Roman Jakobson’un Dil içi Çeviri (Yeniden Sözcükleme) Konsepti

Mütercim ve tercümanlık alanındaki sorunlarla ilgili anlaşmazlıkların uzun zamandır çözülemediği bilinmektedir. Bu konularda bilim insanlarının sayısız farklı görüş ve yaklaşımları mevcuttur. Bu meselelerle sadece bilim insanlarının ilgilenmediği de söylenebilir. Pek çok insan, dilbilim sorunlarıyla ve çevirinin farklı yönlerini araştıran bilim insanlarının çalışmalarıyla ilgilenmektedir. Özellikle, XX. Yüzyılın büyük Rus ve Amerikalı dilbilimcisi ve edebiyat eleştirmeni Roman Jakobson, ilk olarak 1959’da yayımlanan “Çevirinin Dilsel Yönleri Üzerine” başlıklı çalışmasında çeviri konusuna tamamen yeni bir yaklaşım getirmiştir. Çeviriye, dilsel bir bakış açısıyla yaklaşılmasını önermektedir. Sözel bir göstergeyi yorumlama yöntemleri üzerine konuşan R. Jakobson, çeviriyi, dil içi çeviri (veya yeniden sözcükleme), diller arası çeviri (veya gerçek anlamında çeviri), simgeler arası çeviri (veya dönüştürme) olmak üzere üçe ayırmaktadır.Bu makalede, Roman Jakobson’un “Çevirinin Dilsel Yönleri Üzerine” başlıklı klasik çalışmasında öne çıkardığı üç tür çeviriden biri olan dil içi çevirinin ve bu sınıflandırma konusunda dilbilimcilerin görüşlerinin kapsamlı bir analizi yapılmaktadır. Çeviri alanındaki sorunların değişmesiyle birlikte, anlamına ve yaygın olmayan kullanımına bağlı olarak sahip olduğu ikincil konumuna rağmen, dil içi çeviri (veya yeniden sözcükleme) çeviri biliminde kendisine sağlam bir yer edinmiştir.Bu makalenin amacı dil içi çeviriyle (veya yeniden sözcükleme) ilgili sorunları incelenmektedir. Dil içi çevirinin dilbilimciler tarafından art ve eş zamanlı olarak iki tür şeklinde ortaya konmasına bu türlerin ayrıntılı analizleri yapılarak odaklanılmakta ve İtalyan düşünür, yazar, tercüman, göstergebilim uzmanı olan Umberto Eco’nun bakış açısından dil içi çevirinin kapsamlı bir incelemesi sunulmaktadır.

Intralıngual Translatıon (Rewordıng) In The Conceptıon Of Roman Jakobson

It is known that for a long time disputes concerning the problems related to translation and interpreting have not been settled down. There are countless different views and approaches of scientists about these issues. It can be noted that not only scientists are engaged in studying these problems. Many people are interested in questions related to linguistics and the works of scientists, who have dealt with the aspects of translation. In particular, Roman Jakobson, the prominent Russian and American linguist and literary critic of the 20th century, approaches the problem in a completely new way in his work “On the Linguistic Aspects of Translation”, first published in 1959. He suggests looking at the translation from a linguistic point of view. R. Jakobson, speaking about the ways of interpreting the verbal sign, distinguishes three types of translation: intralingual translation (or rewording), interlingual translation (or translation proper) and intersemiotic translation (or transmutation).This article makes a detailed analysis of one of the three types of translation, namely intralinguistic translation, put forward by Roman Jakobson in his classic work “On the Linguistic Aspects of Translation” and of the views of other linguists on the allocation of such a type of translation. Due to the evolution of the problems related to translation, intralingual translation (or rewording) maintains its full existence in science, despite its current peripheral situation emerging from its meaning and uncommon practical usage.This article aims to cover problems related to intralingual translation (or rewording). It focuses on the classification of its two types by linguists as diachronic and synchronous together with their detailed analysis, and presents a comprehensive review of the intralingual translation from the viewpoint of Umberto Eco - the Italian philosopher, writer, translator, specialist in semiotics. 

___

  • AVTONOMOVA, N.S., (2009). Otkrytaja struktura: Jakobson—Bahtin Lotman—Gasparov, ROSSPEN, Moskva. BARINOVA, I.A., NESTEROVA, N.M., (2009). “Otnoshenie «Original/Perevod» kak odin iz «Vechnyh» voprosov v teorii i praktike perevoda”, Vestnik Nizhegorodskogo gosudarstvennogo lingvisticheskogo universiteta im. N.A. Dobroljubova, S 4, s. 11-19. EGOROVA, T.V., (2014). Slovar inostrannyh slov sovremennogo russkogo jazyka, Adelant, Moskva. EKO, U., (2006). Dire Quasi La Stessa Cosa Esperienze Traduzione (Skazat pochti to zhe samoe. Opyty o perevode), perevod Andreja Kovalja, Simpozium, Sankt-Peterburg. JAKOBSON, R., (1985). “O lingvisticheskih aspektah perevoda”, v Roman Jakobson, Izbrannye raboty, Progress, Moskva, s. 361-368. MASLENNIKOVA, E.M., (2015). “Vnutrijazykovoj perevod kak sposob interpretacii verbalnyh znakov”, Inostrannye jazyki: lingvisticheskie i metodologicheskie aspekty, S 30, s. 289-294. NELUBIN, L.L., (2003). Tolkovyj perevodovedcheskij slovar, 3-e izd., Flinta: Nauka, Moskva. PAVLOVA, A.V., (2013). “Predislovie sostavitelja”, v A.V. Pavlova (sost.), Ot lingvistiki k mifu: Lingvisticheskaja kulturologija v poiskah «jetnicheskoj mentalnosti», Antologija, Sankt-Peterburg, s. 5-24. SHVEJCER, A.D., (1988). Teorija perevoda status, problemy, aspekty, NAUKA, Moskva. SIDORENKO, S.I., (2013). “K voprosu o statuse i tipologii vnutrijazykovogo perevoda”, Jazık i kultura v jepohu globalizacii: sbornik nauchnyh trudov po materialam pervoj mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii, Spbjeu, Sankt-Peterburg, s. 195-204. TINJAKOVA, E.A., (2015). Metodicheskie materialy po gumanitarnym disciplinam, Ch. I: metodichki i rabochie programmy, Direkt-Media, Moskva-Berlin. ZHEREBILO, T.V., (2010). Slovar Lingvisticheskih Terminov, 5-e izd., Piligrim, Nazran.