreme Valley to meet their religious needs, and the process of witnessing a settled life began here. Important religious buildings in Göreme are The Girls and Boys Monastery, St. Basil’s Church, Dark Church, Malta Crusader Church, St. Catherine Chapel, Elmalı Church, St. Barbara Church, Serpent Church, Çarıklı Church and Tokalı Church are gathered in an open-air museum complex. People have painted important iconographic scenes on the walls of these churches in the past, using techniques that reflect that period. Since these scenes, which are concrete evidence for Byzantine Art, are located in a natural formation like a cave, institutions and organizations related to the region took action for their conservation and restoration. In the study, the Dark Church, which is one of the churches of this region, and the Jesus depictions, which constitute the majority of the frescoes of this church, were examined within the scope of historical document value. The current preservation status of the frescoes was questioned by evaluating the technique, style and religious meanings of the depictions, which are among the elements of historical document value, which is a preservation criterion. Considering these situations, the findings about why the cultural heritage values of the Dark Church frescoes are historically important and why they should be preserved are given in the conclusion part. With the findings, it is expected to be a study that will contribute to the researches to be done in this direction.

PDF

___

Ahunbay, Z. (2021). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yem Yayın.
Alkan, B. (2015, 9 Eylül). Bin Yıllık Fresklere Özel Koruma. Anadolu Ajansı. Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/bin-yillik-fresklere-ozel-koruma/1250313 (Erişim Tarihi: 04.05.2021)
Ataç, N. (2015). Kappadokia’da Kapalı Yunan Haçı Planlı Kiliselerde Apsis, Doğu Haç Kolu ve Köşe Mekanları Resim Programı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Ayhan Atak, G. (2019). Göreme Kaya Kiliseleri Fresklerinde Lazarus’un Dirilişi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, s. 52-74. Erişim Adresi: https://dergipark.org. tr/tr/pub/saktad
Barut, F. (2012). Bizans Dönemi Kapadokya Kiliseleri Duvar Resimlerinde Koimesis (Meryem’in Uykusu) Tasvirleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Başak, M. (1991). İç Anadolu Turizminin Gelişimi ve İşletilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Berkmen, H. (2015). Avanos Kültür Varlıkları Çalışması, Kapadokya Bölgesinde Suyun İzi. Megaron, Cilt: 10, Sayı: 4, s. 595-609. doi: 10.5505/MEGARON.2015.00533
Bilgili, B. (2014). Kapadokya Kayalık Alanları ve Kaya Oyma Kiliselerinde Koruma Sorunları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
Bütünay, A. (2016). Kapadokya Kaya Kiliselerindeki İslami Yazı Karakterlerinin Bizans Sanatına Yansımaları (Yayımlanmamış Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi. İzmir.
Çiftçi, C. (2017). Kapadokya, Mustafapaşa Köyü, 42 Pafta, 5005-5006, Parsellerde Yer Alan Sivil Mimarlık Örneği Yapının Restorasyon Projesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Bursa.
Dünya Tarih Mirası Listesi’nde Yerini Alan En Büyük Açık Hava Müzemiz Göreme Tarihi Milli Parkı. (2016). Actual Medicine, Cilt: 24, Sayı: 3, s. 75-78. Erişim Adresi: https://www.actualmedicine.com.tr/
Erdoğan, M. (2009). Anastasis: Ortodoks ve Batı İkonografisi’nde Betimleniş Biçimleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Hıristiyan Sanatında 12 Yortu Günü. Sanatın Yolculuğu. (2019). Erişim Adresi: https://www. sanatinyolculugu.com/hiristiyan-sanatinda-12-yortu-gunu/ (Erişim Tarihi: 09.05.2021)
Kabaoğlu, C. (2009, Eylül). Kapadokya’da İki Kaya Oyma Kilise Onarımı Örneği: Sarıca Kilise ve Kaya Kilise (s. 20-31). Kâgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri. KUDEB, İstanbul.
Ozil, Revza. (1989, Mayıs). Göreme, Karanlık Kilise Duvar Resimlerinde 1988 Yılı Koruma ve Onarım Çalışmaları (s. 505-513). Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı. T.C. Kültür Bakanlığı, Antalya.
Önen Alev, F. A. (2014). Kappadokia Göreme Vadisinde Meryem Siklusu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Ötüken, Y. S. (1984). Kappadokya Bölgesindeki Kapalı Yunan Haçı Kiliselerde Resim Programı. Sanat Tarihi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 3, s. 143-167. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ std/issue/16506/172349
Ötüken, Y. S. (1987). Göreme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özyıldırım, M., Yeğin, Y. (2021). Olba’da Hıristiyanlığın İlk İbadethanesi: “Mağara-Kilise”. Seleucia Dergisi, Cilt: 0, Sayı: XI, s. 175-186. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/seleucia/issue/62948/956101
Rodley, L. (1985). Cave Monasteries of Byzantine Cappadocia. Cambridge: Cambridge University Press. 2 9
Şahin, S. (1997). Kapadokya Bölgesi Kilise Freskleri ve Fresklerin Yüksek Baskı Tekniği ile Yorumlanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Tanburoğlu, N. (2001). Kappadokya Bölgesi Göreme Vadisinde Bulunan Karanlık Kilise Duvar Resimleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
Uluyol, Ö. (2014). Kapadokya Bölgesi Duvar Resimlerinde Yer Alan Müneccim Kralların Tapınma Sahnesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
Yıldırım, Y. (2006). Avanos Kenti (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
Yıldız, M. (2019). Anadolu’da Bizans Dönemi Duvar Resimlerinde I. Constantinus ve Helena ile Beraber Gerçek Haç Betimlemeleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Denizli.