Osmanlı Diplomasisinde Tayinat Sisteminin Uygulanışı ve Kaldırılışı (1794) Üzerine Bazı Tespitler

Avrupa ülkelerinin kendi diplomatik yapısı içerisinde görülmeyen bir uygulama olarak tayinat sistemi, Osmanlı başkentine gelen yabancı elçilerin günlük masraflarının belirli bir süre için ve belirli kaideler üzere Osmanlı Devletince karşılanması usulüdür. Bu usule göre yabancı elçilerin günlük yiyecek içecek ve bazılarının kira vb. gibi masrafları Osmanlı hazinesinden ödenmiştir. Söz konusu uygulama ile ilgili olarak şimdiye dek etraflı bir çalışma yapılmadığı gibi, sistemin uygulanışı, uygulamada ne gibi farklılıkların görüldüğü ve Sultan III. Selim döneminde, 1794te diplomaside yapılan reformlar çerçevesinde tayinat sisteminin kaldırılışını getiren gelişmeler üzerinde de durulmamıştır. Bu makalede tayinat sisteminde görülen 1794te farklı uygulamalara dair bazı tespitler yapıldığı gibi, genel bilinenin dışında tayinat usulünün kaldırıldıktan sonra da birçok kere Babıâli tarafından bazı yabancı elçilere tayinat verildiği ortaya konulmaktadır.

Some Remarks on the Tayinat System And its Abolution (1794) in the Ottoman Diplomacy

As an unseen practice in the diplomatic structures of the European countries,tayinat system was a practice in which daily expenses of the foreign envoys that came to the Ottoman capital were covered by the Ottoman Empire for certain periods according to certain rules. In this system, daily expenses of the foreign envoys were paid by Ottoman treasury, and also rental costs of some foreign envoys were covered in the same way. But by now, there is no detailed study on this practice, also it has not been emphasized yet that how this system worked which kind of tayinats were seen in this system, and which kind of developments or reasons caused to abolition of the tayinat system in 1794 during the reign of Sultan Selim III. In this work not only some new information on the implementation of the tayinat system is found, but also apart from the known, it is put forth that after the abolishment of the tayinat system, sometimes tayinats were paid for some foreign envoys by the Ottoman Porte.

PDF

___

Kitap ve Makaleler
Ådahl, K. (2006). Cale Brorson Rålambın Bâbıâlideki Elçiliği (1657-1658), Alay-ı Hümayun İsveç Elçisi Rålambın İstanbul Ziyareti ve Resimleri 1657-1658 içinde, Karin Ådahl, (Ed.), (Çev. A. Özdamar), İstanbul: Kitap Yayınevi, 9-25.
Ahmed Cevdet Paşa, (1303). Tarih-i Cevdet, tertib-i cedid, Vol. VI, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
Ahmed Cevdet Paşa. (1309). Tarih-i Cevdet, C. V, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
Ali Seydi Bey, (t.y.). Teşrîfât ve Teşkilât-ı Kadîmemiz, Niyazi Ahmet Banoğlu, (haz.), İstanbul: Tercüman 1001 Eser Yayınları.
DOhsson, M. I. (2001). Tableau Général de LEmpire Ottoman, C. VI, İstanbul: Les Éditions ISIS.
Eldem, E., (2004). İftihar ve İmtiyaz: Osmanlı Nişan ve Madalyaları, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi; Kültür Bakanlığı.
Itzkowitz, N., Mote, M. (1970). Mubadele, An Ottoman-Russian Exchange of Ambassadors, Chicago-London: Chicago University Press.
Karateke, H. T. (2004) Padişahım Çok Yaşa! Osmanlı Devletinin Son Yüzyılında Merasimler, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Karateke, H. T. (2007). An Ottoman Protocol Register: containing ceremonies from 1736 to 1808: BEO Sadaret Defterleri 350 in the Prime Ministry Ottoman State Archives, İstanbul, İstanbul: The Ottoman Bank Archive and Research Center; London: The Royal Asiatic Society.
Keith, S. R. M. (1849). Memoirs and Correspondence, G. Smyth, (Ed.), C. I-II, London: Henry Colburn.
Kuran, E. (1988). Avrupada Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kurulu- şu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Kürkçüoğlu, Ö. (2004). The Adoption and Use of Permanent Diplomacy, Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional içinde, A. N. Yurdusev (Ed.), Basingstone: Palgrave, 131-150.
Kütükoğlu, M. (1989). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Fevkalâde Elçilerin Ağırlanması, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi Ercüment Kurana Armağan, C. XXVII/1-2, 199- 231.
Mehmed Esad Efendi, (2012). Mehmed Esad Efendinin Teşrîfât-ı Kadîmesi, Osmanlı İmparatorluğunda Teşrifat, H. A. Arslantürk, M. Tosun, S. Soyluer (haz.), İstanbul: Okur Kitaplığı, 2012.
Mustafa Kesbî. (2002) İbretnümâ-yı Devlet, A. Öğreten, (haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Naff, T. (1963). Reform and the Conduct of Ottoman Diplomacy in the Reign of Selim III 1789-1807, Journal of the American Oriental Society, C. 83, nr. 3, 295-315.
Özen Yılmaz, G. (2014). Elçiye Zeval Olmaz, 16.-18. Yüzyıllarda Osmanlıda Yabancı Elçiler, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Renda, G. (2013). European Ambassadors at the Ottoman Court: The Imperial Protocol in the Eighteenth Century, Ottoman Empire and European Theatre I: The Age of the Mozart and Selim III (1756-108), M. Hüttle, H. E. Weidinger, (Ed.) Wien: Hollitzer, 263-276.
Savaş, A. İ. (2007). Osmanlı Diplomasisi, İstanbul: 3F Yayınları.
Schweigger, S. (2004). Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581, (Çev. T. Noyan) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Tevk î Abdurrahman Paşa, (2011). Osmanlı Devletinde Teşrifat ve Törenler Tevk î Abdurrahman Paşa K nûn-Nâmesi, S. M. Bilge (haz)., İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Topaktaş, H. (2014a), Polonyanın Türkiyedeki İlk Daimi Elçiliğinin Kurulma Süreci: Tarihsel Dinamikler, Uluslararası İlişkiler, 11/43, 105-125.
Topaktaş, H. (2014b), Osmanlı-Lehistan Diplomatik İlişkileri, Franciszek Piotr Potockinin İstanbul Elçiliği (1788-1793), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tuncer, H. (1997). Osmanlı Diplomasisi ve Sefaretnameler, Ankara: Ümit Yayıncılık.
Turan, N. S. (2014). İmparatorluk ve Diplomasi: Osmanlı Diplomasisinin İzinde, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Unat, F. R. (1992). Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, B.S. Baykal (yay.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Werner, A. C. (2011). Padişahın Huzurunda, Elçilik Günlüğü, 1616- 1618, (Çev. T. Noyan), İstanbul: Kitap Yayınevi.
Yalçınkaya, M. A., (1998). Sir Robert Listonun İstanbul Büyükel- çiliği (1794-1795) ve Osmanlı Devleti Hakkındaki Görüşleri, Osmanlı Araştırmaları, XVIII, 187-216.
Yalçınkaya, M. A. (2010). The First Permanent Ottoman Embassy in Europe The Embassy of Yusuf Agah Efendi to London (1793- 1797), İstanbul: ISIS.
Yıldırım, İ. (2014). Osmanlı Devletinde Elçi Kabulleri, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Yurdusev, A. N. (ed-2004). Ottoman Diplomacy Conventional or Unconventional, New York: Palgrave Macmillan.
Arşivler
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Ali Emiri Tasinifi (AE)
Sultan Abdulhamid I, (SABH I), 132/8841
Sultan Selim III, (SSLM III), 168/10028
Cevdet Tasnifi, Hariciye (CH) 3/146, 4/175, 5/218, 13/617, 15/719, 20/981, 24/1188, 28/1358, 34/1660, 35/1729, 35/1736, 40/1992, 43/2108, 43/2134, 44/2198, 46/2262, 48/2351, 63/3137, 64/3173, 65/3240, 70/3496, 88/4382, 97/4804, 105/5210, 112/5556, 112/5600, 113/5695, 151/7541, 108/5366, 114/5660, 116/5784, 131/6515, 132/6559, 149/7448, 150/7455, 155/7737, 170/8493, 174/8652, 181/9043, 185/9233, 194/9640
Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HAT) 195/9692, 195/9703, 266/15476, 1406/56922, 1403/56679, 1403/56749, 1406/56922