Mossyna'nın Adı ve Coğrafi Konumu

Yer adları, tarihin seyri içerisinde toplumların kara kutularıdır. Toplumun geçmişten bugüne aktara geldiği bir miras ya da bir genetiğidir. Bir milletin yerleşme tarihi için en önemli yaşayan belgelerinden birisidir. Kendisinden bir parça olan dil yapılarıyla da doğrudan ilişkili olan yer isimleri, toplumun hayat tarzı, kültürüdür aynı zamanda. Batı Anadolu’da Denizli ili Çal ilçesi ve Çürüksu Vadisi dolaylarında ilk olarak 1800’lü yıllarda ve 1900’lü yıllarda gezginler tarafından yapılan raporlar ve son yıllarda yapılmış yüzey araştırmaları dışında bölge ile ilgili pek çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmamızda son yıllarda modern yöntemlerle yapılan çalışmalarda lokalizasyonu konusunda bir takım tespit çalışmaları yapılmış olan “Mossyna”nın bir kent ya da bir bölge olarak bu ismi nereden almış olabileceği konusu ele alınacaktır. Arkeolojik ve Epigrafik veriler çerçevesinde Hellen Roma Çağı haritaları ve Antik yazar ve ülkemize gelen seyyahların Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası’na ilişkin çalışmaları, bölgede yapılmış yüzey araştırmaları ayrıca bölgeye has öne çıkan kültür özellikleri dikkate alınarak bir değerlendirmesi yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mossyna, Mossy, Çal ve Yöresi

Mossyna’s Name and Geographıcal Locatıon

Place names are black boxes of societies in the course of history. It is a heritage or a genetics that society has passed on from past to present. One of the most important living documents of a nation’s settlement date. The names of places that are directly related to the language structures that are part of it are the lifestyle and culture of the society. In Western Anatolia, there are not many studies related to the region other than the report made by travelers in the 1880s and 1900s, and the surveys conducted in recent years around the county of Çal province and Çürüksu Valley in Denizli. In this study, the subject of “Mossyna”, which has been done in recent years with some determination studies on location in modern studies, will be discussed where it may have taken this name as a city or a region.Within the framework of archaeological and epigraphic data, Hellen Roma period maps and ancient writers and travelers coming to our country will be tried to be evaluated considering the historical geography of Anatolia, the surface researches made in the region and also the cultural features thet stand out in the region.

Keywords:

Mossyna, Mossy, Çal and its region,

PDF

___

KAYNAKÇA
ABAY, Eşref., “Preliminary Report on the Survey Project of Çivril, Baklan and Çal Plains in the Upper Meander”, Basin, Southwest Anatolia, ANAS 48, s. 1-87, Denizli: 2011. ALP, Sedat., Hititlerde Şarkı, Müzik ve Dans, Hitit Çağında Anadolu’da Üzüm ve Şarap, Ankara: Kavaklıdere Yayınları, 1999. ALP, Sedat., Hitit Çağında Anadolu Çiviyazılı ve Hiyeroglif Yazılı Kaynaklar, Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları Yayınları, 2002. AKURGAL, Ekrem., Anadolu Uygarlıkları, Antalya: Net Turistik Yayınları, 1998. ANDERMAN, D. H., “AStreet Fit for a King Naming Places and Commemoration in the American South”, Professional Geographer, 52 (4), s. 672-684, 2000. ANDERSON J. G. C., “A Summer in Phrygia: I”, The Journal of Hellenic Studies, Vol. 17, s. 396-424, 1897. BAŞKAYA M., “Çal, Bekilli ve Baklan İlçeleri İlkçağ ve Sonrası Yerleşim Yerlerinin Tarihsel Adlarına Genel Bir Bakış”, Çal Sempozyumu Bildirileri, (01-03 Eylül 2006), s. 717-728, Denizli: 2007. R. D., “Phrygia and the Peoples of Anatolia in the Iron Age”, Cambridge Ancient History II/ 2, s. 417-442, Cambridge: 1975. BARNETT R. D., "Phrygia ve Demir Devrinde Anadolu Kavimleri", DTCF Dergisi 31: 12, (Çev. Ömer Çapar), s. 43-73, Ankara:1986. BAYRAKTAR Nedret., Antik Şehirler, Ankara: Özkan Matbaacılık, 2002. BAYSAL H. Hüseyin., “Menderes Vadisi’ndeki Yaşamda Önemli Bir Merkez Apollon Lermenos Tapınağı”, Çal Sempozyumu Bildirileri, (1-3Eylül), s. 712-717, Denizli: 2007. BELKE Klaus and MERSİCH N., TIB-7/Tabula Imperii Byzantini- Phrygien und Pisidien 404, Wien: 1990. BURNEY Charles., Historical Dictionart of the Hittites, Historical Dictionaries of Ancient Civilizations and Historical Eras, No. 1, The Scarecrow Press, Oxford: 2004. ÇOBAN Melih., “Toplumsal Hafıza ve Siyasal Dönüşümler Bağlamında Mekan İsimlerinin Önemi: Türkiye Örneği”, VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Kitabı, Cilt.3, s. 667-675, 2013. D’ANDRİA Francesco., “Phrygia Hierapolis’i (Pamukkale) 2013 Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, 02-06 Haziran 2014, Gaziantep: 2014. DAŞBACAK Coşkun ve DAŞBACAK Ümit Figen., “Antik Dönem Ritüellerinde ve Günlük Yaşamda Şarap”, Ulusal Bağcılık-Şarap Sempozyumu ve Sergisi, Denizli: 2008. DREW BEAR Thomas., “Local Cults in Graeco Roman Phrygia”, Greek, Roman and Byzantine Studies, Vol.17, sayı 3, s. 247-272, Cambridge Yayınları, 1976. EFE T., “Batı Anadolu Son Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı”, Tunç Bakışlar Son Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı, Arkeo Atlas 2, s. 94-129, İstanbul: D-B-R yay., 2003. GARAŞARLI Çingiz., Truvalılar ve Etrüskler Tüerk İdiler, çev. Sefer Yavuzaslan, Konya: Kömen Yayınları, 2014. GÜLENSOY Tuncer., Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Bizim Büro Basımevi, Ankara: 1995. GÜLENSOY Tuncer., Barbar Türkler, Ankara: Akçağ Yayınları, 2011. GÜNAL V., ŞAHİNALP M.S. ve GÜZEL A., “Coğrafi Ortamın Şehirsel Mekan Adlarına Etkisi: Şanlıurfa Şehri Örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), s. 463-508, Gaziantep: 2011. GRİAZNOV M. P., “The Pazarik Burial of Altai”, American Journal of Archaeology, C. XXXVII, sayı 1, 1933. HALLİDAY W. R., “Mossynos and Mossynoikoi”, The Classical Association, Vol. 37, sayı:5-6, s. 105-107, Cambridge University Press, 1923. HERODOTOS, Herodot Tarihi, çev. Mümtekin Ökmen, İstanbul: Remzi Kitapevi Yayınları, 1991. HOMEROS, İlyada, çev. Azra Erhat-A. Kadir, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2014. İNAN Abdülkadir., Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: TTK Yayınları, 1995. İMAMOĞLU İbrahim ve ÇETİN Muzaffer., Arşiv Belgelerinde Çal Tarihi, Denizli: Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2016. JONES A. H. M., The Cities of The Eastern Roman Provinces, Oxford University Press, London: 1971. KILIÇ Yusuf., “Denzili Yöresinin Prehistorik Yerleşimleri ve Yol Sistemleri”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler, 1. Cilt, s. 12-23, Denizli: 2006. KILIÇ Yusuf., “Eskiçağ Toplumlarının Mitolojisinde Ölümsüzlük Arayışı”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, cilt IV, sayı: XIII, Denizli: 2017. KİTTO J., A Cyclopaedia of Biblical Literature, Vol. II, Newyork, 1846. KSENOPHON, Anabasis, çev. Hayrullah Örs, İstanbul: Meb Yayınları, 1962. KOPANIAS Konstantinos., “The Mushki/Phrygian Problem from the Near Eastern Point of View”, NOSTOI, İstanbul: Koç Üniversity Yayınları, 2015. KSENOPHON, Anabasis, çev. Hayrullah Örs, İstanbul: Meb Yayınları, 1962. KURGUN Levent., Denizli İli Yer Adları, Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 2002. LLYOD Seton., Türkiye’nin Tarihi, Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları Yayınları, 1989. LUCKENBILL Daniel David., Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol I., The University of Chicago Press, Chicago, Illinois: 1926. MAGİE David., Anadolu’da Romalılar 2-Batı Anadolu ve Zenginlikleri, çev. Nezih Başgelen-Ömer Çapar, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2002. MALAY Hasan., Batı Anadolu’nun Antik Çağ’daki Ekonomik Durumu”, E. Ü. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi, sayı: 2, s. 50-61, 1983. MELLİNK M., Dark Ages and Nomads c. 1000 BC, Nederlands Instituut Voor Het Nabije Oosten, Leiden: 1964. MELLİNK M. J., “Mita, Mushki and Phrygians”, Anadolu Araştırmaları II /1-2, İstanbul: 1965. MUNRU J. A. R., “Pelasgians and Ionians”, The Journal of Hellenic Studies, Vol. 54/2, s. 109-128, 1934. ÖZ Esma., “Kültepe Tabletlerine Göre Asur Ticaret Kolonileri Döneminde Anadolu’da Üzüm Yetiştiriciliği ve Bağcılık”, Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı:9, s.285-294, 2011. ÖZCAN S., “20. Yüzyılın Başlarında Canik (Samsun) Sancağında İsimleri Değiştirilmek İstenen Kaza, Köy, Mahalleler ve Yeni İsimleri”, I. Ulusal Geçmişten Geleceğe Samsun Sempozyumu (4-6 Mayıs), s. 671-687, 2006. ÖZTÜRK Esengül Akıncı ve TANRIVER Cumhur., “New Katagraphai and Dedications From The Sanctuary of Apollon Lairbenos”, Epigraphica Anatolica 41, s. 91-111, 2008. ÖZTÜRK Esengül Akıncı ve TANRIVER Cumhur., “Some New Finds from the Sanctuary of Apollon Lairbenos” Epigraphica Anatolia (42), 87-97, 2009. PLİNİUS, Naturalis Historia, (Çev. Harris Rackham). Vol. V, London: The Loeb Classical Library. PYE C., A New Dictionary of Ancient Geography, The Modern in Addition to the Ancient Names of Places. London: 1803.
RAMSAY William Mitchell., “The Cities and Bishoprics of Phrygia”, (Bishoprics), The Journal of Hellenistic Studies, Vol. 4, s. 370-436, 1883. RAMSAY William Mitchell., “Antiquities of Southern Phrygia and Border Lands (I)”, The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts, Vol. 3, No: ¾, s. 344-368, Archaeological Institute of America: 1887. RAMSAY William Mitchell., “Antiquities of Southern Phrygia and the Border Lands (II)”, Archaeology and of the History of the Fine Arts, Vol.4, No.1, s. 6-24, Archaeological Institute of America: 1888. RAMSAY William Mitchell., “Antiquities of Southern Phrygia and the Border Lands (III)”, The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts, Vol. 4, No.3, s. 263-283, Archaeological Institute of America:1888a. RAMSAY W. M., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, İstanbul, Meb Yayınları,1960. RAMSAY W. M ve HOGARTH D. G., “Apollo Lermenus”, The Journal of Hellenic Studies, Vol. 8, s. 376-400, 1887. RİTTİ T., Denizli-Hieropolis Arkeoloji Müzesi Yunanca ve Latince Yazılı Eserlerin Katoloğu, çev. Nalan Fırat, Napoli: Liguori, 2008. ROLLER Lynn E., “The Great Mother at Gordion: The Hellenization of an Anatolian Cult”, The Journal of Hellenic Studies, Vol. 111, Cambridge University Press, s. 128-143, 1991. ROLLER L. E., Ana Tanrıçanın izinde, Anadolu Kybele Kültü, Çev: B. Avunç, Alfa Yayınları, 2004. SEVİN Veli., “Frygler”, Anadolu Uygarlıkları, Görsel yay., s. 230-244, 1982. SEVİN Veli., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Ankara: TTK Yayınları, 2001. SCARDOZZI Giuseppe ve CASTRIANNI Laura., “Mossyna: The Rediscovery of a “Lost City” in the Territory of Hierapolis in Phrygia”, Conference on Cultural Heritage and New Technologies, November 4-6, Vienna-Austria: 2019. SİVAS Taciser Tüfekçi., “Frigler ve Frig Uygarlığı”, Friglerin Gizemli Uygarlığı, s.9-14, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007. SÖĞÜT Bilal., “Kalıntılar Işığında Antik Dönemde Belevi Çevresi”, Çal Sempozyumu Bildirileri, (01-03 Eylül 2006), s.766-778, Denizli: 2006. SÖNER R. Haluk., “Antiokheia Ad Maeandrum Antik Kenti”, Humanitas, 5 (9), s. 139-153, 2017. STRABON, Geographika (XII-XIII-XIV) Antik Anadolu Coğrafyası, çev. Adnan Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2009. ŞİMŞEK Celal., “Çal ve Baklan İlçelerindeki Arkeolojik Kalıntılar”, Çal Sempozyumu Bildirileri, (01-03 Eylül 2006), s. 23-25, Denizli: 2007. TALBERT R. J. A., Barrington Atlas of The Greek and Roman World. Map-By-Map Directory, Vol. II., (Map 62 Phrygia, Compiled by T. Drew-Bear, 1996), Princeton Üniversity press, Princeton and Oxford: 2000. TARHAN Taner., İskitler’in Dini İnanç ve Adetleri, Tarih Dergisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, sayı 23, s. 145-170, 1969. TEXİER Charles., Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, çev. Ali Suat, Cilt I, Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Yayınları, 2002. THONEMANN Peter., The Maeander Valley A Historical Geography from Antiquity to Bzantium, Cambridge Üniversity press, 2011. UMAR Bilge., Türkiye’de Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılap Yayınları, 1993. UMAR Bilge., İlkçağda Türkiye Halkı, İstanbul: İnkılap Yayınları, 2002. UMAR Bilge., Phrygia, Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi, İstanbul: İnkılap Yayınları, 2008. ÜRETEN Hüseyin., “Tanrıça Leto: Lydia Sikkeleri Üzerinde”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 25-40, 2007.