İstihale Örneklerinin Gıda Katkı Maddelerine Yönelik Değerlendirilmesi

Gıda katkı maddelerinin bir kısmı hayvansal kaynaklardan elde edilmektedir. Elde edildiği kaynak ve üretim sürecinde geçirdiği fiziksel ve kimyasal işlemler bu maddelerin fıkhi durumunu belirlemektedir. Tüketilmesi caiz olmayan bir kaynaktan elde edilen ancak üretim aşamasında kimyasal değişime yani istihaleye uğrayarak özelliğini değiştiren maddeler caiz hale gelebilmektedir. Fiziksel değişimler istihale oluşturmaz. Bu makalede İslam hukukundaki istihale örnekleri topluca değerlendirilerek örneklerdeki değişimlerin mantığı gıda katkı maddelerine uyarlanmaya çalışılmıştır. Buna göre domuzun her şeyi necis olduğundan istihaleye uğrasın veya uğramasın gıda katkı maddesi üretiminde hammadde olarak kullanılamaz. Kimyasal açıdan trigliseritler gliserol ve yağ asitlerine, proteinler ise amino asitlerine kadar parçalanırlarsa istihaleye uğrarlar. Bu parçalanmayla ortaya çıkan gliserol, yağ asitleri ve amino asitlerin başka maddelerle birleşerek oluşturdukları yeni bileşikler de istihale kapsamına girer. Monogliserit, digliserit, fosfolipit, nükleotitler, jelatin ve fosfatidik asit kendisini oluşturan temel yapılara kadar parçalanmadığı için istihaleye uğramamıştır. Bu maddelerin başka maddelerle birleşerek oluşturdukları yeni katkı maddeleri de istihaleye uğramamaktadırlar.

Anahtar Kelimeler:

İstihale, kimyasal değişim, gıda katkı maddeleri

Evaluation of Food Additives in Terms of Istihalah

Some of food additives are obtained from animal sources. Resources of the food and the physical and chemical changing process in the production process determine their rulings in Islamic law. The substances obtained from non-halal (unlawful) sources may be considered halal (lawful) with the chemical changes causing a change in their properties that was undergone during the production is called istihalah. Physical changes do not cause to istihalah. In this article, the istihalah examples given in Islamic law are evaluated, interpreted and adapted to food additives. According to this, the following results were obtained: Every part of the swine is not allowed to use as a raw material in the production of food additives whether it was undergone to istihalah or not. Because everything belong to swine is accepted dirty (najis). Chemically, triglycerides are undergone istihalah if they are breakdown to glycerol and fatty acids. Proteins are undergone istihalah if they are totally breakdown to their amino acids. When glycerol, fatty acids and amino acids generated from these breakdowns are used to produce new substances, the new products are accepted as undergone to istihalah. Monoglycerides, diglycerides, phospholipids, nucleotides, gelatins and phosphatidic acids as metabolites are not accepted as undergone to istihalah. Because, they are not hydrolyzed to their subunits, so they do not lose their features. If these compounds are combined with new additives, the new component also are not accepted as undergone to istihalah.

Keywords:

Istihalah, chemical changes, food additives,

PDF

___

Al-Fatāwā Al-Hindiyyah. (1991). I, 42-45; V, 339. Beirut.
Bilmen, Ö.N. (1986). Büyük İslam İlmihali. 57-60. Istanbul: Bilmen Printing and Publishing, in Turkish.
Boran, M. (2019). Yiyecek ve İçeceklerimizde Helâl Haram Ölçüleri: Hanefi Mezhebinde Yiyecek ve İçeceklerde Helallik ve Haramlık Ölçüleri. Istanbul: Ravza Publications, in Turkish.
Çayıroğlu, Y. (2013). İslâm Hukuku’na Göre Helâl Gıda Sorunu (Ph.D thesis). Marmara University Department of Basic Islamic Sciences, Islamic Law Department, 209-212, in Turkish.
Dodwell, V., Bender, D., Botham, K., Kennelly, P., & Weil, P. (2019). Harper's Pictorial Biochemistry (Turkish 1st Ed.). Güneş Bookstore, 522.
El-Hatîb, Y. b. N. (1424/2003). el-İstihālah ve ahkāmuhā fi’l-fiqhi’l-İslāmī. In Majalla Macmaʿi’l-fiqhi’l-İslāmī (XIV/16, 83–233). Mecca.
El-Samragy, Y. (2016). The Use of Blood and Derived Products as Food Additives. In Food Additives. 239-266.
Es-Semerkandi, A. (1998). Uyūnu’l-mesāil. 222, Beirut.
Gündüz, H. (2009). Gıda Katkı Maddeleri ve Riskleri. VI. İslâm Hukuku Ana bilim Dalı Koordinasyon Toplantısı ve İslâm Fıkhı Açısından Helâl Gıda -Gıdalardaki Katkı Maddeleri- Sempozyumu: Bildiriler (ed. Ali Kaya et al.), 80–81. Bursa, in Turkish.
Harvey, R., & Champe, P. (2007). Lippincott’s İllustrated Reviews Serisinden: Biochemistry. Nobel Medical Bookstores, 173.
Harvey, R., & Champe, P. (2007). Lippincott’s İllustrated Reviews Serisinden: Biochemistry. Nobel Medical Bookstores, 296.
Ibn Ābidīn. (1423/2003). Raddü Al-Muhtār. (Ed. Muavvaz, A.M & Abdülmevcûd, F.A). I, 519-520, 534. Riyadh.
Ibn Rushd, Abu’l-Walīd Mohammad. (1988), Al-Bayān wa’t-Tahsīl. I, 155, Beirut.
Jamaludin, M. - Ramli, M. A. (2012). Fiqh Istihalah: Integration of Science and Islamic Law. Revelation & Science. 02. 117-123.
JECFA, (2000). Ammonium salts of phosphatidic acid”, Combined Compendium of Food Additive Specifications (online edition),
http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/jecfa_additives/docs/Monograph1/Additive-026.pdf (Access time; June 1, 2020).
JECFA. (1973). Acetic and fatty acid esters of glycerol, Combined Compendium of Food Additive Specifications (online edition), http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/jecfa_additives/docs/Monograph1/Additive-003.pdf (Access time; June 1, 2020).
JECFA. (1993). Lecithin. Combined Compendium of Food Additive Specifications (online edition), http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/jecfa_additives/docs/monograph4/additive-250-m4.pdf (Access time; June 1, 2020).
Kara, H. H., Bor, Y. (2019). A review on: production, usage, health effect and analysis of mono- and diglycerides of fatty acids. Helal ve Etik Araştırmalar Dergisi, 1(1), 40-47.
Laganà, P., Avventuroso, E., Romano, G., Gioffré, M.E., Patanè, P., Parisi, S., Moscato, U., Delia, S. (2017). Chemistry and Hygiene of Food Additives. Springer.
Murray, RK., Granner, D.K., Mayes, P.A., Rodwell, V.W. (2019). Harper’s Illustrated Biochemistry. Lange Medical Books/McGraw-Hill Medical Publishing Division. 129-140.
NIIR Board of Consultants & Engineers. (2005). The preparation of amino acids and proteins. In Handbook on Fine Chemicals, Vitamins, Amino Acids and Proteins. National Institute of Industrial Research, http://www.niir.org/books/book/zb,,e2_a_0_0_a/Handbook+on+Fine+Chemicals,+Vitamins,+Amino+Acids+and+Proteins/index.html (Access time; June 1, 2020).
Okur, K.H. (2009). Permissible (halal) and forbidden (haram) foods in terms of islamic law and some current issues - İslam hukuku açısından helal ve haram olan gıdalar ve bazı güncel meseleler. Usûl: İslam Araştırmaları. 11, 7-40, in Turkish.
Okur, K.H. (2016). Istihâle. In TDV İslâm Ansiklopedisi. Retrieved from https://islamansiklopedisi.org.tr/istihale-fikih (Access time; June 7, 2019), in Turkish.
Şenol, Y. (2013). Kur’an ve Sünnet Işığında Helal Gıda. Suleymaniyah Foundation Publications. 115, in Turkish.
Şimşek, M. (2019). Istihālah and Istihlāk in Terms of Halal Food in The Context of Contemporary Fiqh Problems - Helal Gıda Araştırmalarında Günümüz Fıkıh Problemi Olarak İstihâle ve İstihlâk. Halal and Ethical Research Journal, 1, 1–7, in Turkish.

Akademik Platform Helal Yaşam Dergisi-Cover

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2019
Yayıncı: Akademik Perspektif Derneği

Arşiv

Sayıdaki Diğer Makaleler

İstihale Örneklerinin Gıda Katkı Maddelerine Yönelik Değerlendirilmesi

Fatih GÜLTEKİN, Orhan ÇEKER, Adem ELGÜN, Mehmet GÜRBİLEK, Murat ŞİMŞEK, Rıfat ORAL, Saffet KÖSE, Selman TÜRKER, Hamdi DÖNDÜREN, Mustafa ÜNALDI, Erdoğan KÜÇÜKÖNER, Hasan YETİM, Ahmet AYDIN, Bülent DEDE, İsmail ÖZMEN, Levent BAŞAYİĞİT, Mustafa CENGİZ, Tahir TİLKİ, Sümeyye AKIN

OIC/SMIIC Standartları Çerçevesinde Helal Gıda Üretimi ve Helal Belgelendirme Süreçleri

Muhammet GÜNDÜZ, Fatih GÜLTEKİN, İbrahim KÜRTÜL

Etlik Piliçlerde Temel Refah Sorunları

Mehmet SARI, Mustafa SAATCI

Ayetler ve Hadisler Doğrultusunda İslamî Mutfak Anlayışı

Aykut ŞİMŞEK, Enes GÜLEÇ

Tek Sağlık Kavramı Açısından SARS-CoV-2 ve Diğer Coronaviruslar

Atilla ŞİMŞEK, Irmak DİK

Sağlıklı ve Kaliteli Yoğurt Nasıl Mayalanır?

Abdullah DEMİRCİ, Elvan OCAK