Çoklu Dezavantajlılık Bağlamında COVID-19 Salgınının Kadın Emeği Üzerindeki Sosyo-Psikolojik Etkileri

COVID-19 salgını, dünya genelinde mikro düzeyde bireyleri, makro düzeyde ise toplumlar etkisi altına alarak büyük ölçekli bir etki yaratmıştır. Salgın sürecinde hane içi ücretsiz kadın emeğinin arttığına dair verilerin ulusal ve uluslararası literatürde yer bulmaya başlaması ve salgından etkilenen dezavantajlı gruplar içerisinde kadınların da yer alması ile birlikte salgından nasıl ve ne yönde etkilendiklerine dair bir tespitte bulunma ihtiyacı doğmuştur. Kurum ve kuruluşlar tarafından yeterli bir şekilde sağlanamayan bakım hizmetleri kadınların üzerindeki bakım emeği ve duygusal emeğin yoğunluğunu artırmıştır. Bu çalışmada salgının kadınlar ve hane içi ücretsiz kadın emeği üzerindeki sosyal etkileri; bilişsel emeğin kullanımının artması ve zaman yoksulluğu olarak ele alınmış, aile reisi kadın olan hanelere etkisi ve sunulamayan veya tedarik edilemeyen hizmetlere yönelik ülkelerin uygulamaları değerlendirilmiştir. Salgının kadınlar üzerindeki psikolojik etkileri ise hane içi şiddet, tükenmişlik ve bunalım, stres ve depresyon özelinde ele alınmıştır. Neticede COVID-19 salgını, kadınları sosyal ve psikolojik açıdan dolaylı olarak etkilemiştir. Öte yandan hane için sorumluluklar, şiddet görmek, aile reisi olmak gibi farklı dezavantajlı halleri bir arada yaşayan kadınların çoklu dezavantajlılık yaşaması gündeme gelmiştir. Benzer salgınların veya kriz dönemlerinin yeniden ortaya çıkması halinde kamu ve özel sektör ayrımı yapılmadan çalışan kadınlara bakım desteği verilmelidir. Kadınların farklı dezavantajlılıklar yaşayabileceği düşünülerek sosyal politika uygulamaları çeşitlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler:

COVID-19, Kadınlar, Hane İçi Ücretsiz Emek, Çoklu Dezavantajlılık

Socio-Psychological Effects of the COVID-19 Pandemic on Female Labor in the Context of Multiple Disadvantages of Women

The COVID-19 pandemic has affected individuals at the micro level and societies at the macro level across the world, making its impacts felt on a large-scale area. As the data on the increase in unpaid female labor in the household during the pandemic process began to appear in the national and international literature, women were among the disadvantaged groups affected by the pandemic. Care services that are not adequately provided by institutions and organizations have increased the intensity of care labor and emotional labor on women. In this study, the social impacts of the pandemic on women and unpaid women's labor in households are discussed in terms of increased use of cognitive labor and time poverty, the impact on female-headed households, and the practices of countries for services that cannot be provided or cannot be supplied. The psychological effects of the pandemic on women are discussed in terms of domestic violence, burnout and depression, stress and depression. As a result, the COVID-19 pandemic has indirectly affected women socially and psychologically. On the other hand, women who experience different disadvantaged situations such as household responsibilities, experiencing violence, and being the head of the family have come to experience multiple disadvantages. In the event of similar pandemics or crises re-emerge, care support should be provided to working women regardless of public or private sector. At the same time, while women continue their lives by experiencing different disadvantages in society, the social policies to be implemented should be diversified accordingly.

Keywords:

COVID-19 women, , unpaid labor in household, multiple disadvantages,

PDF

___

Acar-Savran, G. (2003). Kadınların emeğini görünür kılmak: Marx’dan delphy’ye bir ufuk taraması. Praksis, 10, 159-210.
Ak, Y. (2019). Çoklu bir dezavantajlılık olarak engelli yoksulluğu: Türkiye örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aktaş, H., & Şimşek, E. (2015). Bireylerin örgütsel sessizlik tutumlarında iş doyumu ve duygusal tükenmişlik algılarının rolü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(24), 205-230.
Alhas, A. (2020). More ‘family time’amid coronavirus isolation at home. Anadolu Agency. https://www.aa.com.tr/en/latest-on-coronavirus-outbreak/more-family-time-amid-coronavirus-isolation-at-home/1812529.
Allen-Ebrahimian, B. (2020). China’s domestic violence epidemic. Axıos. https://www.axios.com/2020/03/07/china-domestic-violence-coronavirus-quarantine
Alpar, B. I. (2020). Covid-19 salgın sürecinde kadın ve hane içi emeği. İçinde D. Demirbaş, V. Bozkurt, S.Yorgun, (Ed.) COVID-19 Pandemisinin Ekonomik, Toplumsal ve Siyasal Etkileri (ss.171-184). İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
Altın, Z. (2020). Covid-19 pandemisinde yaşlılar. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi. 30 (Ek Sayı). 49-57.
Atasü-Topçuoğlu, R. (2013). Sosyal haklar piyasalaşır mı? çocuk hakları ve kadın emeğinin kesişiminde Türkiye’de kreşler. V. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu, 31.
Ayanoğlu, F. (2021). Covıd-19 sonrası artan dijitalleşme ve iş yaşamında kadına yönelik dijital şiddet. İçinde F.
Ayanoğlu (Ed.), İş yaşamında kadın: COVID-19 sürecinde farklı sektörlerde analiz, (ss. 21-32). Beta Yayıncılık.
Aygüneş, A., & Ok, O. C. (2020). Covıd-19 pandemisi sürecinde toplumsal cinsiyet çalışmaları izleme raporu.
Baş, H. (2020). Kadına dijital şiddet de arttı. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/kadina-dijital-siddet-de-artti-6269025.
Başaran, E. (2020). Deniz kandiyoti: Salgın, modern kadının yaşadığı illüzyonu yıktı geçti. Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2020/04/30/deniz-kandiyoti-salgin-modern-kadinin-yasadigi-illuzyonu-yikti-gecti.
Berthoud, R. (2003). Multiple disadvantage in employment: A quantative analysis. Joseph Rowntree Foundation.
Bozkurt V. (2020). Pandemi döneminde çalışma: Ekonomik kaygılar, dijitalleşme ve verimlilik. İçinde D. Demirbaş, V. Bozkurt, S.Yorgun, (Ed.) COVID-19 pandemisinin ekonomik, toplumsal ve siyasal etkileri, (ss.115-136). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
Bramley, G., Fitzpatrick, S., Edwards, J., Ford, D., Johnsen, S., Sosenko F., & Watkins, D. (2015). Hard edges: mapping severe and multiple disadvantage in England. Lankelly Chase Foundation.
Chung, H. (2020). Return of the 1950s housewife? How to stop coronavirus lockdown reinforcing sexist gender roles”. The Conversation. https://theconversation.com/return-of-the-1950s-housewife-how-to-stop-coronavirus-lockdown-reinforcing-sexist-gender-roles-134851.
Czymara, C. S., Langenkamp, A., & Cano, T. (2021). Cause for concerns: Gender ınequality in experiencing the COVID-19 lockdown in Germany. European Societies, 23(1), 1-14.
Çakmak-Otluoğlu, K.Ö., Kurt-Yılmaz, B., & Sürgevil-Dalkılıç, O. (2021). Covid-19 döneminde akademisyen annelerin iş-yaşam deneyimlerini anlamak: Nitel bir araştırma. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi, 7(1), 13-52.
Daly, M. (2002). Care as a good for social policy. Journal of Social Policy, 31(2), 251-270.
Daminger, A. (2019). The cognitive dimension of household labor. American Sociological Review, 84(4), 609-633.
Dinçer, Ş., & Aşkun, O. B. (2021). Orta düzey bankacı kadın yöneticilerin annelik sürecinin iş yaşamları üzerine etkisi. İçinde F. Ayanoğlu (Ed.), İş yaşamında kadın: COVID-19 Sürecinde Farklı Sektörlerde Analiz, (ss. 233-252). Beta Yayıncılık.
Ecevit, Y. (2012). Feminist sosyal politika bağlamında, Türkiye’de çocuk bakımı ve eğitimine iki paradigmadan doğru bakmak. İçinde A. Makal (Der), Geçmişten günümüze Türkiye’de kadın emeği, (ss.220-265). Ankara Üniversitesi Yayınevi.
Ekiz-Gökmen, Ç. (2017). Toplumsal cinsiyet ve zaman yoksulluğu: Hane içi ücretli ve ücretsiz emek sunumu. Çalışma ve Toplum, 55(4), 1953-1988.
Elmas-Atay, S., & Gerçek, M. (2021). İş-yaşam çatışmasının Koronavirüs (COVID-19) pandemisi sürecinde yeniden değerlendirilmesi: Kadın akademisyenler açısından nitel bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(45), 203-241.
Erem, O. (2020). Koronavirüs günlerinde ev içi şiddet artıyor: Kadınlar şiddetten korunmak için neler yapabilir?. BBC Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-52208017.
Eroğlu, D., & Gençay, H. (2020). Salgında kadın olmak araştırma raporu. https://kadinininsanhaklari.org/wp-content/uploads/2021/02/Salgında-Kadın-Olmak-Uzun-Rapor-Final.pdf.
Evrensel (2020). HSK’nin 6284 kararına kadınlardan tepki: Bu yanlış karardan dönülsün. https://www.evrensel.net/haber/400901/hsknin-6284-kararina-kadinlardan-tepki-bu-yanlis-karardan-donulsun?slide_order=2.
Günindi-Ersöz, A. (2020). Bir salgını kadın olarak deneyimlemek: Covid-19 günlerinde ev içindeki yaşamın eşitsiz doğası. Journal of Social, Humanities And Administrative Sciences, 6(31), 1510-1522.
Hızıroğlu-Aygün, A., Köksal, S., & Uysal, G. (2021). COVID-19 pandemisinde toplumsal cinsiyet eşitsizliği: Ev işlerini kim yaptı? çocuklara kim baktı. https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/CKeditorImages/20210401-19040880.pdf.
Hochschild, A. R. (1979). Emotion work, feeling rules, and social structure. American journal of sociology, 85(3), 551-575.
Hochschild, A. R. (1989). The second shift. Penguin Books. International Labour Organization (18 March 2020). COVID-19 and the world of work: Impact and policy responses. ILO Monitor First Edition. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/documents/briefingnote/wcms_738753.pdf.
International Labour Organization (May 2020a). The COVID-19 response: Getting gender equality right for a better future for women at work. Policy Brief, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports.pdf.
Işık, E. (2020). Covid (19) salgını ve kadın emeği: Türkiye’den kadın deneyimleri. Politik Ekonomik Kuram, 4(2), 219-241.
Işık, E., & Serdaroğlu, U. (2015). Kadın emeği: Feminist iktisadın yol haritası üzerinden bir okuma. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 15(56), 6-14.
İlkkaracan, İ., & Memiş E. (2020). COVID-19 küresel salgın sürecinde Türkiye’de bakım ekonomisi ve toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikler araştırma notu. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/covid-19-kuresel-salgin-surecinde-turkiyede-bakim-ekonomisi-ve-toplumsal-cinsiyet-temelli-esitsizlikler.
Jang, B., & Farise K. (2020). Gender based violence during the COVID-19 pandemic and economic, social and cultural rights. OpinioJuris, https://opiniojuris.org/2020/04/23/gender-based-violence-during-the-covid-19-pandemic-and-economic-social-and-cultural-rights/.
Kaya, B. (2020). Pandeminin ruh sağlığına etkileri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23(2), 123-124.
Kıcır, B. (2019). Evden çalışma: Özgürlük mü esaret mi?. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 173-196.
Lewis, H. (2020). The coronavirus ıs a disaster for feminism. The Atlantic, https://www.theatlantic.com/international/archive/2020/03/feminism-womens-rights-coronavirus-covid19/608302/.
Mayer, S.E. (2003). What is a “disadvantage group?”. Effective Communities Project.
Mert, A. E. (2020). COVID-19 salgını sürecinde farklı yönleriyle kadınların durumu. Koç Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi. https://kockam.ku.edu.tr/en/covid-19-salgini-surecinde-farkli-yonleriyle-kadinlarin-durumu-asli-e-mert/.
Mor Çatı Sığınağı Vakfı. (2020). Koronavirüs salgını süresince kadına yönelik şiddetle mücadele izleme raporu, https://morcati.org.tr/wp-content/uploads/2020/06/koronavirus-salgini-suresince-kys-rapor.pdf.
North, A. (2020). The women’s work of the pandemic. Vox, https://www.vox.com/2020/4/30/21238454/coronavirus-face-mask-cooking-women-covid-pandemic.
O’Neil, M. L., & Çarkoğlu, A. (2020). Türkiye’de toplumsal cinsiyet ve kadın algısı araştırması 2020. https://gender.khas.edu.tr/sites/gender.khas.edu.tr/files/inline-files/TTCKAA2020.pdf.
Oxford Committee for Famine Relief (2020). Care in the time of coronavirus: Why care work needs to be at the centre of a post-COVID-19 feminist future, https://oxfamilibrary.openrespository.com/bitstream/handle/10546/621009/bp-care-crisis-time-for-global-reevalution-care-250620-en.pdf?sequence=13.
Özkaplan, N. (2009). Duygusal emek ve kadın işi/erkek işi. Çalışma ve Toplum, 2(21), 15-23.
Parker, R., & Bullock, R. (2017). A historical review of the concept of severe and multiple disadvantage and responses to it. Adoption & Fostering. 41(4), 307-330.
Pozzan, E., & Cattaneo, U. (2020). Women health workers: Working relentlessly in hospitals and at home. Geneva: International Labour Organisation. https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCMS_741060/lang--en/index.htm.
Razavi, S. (2007). The political and social economy of care in a development context: Conceptual ıssues, research questions and policy options. UNRISD, Gender and Development Programme Paper Number 3.
Resmi Gazete (14 Nisan 2021). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210414-5.pdf
Rittersberger, H. İ., & Kalaycıoğlu, H. S. (2017). Çocuk ve yaşlı bakıcıları: enformel sektördeki kadınlar. İçinde T. Bora (Ed.), Türkiye’de refah devleti ve kadın. (ss.301-327). 2.Baskı. İletişim Yayınları.
Rubin, O., Nikolaeva, A., Nello-Deakin, S., & te Brömmelstroet, M. (2020). What can we learn from the COVID-19 pandemic about how people experience working from home and commuting. Centre for Urban Studies, University of Amsterdam, 1(9), 1-9.
Sandberg, S., & Thomas, R. (2020). Sherly sandberg: The coronavirus pandemic is creating a ‘double double shift’ for women employers must help. Fortune, https://fortune.com/2020/05/07/coronavirus-women-sherly-sandberg-lean-in-employers-covid-19/.
Saniye, D. (2004). Dünya ekonomisi ve hayatta kalmanın feminizasyonu: Toplumsal cinsiyet. İçinde S. Dedeoğlu, T. Başat (Ed.), Kalkınma ve küreselleşme. (ss. 87-111). Bağlam Yayıncılık.
Savran, G. A. (2017). Politik bir kavram olarak “ev emeği”. İçinde III. Kadın hekimlik ve kadın sağlığı kongresi kadını görmeyen aile ve sağlık politikaları kongre kitabı. (ss.74-77).Türk Tabipleri Birliği Yayınları.
Savran, G. A., & Demiryontan, N. T. (2020). Kadının görünmeyen emeği: Maddeci bir feminizm üzerine, (4. Baskı).Yordam Kitap.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi (2020). Covid-19 karantinasından kadının etkilenimi ile kadın ve çocuğa yönelik şiddete ilişkin Türkiye araştırma raporu, https://sahamerkezi.org/wp-content/uploads/2020/047kadın-covid-ek.pdf.
Şenol D., & Taştan, A. (2020). Covid-19(Corona Virüs) ile mücadelenin görünmez kahramanları: Ev kadınları. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(27), 831-851.
Türkiye Cumhuriyeti Hakimler ve Savcılar Kurulu Sekreterliği. COVID-19 kapsamında ilave tedbirler. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/files/uu.pdf.
Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı (2020). Aile ve kadına yönelik şiddet olaylarında azalma görüldü. https://www.icisleri.gov.tr/aile-ici-ve-kadina-yonelik-siddet-olaylarinda-azalma-goruldu.
Tan, M., Ecevit, Y., & Üşür, S. S. (2000). Kadın-erkek eşitliğine doğru yürüyüş: eğitim, çalışma yaşamı ve siyaset. TÜSİAD Yayınları.
Taşğın, N. Ş., & Bürüngüz, N. (2021). Sosyal hizmet uzmanlarının deneyimleri ışığında pandemi sürecinde sosyal hizmet ve sosyal yardım sunan kurumlarda yaşananlar: İstanbul örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(5), 201-223.
Toksöz, G. (2018). Kalkınmada kadın emeği, (2. Baskı). Varlık Yayınları.
Topgül, S. (2016). İş ve aile yaşamı dengesi(zliği)nin kadın çalışanlar üzerindeki etkileri. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23(1), 217-231.
Tuna, A. A., & Türkmendağ, Z. (2020). Covid-19 pandemi döneminde uzaktan çalışma uygulamaları ve çalışma motivasyonunu etkileyen faktörler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 3246-3260.
Türkmen, M., & Özsarı, A. (2020). Covid-19 salgını ve spor sektörüne etkileri. International Journal of Sport Culture and Science, 8(2), 55-67.
Ünal, E. ve Atik D. (2021). Covid-19 pandemisi ve kadınlar. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-8. Yeniler, Y. (2020). Salgın, kadın ve erkek arasındaki ekonomik uçurumu artırabilir. Boğaziçi Üniversitesi Haberler, https://haberler.boun.edu.tr/tr/haber/salgin-kadin-ve-erkek-arasındaki-ekonomik-ucurumu-artirabilir.