Mentha spicata L. ve Mentha villoso-nervata L. genotiplerinin bazı uçucu yağ bileşenleri üzerine farklı azot ve fosfor dozlarının etkisi

Öz Mentha spicata L. ve Mentha villoso-nervata L. genotiplerinin bazı uçucu yağ bileşenleri üzerine azot ve fosfor dozlarının etkilerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışma 2010 ve 2011 yıllarında Erzurum’da yürütülmüştür. Mentha spicata’ya ait iki (2 ve 6 no’lu) ve Mentha villoso-nervata’ya ait bir genotip (4 no’lu) ile üç azot (0, 5 ve 10 kg/da) ve üç fosfor (0, 5, 10 kg/da) dozunun kullanıldığı deneme “Şansa Bağlı Tam Bloklar Deneme Planına” göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Denemenin birinci yılında dekara 5 kg azot dozunda en yüksek α-pinene, β-phellandrene, β-pinene, 3-octanol oranları elde edilirken, ikinci yılında en yüksek α-pinene, β-phellandrene, β-pinene, 3-octanol ve p-cymol oranları azot uygulanmamış parsellerden elde edilmiştir. En fazla ortalama değerlere göre 2010 deneme yılında α-pinene, β-phellandrene, β-pinene ve 3-octanol oranları 5 kg/da fosfor uygulamasında öne çıkarken, 2011 deneme yılında α-pinene ve β-phellandrene oranları fosfor gübrelemesi yapılmamış parsellerde tespit edilmiştir. 10 kg/da fosfor gübrelemesinde ise β-pinene ve 3-octanol ve p-cymol oranları fazla olmuştur. Kullanılan azot ve fosfor dozu ortalamalarına göre; Mentha spicata’ya ait 6 no’lu genotip, her iki deneme yılında da β-phellandrene, p-cymol, ikinci deneme yılında α-pinene ve 3-octanol oranları bakımından ön plana çıkmıştır. Mentha villoso-nervata’nın 4 no’lu genotipi ise 2010 deneme yılında diğer genotiplerden daha fazla α-pinene, β-pinene ve 3-octanol oranlarına sahip olmuştur. Mentha spicata’nın 2 no’lu genotipinde ise ikinci deneme yılında β-pinene ve 6 no’lu genotip ile birlikte en yüksek p-cymol oranı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tıbbi bitkiler, uçucu yağ, gübreleme

PDF

___

Arslan, Y., Katar, D., Subaşı, İ., 2010. Ankara Ekolojik Koşullarında Japon Nanesi (Mentha arvensis L.) Bitkisinde Uçucu Yağ ve Bileşenlerinin Ontogenetik Varyabilitesinin Belirlenmesi. GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(2): 39-43.
Başer, K.H.C., Kürkçüoğlu, M., Tarımcılar, G., Kaynak G., 1999. Essential oils of Mentha species from northern Turkey, J. Essent. oil Res., 11: 579-588..
Baytop, T.,1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul: Nobel Kitabevi, 302-304.
Ceylan, A., 1987. Tıbbi Bitkiler II (Uçucu Yağ İçerenler). Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayın. No:481, Bornova, İzmir.
Chauhana, R.S., Kaul M.K., Shahi, A.K., Kumar, A., Rama, G., Tawab, A., 2009. Chemical composition of essential oils in Mentha spicata L. accession [IIIM(J)26] from North-West Himalayan region, India. Industrial Crops and Products 29: 654–656.
Chowdhury, J.U., Nandi, N.C., Uddina, M., Rahmanb, M., 2007. Chemical Constituents of Essential Oils from Two Types of Spearmint (Mentha spicata L. and M. cardiaca L.) Introduced in Bangladesh. Bangladesh J. Sci. Ind. Res. 42(1): 79-82.
Clark, R.J., Menary, R.C., 1982. Environmental and cultural factors affecting the yield and composition of peppermint oil. VII. International Congress of Essential Oil. 14:74-79.
Davis, P.H., 1982. Flora of Turkey and the East Aegean Island, Edinburg Univ. Press, Edinburg, 7: 384-394.
Eyüpoğlu, F., 2002. Türkiye Gübre Gereksinimi Tüketimi ve Geleceği. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü İşletme Müdürlüğü Yayınları. Teknik Yayın No: T-2. Genel Yayın No:2. Ankara.
Hadjiakhoondi, A., Aghel, N., Zamanızadeh-Nadgar, N., Vatanıdoost, H., 2000. Chemical and Biological Study of Mentha spicata L. Essential Oil From İran. Doru Journal of Pharmaceutical Sciences 8 (1):19- 21.
Kireççi, O.A., 2006. Bazı Sentetik Hormonların (giberelik asit, spermin, spermidin, putresin) Fesleğen (Ocimum basilicum) Bitkisinde Morfolojik Yapı ve Uçucu Yağ Kalitesine Etkisi. Kahramanmaraş Üni. Fen Bilimleri Ens. Yüksek Lisans Tezi.
Kofidis, G., Bosabalidis, A., Kokkini, S., 2004. Seasonal Variation of Essential Oils in a Linalool-Rich Chemotype of Mentha spicata Grown Wild in Greece. J. Essent. Oil Res., 16: 469-472.
Kokkini, S., 1991. Chemical races within the Genus Mentha L. Modern Methods of Plant Analysis New Series (Linskens, H.F. and J.F. Jackson, Eds.), Springer- Verlag Berlin, Heidelberg, 12:63-77.
Kokkını, S., Karousou, R., Lanaras, T., 1995. Essential Oils of Spearmint (Carvone-rich) Plants from the Island of Crete (Greece). Biochemical Systematics and Ecology,23 (4): 425-430.
Marotti, M., Dellacecca, V., Piccaglia, R., Giovanelli, E. 1993. Effect of harvesting stage on the yield and essential oil composition of peppermint (Mentha x piperita L.) Acta Hortic. 344:370-379.
Martins Maldao, M., Beirao-da-Costa, S., Neves, C., Cavaleiro, C., Salgueiro, E., Beirao-da-Costa L., M., 2004. Olive oil flavoured by the essential oils of Mentha x piperita and Thymus mastichina L. Food Quality and Preference 15: 447–452.
Misra, L.N., Tyagi, B.R., Thakur, R.S., 1989. Chemotypic variation in Indian Spearmint. Planta Med., 55:575- 576.
Özgüven, M., Kırıcı S., 1998. In Situ Conservation of Aromatic Plants in Southeastern Turkey. Wild Mentha Species. The Proceeding of International on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. CRIFC, Turkey.
Özgüven, M., Kırıcı S., 1999. Farklı Ekolojilerde Nane (Mentha) Türlerinin Verim İle Uçucu Yağ Oran ve Bileşlerinin Araştırılması. Tr. J. of Agriculture and Forestry. 23: 465-472.
Sartoratto, A., Machado, A.L.M., Delarmelina, C., Figueira, G.M., Duarte, M.C.T., Rehder, V.L.G., 2004. Composition and Antimicrobial Activity of Essential Oils from Aromatic Plants Used in Brazil. Brazilian Journal of Microbiology, 35:275-280.
Sezen, Y., 1991. Gübreler ve Gübreleme Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Erzurum, 39-41.
Smith, D., Levi, L., 1961. Treatment of compositional data fort he characterization of essential oils. Determination of geographical origis of pepermint oils by gas chromatographic analysis. Journal Agricultre Food Chemistry, 9:230-44.
Tanker, N., Koyuncu, M., Coşkun, M., 1998. Farmasötik Botanik. Ankara: Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, 78, 341.
Telci, İ., 2001. Farklı Nane (Mentha spp) Klonlarının Bazı Morfolojik, Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Gaziosmanpaşa Enstitüsü, Doktora Tezi, 160, Tokat. Araştırma. Bilimleri Fen
Telci, İ., Demirtas, İ., Bayram, E., Arabaci, O., Kaçar, O., 2010. Environmental variation on aroma components of pulegone/piperitone rich spearmint (Mentha spicata L.). Industrial Crops and Products 32: 588–592.
Yıldız, N., 1994. Araştırma Deneme Metodları II. Baskı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay. No.697 Erzurum.
Yücel, E., 2007. Tıbbi Bitkiler 1. Ders Kitabı. Eskişehir