Azərbaycanın Qobustan Qayaüstü Abidələrində Qədim Türk Ailəsinin Dialoq Fəlsəfəsi” (Multikulturalizm Kontekstində)

Məlumdur ki, bu gün dünyanın müxtəlif regionlarında yaşam fəlsəfəsi kimi cərəyan edən, ideya və mahiyyətcə tarixi təcrübənin davamı olaraq meydana çıxmış, öz elmi izahını ”mədəni müxtəliflik”, həmçinin “çoxmədəniyyətlilik” kimi tapmış Multikulturalizm - bu ic­ti­mai-siyasi, aksioloji və hətta fəlsəfi antropoloji hadisə irili-xırdalı müxtəlif millətlərin, etnik qrupların marağından asılı olmayaraq bəşər yaranandan daim güclü təsirə malik olmuş və bütün cəmiyyətlərin tərəqqisinə gətirib çıxarmışdır. Eyni zamanda insan və əxlaq probleminin müxtəlif aspektlərini əhatə etdiyi üçün çoxmədəniyyətlilik proqramını, əsas da onun qaynaqlandığı dialoq fəlsəfəsini rədd etmək, yaxud bu yaşamı seçməmək mümkün deyildir. İnsanların belə ciddi “suallarına” cavab verən fəlsəfənin həmişə olduğu kimi qloballaşma adlanan indiki mərhələdə də ən ümdə vəzifəsi cəmiyyəti, tərəddüd və gərginlik içində olan həssas təbəqəni düzgün istiqamətləndirmək yollarını düşünüb tətbiq etməkdir. Bu zaman milli tarixi, ənənəni yeniləmək və naviqasiyalar aləmi ilə “dialoq” qurmaq çox vacibdir. Babalara, atalara, nənələrə oxşamaq, onlar kimi qonşuluq, dostluq, bir-birinin inancına, adət-ənənəsinə, sevincinə, kədərinə şərik olmaq keyfiyyətlərini dirçəltmək öz-özlüyündə elə modern yaşam fəlsəfəsi multikulturalizm ideyalarından çıxış etməkdir. Belə ki, multikulturalizmi yeni elm olaraq qəbul etdikdə onun qaynaqları ilk insanların tarixinə, mədəniyyətinə gedib çıxır. Ailələr, qəbilələr və davamında kiçik etnik toplumlar və daha sonralar böyük xalqlar və millətlər timsalında formalaşma, təşəkkül prosesi keçirmiş multikulturalizm -çoxmədəniyyətlilik prinsiplərinin izləri hələ yazılı ədəbiyyata qədər mifoloji, həmçinin daş abidələrdə sübuta yetir. Problemə bu aspektdən yanaşıldıqda tarixi ilk əjdadlarımızın dövrünə bağlı tarixi abidələr, qayaüstü petroqliflərdə, folklor, xalq yaradıcılığı və digər milli-mənəvi qaynaqlarda əksini tapmış qədim türk ailəsinin “dialoq fəlsəfəsi”, habelə multikulturalizm ənənələri zəngin elmi mənbə kimi diqqəti cəlb edir. Təqdim olunan məqalə müasiri olduğumuz illərdə dünyanın çox müxtəlif xalqlarının, millətlərinin, etnik toplumlarının sivil, demokratik, hüquqi inkişaf strategiyasının həllinə, bir planeti bölüşən vahid insan cəmiyyətinin irqindən. dinindən, dilindən. adət-ənənə və s. psixoloji, etnik varlığını xarakterizə edən xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq tolurantlıq şəraitində, azad, bərabər hüquqlu yaşam fəlsəfəsinə nail olunması üçün maarifləndirmə məqsədi daşıyır və eyni zamanda elmi fikirdə “dialoq fəlsəfəsi”, mədəni müxtəliflik probleminin öyrənilməsi mahiyyətində irəliyə doğru atılmış bir addım kimi əhəmiyyət kəsb edir.

The Old Turkish Family Structure in Azerbaijan’s Gobustan Dialogue Philosophy (in the Context of Multiculturalism)

It is known as a philosophy of life that took place in various regions of the world, ideas and emerged essentially as a continuation of the historical experience, the scientific explanation of the "cultural diversity" and "multiculturalism" is fine as ictimai found Multiculturalism policy, aksioloji and even philosophical anthropology major and minor events of different nationalities and ethnic groups, regardless of interests between human and moral foundation of human nature has always been strong and has led to the development of all societies. At the same time the problem area aksioloji human and moral, philosophical and socio-political aspects of atropoloji for the multiculturalism program, the key to reject his qaynaqlndıgı philosophy of dialogue, or it is impossible not to life. People are so serious "questions" philosophy, which meets today called globalization, as always, the main task of the society, hesitate and think of ways to channel the tension in the sensitive coating is applied. At this time in the national history, tradition update and navigation with the world of "dialogue" is very important to build. Grandfathers, fathers, grandmothers oxsasaq, as they neighborliness, friendship and each other's beliefs, traditions, joy, compassion improve the quality of life of modern philosophy in its own right it is to perform mltikulturalism ideas. Thus, the adoption of multiculturalism as a source of new knowledge, the first human history and culture go back. Families, tribes and ethnic communities, and later in the rest of the small nations, such as the formation, had formed the principles of multiculturalism, multiculturalism to literature written yet mythological prints, as well as stone monuments is proven. The period of the first people in the history of the problem from this aspect, monuments, petroglyphs, folklore, folk art, and other national and cultural resources contained in the old Turkish family "philosophy of dialogue", as well as the rich tradition of multiculturalism is attracting attention as a research source. In the world of contemporary articles are presented in many different nations and nationalities, ethnic communities civilized, democratic and legal development strategy to solve the planet who share a common race of human society. religion and language. traditions and so on. psychological, regardless of ethnic tolurantlıq features that characterize the condition of the existence of a free, equal education aims to achieve the philosophy of life and scientific opinion at the same time "philosophy of dialogue," the study of the nature of the problem of cultural diversity is important as a step forward.