Türkiye'de Vatandaşlık ve Anayasal Süreç

Mevcut anayasa da (1982) dahil olmak üzere Türkiye’de inşa edilen anayasalar ciddi sosyolojik, siyasal ve hukuksal problemlere sahiptir. Anayasalar genellikle askeri müdahalelerin akabinde vücuda getirilmiştir. Dolayısıyla demokratik değerlerlerin karşısında konumlandırılacak bir mahiyet arz etmektedir. Bilindiği üzere, Cumhuriyeti kuran siyasi iradede, Osmanlı yönetim yapısının tebaaya yönetici karşısında edilgen bir konum biçtiği ve bu durumun aşılması gerektiği düşüncesi hakimdi. Bu amaçla tebaa yerine vatandaş kavramı ön plana çıkarıldı. Yapılan analizlerde edilgen tebaanın yerine ikame edilmeye çalışılan etkin vatandaş profilinin aslında pek de inşa edilmediği görülmektedir. Egemenlik ilişkisinin Osmanlı’nın aksine Cumhuriyet tarihinde demokratik bir temele oturduğunu söylemek zordur. Osmanlı’da yöneten-tebaa ilişkisi Cumhuriyet Türkiyesi’nde devlet anayasası-vatandaş biçimine evirilmiştir. Anayasaların tanımladığı vatandaş, belli bir kesimi temsil etmekten öteye geçememiştir. Ancak son dönemlerde küresel konjonktürün de etkisiyle hem devlet kanadında hem de halk içerisinde insan haklarına dayalı sosyal mutabakatın yani yeni bir anayasanın inşası yönünde olumlu bir irade hakim. Bu makale, Türkiye’deki demokrasi ve insan hakları konusunda yaşanan ve gelinen süreci de göz önünde bulundurarak anayasa ve vatandaşlığa dair bir değerlendirme niteliğini taşımaktadır.

Constitutional Process and Citizenship in Turkey

All Constitutions written in Turkey have had some serious sociological,p olitical and j udicial p roblems including the last one drawn up in 1982.Constitutions in Turkey have generally been established f ollowing militarycoups and theref ore have some f eatures that can be p ositioned againstdemocratic values. As known, the p olitical p ower which f ounded the TurkishRep ublic was strongly against the idea of commoners being p assive subj ectsof the Ottoman rulers. Furthermore, they firmly believed that this situationhad to be transcended. To this end, instead of a subj ectthe concep t ofcitizenship was endorsed. However, up on analysis, it is observed that tryingto substitute an active citizen profile instead of a passive one could not quitebe accomp lished. In contrast to the Ottomans, in the history of the TurkishRepublic, it is difficult to affirm the notion that sovereignty was based ondemocracy. The relationship between rulers and subj ects evolved to f ormthe basis of the constitution and citizenship in the Rep ublic of Turkey. Thecitizen, who was defined by constitutions, has not been able to go beyondrepresenting a certain group. In recent years, however, with the influence ofthe global conj uncture, both at the state level and in the p ublic sp here, thereis a consensus to construct a social deal, i.e. a new constitution embracinghuman rights. This article, aims to assess the constitution and citizenshiptaking into consideration some develop ments regarding democracy andhuman rights in Turkey.

PDF

___

AKIN, M. H. (2006) Türbanın Yeniden İcadı Üzerine. Tezkire. Sayı. 43–44. s: 224–233.
AKIN, M. H. (2009) Siyasal Toplumsallaşma Sürecinde Gençlik: Teorik ve Uygulamalı Bir Çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Doktora Tezi. Konya.
AKTAY, Y. (2006) Türk Dininin Sosyolojik İmkânı 3. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
AKTAY, Y. (2009) İslamcı Politik Teolojinin Seyir Notları. LAÇİNER Ö.(der.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt.9. Dönemler ve Zihniyetler. İstanbul: İletişim Yayınları.
AKTAY, Y.(2011) Siyasal Temsil ve Yeni Anayasa. Stratejik Düşünce. Sayı: 19. s. 5–9.
ARİSTO (2010). Politika UYSAL, E.(çev.). İstanbul: Dergah Yayınları.
ATAR, Y.(1998) Anayasa Yapımında İnsan Haklarının Düzenlenmesi ve Sınırlanmasıyla İlgili Tercihler. Yeni Türkiye. Sayı: 21. s: 617–623.
AYDIN, M. (2006) Siyasetin Sosyolojisi. 2. Baskı. İstanbul: Açılım Kitap.
AYDIN, M.(2011) Güncel Kültürde Temel Kavramlar. 1. Baskı. İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
BAĞLI, M. ve ÖZENSEL, E. (2005) Çok kültürlü Vatandaşlık. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
COŞKUN, V. (2011) Yeni Anayasada Sivil-Asker İlişkilerinin Demokratik Modeli.
YILMAZ, M. ve TEKİN, Y. (der.) Stratejik Düşünce Dergisi Analiz. Anayasa Çalıştayları 4.
ÇAĞAPTAY, S. (2007) Türklüğe Geçiş: Modern Türkiye’de Göç ve Din, Vatandaşlık ve Etnik Çatışma. GÜLALP, H. (der) İstanbul: Metis Yayınları.
DURGUN, Ş. (2010) Cumhuriyetçi ve Liberal Anlayış Çerçevesinde Türkiye’de Vatandaşlık Sorunsalı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1(2010). s. 65–92.
ERDEM, F. H. (1998) 1982 Anayasasında İnsan Hakları ve Hukuk Devleti: Eleştirel Bir Bakış. Yeni Türkiye. Sayı: 21 s. 624–644.
ERDOĞAN, M. (2010) Anayasal Demokrasi. 8. Baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi.
ERDOĞAN, M.(1998) İnsan Hakları ve Türkiye. Yeni Türkiye. Sayı: 21. s:136–143.
ERGİL, D. (1998) Demokrasi Yoluyla İnsan Haklarının Garanti Altına Alınması. Yeni Türkiye. Sayı: 21. s. 428–434.
ERGİL, D. (2000) Siyasetini Arayan Ülke. İstanbul: Can Yayınları.
ESENDEMİR, Ş. (2008) Türkiye’de ve Dünyada Vatandaşlık: Eski Sorular Yeni Arayışlar. 1. Baskı. Ankara: Birleşik Yayınevi.
GENCER, B. (2004) Çoğulculuk ve Meşruiyet Krizi. Sivil Toplum. 2(5). s. 7-18.
GÜLALP, H.. (2007) Milliyete Karşı Vatandaşlık. Vatandaşlık ve Etnik Çatışma.
GÜLALP, H. (der.). İstanbul: Metis Yayınları.
HAKYEMEZ, Y. Ş. (2011) Yeni Anayasada İnsan Haklarının Genel Rejimi. Stratejik Düşünce Dergisi Analiz.:2.Anayasa Çalıştayları.
HEPER, M. (2002) Demokrasimizin Sorunları. Doğu Batı. Sayı. 21. s: 169–179.
İNALCIK, H.(2009) Atatürk ve Demokratik Türkiye. 3. Baskı. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
İNSEL, A. (2007) Türkiye Toplumunun Bunalımı. 7. Baskı. İstanbul: Birikim Yayınları.
İYİMAYA, A.(1998) Yasa ve İnsan Hakları. Yeni Türkiye. Sayı: 21. s: 557-559.
KADIOĞLU, A. (1999) Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi. 1. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
KADIOĞLU, A. (2008) Vatandaşlık: Kavramın Farklı Anlamları. Vatandaşlığın Dönüşümü: Üyelikten Haklara. KADIOĞLU, A. (der.) İstanbul: Metis Yayınları.
KADIOĞLU, A. (2008) Türkiye’de Vatandaşlığın Anatomisi. Vatandaşlığın Dönüşümü: Üyelikten Haklara. KADIOĞLU, A. (der.) İstanbul: Metis Yayınları.
KAPANİ, M. (2011) Politika Bilimine Giriş. 27. Baskı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
KARPAT, H. K. (2010). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
KEYDER, Ç. (2005) Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. 11. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
KEYMAN, F. (2008) Devlet Bekası-Hukukun Üstünlüğü Karşıtlığı: Türkiye’de Devlet Sorunu ve Demokratikleşme Olasılığı. Doğu Batı. S:13. s: 141–154.
KILIÇBAY, M. A. (2011) Devletin Yeniden Yapılanması. Doğu Batı. 1( 7). s: 17–22.
KYMLİKA, W. NORMAN. W. (2008) Vatandaşlığın Dönüşü: Vatandaşlık Kuramındaki Yeni Çalışmalar Vatandaşlığın Dönüşümü: Üyelikten Haklara. KADIOĞLU, A. (der.) İstanbul: Metis Yayınları.
MARDİN, Ş. (2010) Türkiye’de Toplum ve Siyaset. 17. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
NARLI, N, (2010) Türkiye’de Laikliğin Konumu. 1(9). s: 23–31. Cogito.
ÖĞÜN, S. S. (1997) Politik Kültür Yazıları. Bursa: Asa Yayınevi.
ÖKTEM, N. (2010) Dinler ve Laiklik. 1(9). s: 33–49. Cogito.
ÖZBUDUN, E. (2009) Türkiye’nin Anayasa Krizi. Ankara: Liberte Yayınları.
ÖZİPEK, B., KORKUT, L., YILMAZ, M., COŞKUN, V., HAKYEMEZ, Y. Ş. ve TEKİN, Y. (2011) New Constitution Based on Human Dignity: For a Fully Democratic Turkey Not Constrained by Guardianship. Instıtute of Strategic Thinking Report. Ankara. POPPER, K. R. (2010) Açık Toplum ve Düşmanları. 2. Cilt. 4. Baskı.
RIZATEPE, H. (çev.) Ankara: Liberte Yayınları.
ROUSSEAU, J. J. (2011) Toplum Sözleşmesi. 7. Baskı. GÜNYOL, V. (çev.) İstanbul: İş Bankası Yayınları.
TORUN, Y. (2005) Tercih Edilebilir Bir Siyasal Sisteme Doğru: Demokrasi mi Cumhuriyet mi?. Sivil Toplum. 3 (9). s. 57-69.
TUNÇAY, M. (2010) Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması: 1923–1931, 5. Baskı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
ÜSTEL, F. (2009) Makbul Vatandaş’ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. 4. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
YAZICI, S. (2011) Yeni Bir Anayasa Hazırlığı ve Türkiye: Seçkincilikten Toplu Sözleşmesine. 2. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
YELKEN, R. (2007) Türkiye’de Devlet Eksenli İnsan Hakları Söyleminden Sivil Toplum Eksenli İnsan Hakları Söylemlerine Geçiş (İHD ve Mazlumder örneği). İnsan Hakları Araştırmaları. 8. s.9–45.
YILMAZ, A. (1998) Günümüzde İnsan Hakları ve Türkiye. Yeni Türkiye. Sayı: 21. ss: 152–165.
YILMAZ, F. (2012) Türk Anayasa Tarihi. 1. Baskı. İstanbul: İz Yayınları.
YILMAZ, M.(2012) Yeni Anayasa Süreci. Stratejik Düşünce. Sayı: 26. s: 88–91.