Türk Vergi Kültürüne Etkisi Açısından Türk Vergi Uygulamaları Tarihine Kısa Bir Bakış

Yaratılış itibarıyla sosyal bir varlık olan insanların bir araya gelerek yaşama ihtiyacı, iki temel kurum olan devletlerin ve kültürlerin doğmalarına neden olmuştur. Bu kurumlardan kültür, bireylerin yaşamlarındaki maddi ve manevi her türlü kurum, kurul ve kurallar ile bunların karşılıklı ilişki süreçlerini kapsamaktadır. Kültürü oluşturan öğeler kısaca; sanat ürünleri, adet ve gelenekler, dil, inanç, ortak tarih, kanun, kural ve doğrular, değer ve yargıları, tutum ve davranış biçimleri vb. şeklinde sıralamak mümkündür. Devletler ise egemenlik güçlerini, topluluğun (milletin) gerek toplum içi ve gerekse toplumlar arası ilişkilerinin ve yaşadıkları çevrelerinin etkisi altında, kültürel yapılarına uygun olarak kullanmaktadırlar. Dolayısıyla devlet uygulamaları içerisinde önemli bir yere sahip olan vergi uygulamaları da toplumsal yaşamda zaman içerisinde ortaya çıkan değişimlerden ve toplumlar arası farklılıklardan etkilenerek, kendisinin de bir parçasını oluşturduğu milli kültürün altında vergi kültürlerini oluşturmaktadır. Vergi kültürleri, mükelleflerin vergilendirme karşısında sergileyecekleri tutum ve davranışlar üzerinde büyük etkilere sahip olan bir kurum olarak ekonomi, tarih ve sosyolojinin kesişmesi ile açıklanabilecek, milletlerin geçmişten bugüne uygulaya geldikleri vergi eylemlerine verilen bir isimdir. Bir insan grubunu diğer guruplardan ayıran ortak zihinsel programlama ve her zaman toplumsal bir fenomen ve milli veya kurumsal düzeyde ortaya çıkan bir olgu olan kültür, kendilerini oluşturan toplumların, dolayısıyla bireylerin ortak ürünü olmakla birlikte bireylerin tutum ve davranışları üzerlerinde büyük etkilere sahiptir. Bu nedenle vergi uygulamalarına karşı mükelleflerce sergilenecek tepkilerin anlaşılması ve önceden öngörülebilmesi vergi uyum maliyetlerinin düşürülmesi ve vergi uygulamalarında başarıya ulaşılması açısından büyük öneme sahip olmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda “Türk Vergi uygulamalarında tarihsel döngünün nasıl gerçekleştiği?” sorusunu cevap bulunması amacıyla konu üzerinde gerçekleştirilen literatür taraması sonuçları belirli bir bütünlük gözetilerek özetlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Vergi Kültürü, Maliye Tarihi, Mali Sosyoloji

A Brief Look At The History Of Turkish Tax Practices With Regard To The Impact To Turkish Tax Culture

The need to live together by people who are social beings as a result of creation has led to the birth of two main institutions, states and cultures. And the culture includes, all kinds of material and spiritual institutions, boards and rules in the lives of individuals and their mutual relations processes. The items of the culture constitution's are; artistic products, customs and traditions, language, faith, common history, law, rules and truths, values and judgments, attitudes and behaviors. States, use their sovereign powers in accordance with their cultural structures and the community (nation) is under the influence of social and the inter-communal relations and the environments in which they live. Therefore, tax practices, which have an important place in state practices, are influenced by the changes occurring in social life over time and differences among societies, and they form tax cultures under which is the part of the national cultures. Tax cultures are an institution that has a great influence on the attitudes and behaviors that attitude of taxpayers against the taxation. Common mental programming that separates a group of people from other groups and culture that is always a social phenomenon and a phenomenon that emanates at national or institutional levels and the culture has a great influence on the attitudes and behaviors of individuals, as well as being a common product of their constituent communities and therefore of individuals. For this reason, understanding and anticipating the reactions to taxpayers' has a huge important that reducing tax compliance costs and achieving success in tax applications. For this reason, we will try to summarize the results of the literature review conducted on the subject with a certain integrity in order to find the answer to the question "How does the historical return of Turkish tax applications take place?"

Keywords:

Tax Culture, Fiscal History, Fiscal Sociolog,

PDF

___

ACUN F., “Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Tımar Sistemi ve Uygulaması”, Türkler Ansiklopedisi, cilt 3 ilkçağ, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 899-908.
AKDAG M., Türkiye'nin İktisadi ve İctimai Tarihi Cilt 1 (1243-1453), Ankara: Tekin Yayınevi, 1979.
ALLSEN, T., “The Yüan Dynasty and the Uighurs of Turfan in the 13th century”, in:China Among Equals: The Middle Kingdom and Its Neighbors, 10th-14th Centuries, 1983, 243 – 280. AHMETBEYOĞLU, A., Sorularla Eski Türk Tarihi, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2014.
ARSAL, S. M., "Eski Türklerin Hususi Hukuku", Türkler Ansiklopedisi, cilt 3 ilkçağ, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 88-96.
AY, H. M., & TALAŞLI, E. (2008). Ülkelerin Ekonomik Gelişmişlik Seviyeleri ve Vergi Yapıları Arasındaki İlişki, Maliye Dergisi, Sayı 154, 135 - 155.
BALOĞLU, B., BALOĞLU F., Toplumsal Yapı Ve Verginin Sosyal Bileşenleri Tercihli Vergi, İstanbul: İTO Yayını No: 2010-62., 2010.
BAŞDEMİR B., Osmanlı Vergi Sisteminde Öşür, Adana: Karahan Kitabevi, 2015. CAFEROĞLU, A., "Uygurlarda Hukuk ve Maliye Istılahları", Türkiyat Mecmuasi, 4, 1934, 1-44.
ÇAKMAK, D., "Manas Destanı’nın İktisadi İncelemesi", Gazi Akademik Bakış, 3(5), 2009, 171-194.
DİNÇ A., vd., "Türkmenistan Kaynaklarına Göre Büyük Selçuklu İmparatorluğunda Devlet Ve Ekonomi", History Studies, İnternational Jurnal Of History, Prof.Dr. Enver Konukçu Armağanı, 2012,105-116. DİVİTÇİOĞLU, S., Orta-Asya Türk imparatorluğu: VI.-VIII. Yüzyıllar, İmge kitabevi, 2005.
DÖNMEZER, S, Toplum Bilim, İstanbul: Beta Yayınları, 1999 ERGIN, M., Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Basım ve Yayınevi, 1973. GENCOSMAN, M N. ve UZLUK, F. N., İbni Bibi’nin Farsça Muhtasar Selçuknamesinden Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi, Ankara: Uzluk Basimevi, 1941.
GORDLEVSKİ, V., Anadolu Selçuklu Devleti, Ankara: Onur Yayınları, 1988.
GÖKALP, Z., Hars ve Medeniyet, Ankara : Diyarbakır’ı Tanıtma Derneği Yayınları, 1972.
GÖKALP, Z., Makaleler VIII. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 388, 1981.
GÖKBUNAR, R. vd., “Türk Maliye Tarihinde İlk Dönemlerde Vergi Anlayışı”, içinde: Ali Rıza Gökbunar, ve Uğur Alparslan, Sümerlerden Türkiye Cumhuriyetine Maliye Tarihi, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2016, 41 – 56.
GÜNGÖR, E., Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1986.
HOFSTEDE, G., "Dimensionalizing Cultures: The Hofstede Model in Context". Online Readings in Psychology and Culture International Associaation for Cross-Cultural Psychology, 2(1), 2011.
IŞIK, A. (2009), Kültür Ve Kalkınma: Vergi Kültürü Örneği, Ege Academic Review, 9(2), s. 851 – 865.
KAFESOĞLU, İ. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1999. KAŞGARLI Mahmud, Divanü Lugat-it-Türk, çev., Besim Atalay, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1985.
KOCA S., “Eski Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat”, Türkler Ansiklopedisi, cilt 3 ilkçağ, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 15-37.
LAWRENCE E. H. ve HUNTİNGTON S. H., Culture Matters: How Values Shape Human Progress. New York: Basic boks, 2000.
MANDALOĞLU, M., "Eski Türklerde Sanayi, Ticaret ve Maliyenin Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 2013, 129-150.
MUSGRAVE, R. A., Schumpeter's Crisis Of The Tax State: An Essay In Fiscal Sociology, Journal of Evolutionary Economics, 2(2), 1992, s. 89-113. NERRÉ, B., The Concept Of Tax Culture. Proceedings. Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, National Tax Association - JSTOR, 2001.
NERRÉ, B., "Tax Culture: A Basic Concept for Tax Politics", Economic Analysis and Policy, 38(1), 2008, 153-167.
ÖZDEMİR, P., "Vergi Kültürü Ve Göstergeleri: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme", Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), (2015), 175-188.
ÖZYETGİN, A. M., Eski Türk Vergi Terimleri, Tengrim Türklük Bilgisi Araştırmaları 4, KÖSAV, Ankara: 2004. PADGETT, J. F. (1981), Hierarchy And Ecological Control In Federal Budgetary Decision Making, American Journal of Sociology, 87(1), s. 75-129.
SARAÇ, T., Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük, İstanbul: Adam Yayınları, 1985.
SARKINÇ, S. ve Cura S., Mali Sosyalleşme ve Kültür İlişkisi, K. Çelebi, Mali Sosyoloji Üzerine Denemeler(s.33-61), Ankara, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2012/418 (Hermes Matbaacılık), 2012.
SCHURMANN, H. F., "Mongolian Tributary Practices Of The Thirteenth Century", Harvard Journal of Asiatic Studies, 19(3/4), 1956 304-389.
SERT, M. “Maliye” Ye Alternatif Bir Yaklaşım Olarak Mali Sosyoloji: Öncüler, Ekonomik Yaklaşım, 22(81), (2011): 1 - 16.
ŠINKŪNIENĖ, Kristina, and Kristina LEVIŠAUSKAITĖ. (2010) "Analyzing Macroeconomic Indicators of the Tax System From a Tax-Cultural Perspective." Taikomoji Ekonomika: Sisteminiai Tyrimai, t. 4, nr. 1, (2010): 29-51.
SMITH, J. M., "Mongol And Nomadic Taxation", Harvard Journal of Asiatic Studies, 30, (1970): 46-85.
STAVISKY, B. Y., “İpek Yolu ve İnsanlık Tarihindeki Önemi”, Türkler Ansiklopedisi, cilt 3 ilkçağ, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, (2002): 222- 233 ŞAHİN, M., “Türkiye’de Vergi Uygulamaları ve Vergi Ahlakı İlişkisi: Trabzon, Giresun ve Gümüşhane İlleri Örneği”, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2011.
TABAKOĞLU A., Türk İktisat Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları, 2008.
TOGAN (Arıcanlı) İ., "Moğollar Devrinde Çin’de Ticaret ve ‘Ortak’Tüccarları", Toplum ve Bilim, 25(26), (1984): 71-90. TOSUNER, M. ve DEMİR, İ. C., “Vergi Ahlakının Sosyal ve Kültürel Belirleyenleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, (2009): 1 – 15.
TURAN O., Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul: Ötüken Neşriyat AŞ., 2009.
TURAN O., Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi: Türk Dünya Nizamının Millî, İslâmî ve İnsanî Esasları. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2009.
TYLOR, E. B., Primitive Culture, London: Murray İnc, 1924 (1871).
YILMAZ, H., "Tarihi Olaylarda Gensel Devinim Ve Süreklilik Üzerine Analitik Bir İnceleme Ve Olay - Olgu Bağlamı ", Аkademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 1(2), (2014): 127-159.
YUVALI A., "Yakındoğu Tarihi Üzerindeki Moğol Tesirleri (XIII. YY)", Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, (1988): 63-74.