ORTA DOĞU'DA FİLİSTİN-İSRAİL SORUNUNDA BÖLGESEL DENGELER: ALGILAR, İŞ BİRLİKLERİ, JEOPOLİTİK VE İRAN ETKİSİ

Orta Doğu’da yaşanan gelişmelere, ağırlıklı olarak Arap dünyasındaki kırılma süreçlerine değinilmiştir. Bu makalede Obama’nın Orta Doğu Barış Planı girişimi ile başlayıp Trump’ın aldığı ‘Kudüs İsrail’in başkentidir’ kararı arkasındaki temel faktörler incelenmiştir. Bu faktörlerin sürece ve bölgedeki denge değişimine etkisi ele alınmıştır. Avrupa ülkelerinin bu karara olan tepkisine de değinilmiştir. Çalışmanın en can alıcı noktalarından biri sürecin nasıl Arap-İsrail sorunundan İsrail-Filistin sorununa evrilmiş olmasıdır. İsrail-Filistin Meselesi 1948’te Arap-İsrail savaşı ile başlayan ve Arap Baharı’nın da geciktirici etkisiyle Orta Doğu’da hala çözülemeyen büyük bir meseledir. Bu çerçevede Mısır gibi başta sürece destek olan ülkelerin sonrasında kendi iç ve dış güvenliklerini garantiye almak istemesi ve Hamas ile El Fetih arasındaki stratejik ve politik bölünme İsrail-Filistin arasındaki çatışmayı derinden etkilemiştir. Arap ülkelerindeki iç istikrarsızlık ve araların¬daki güç mücadelelerinden ötürü Trump’ın Kudüs’ü başkent ilan etmesine kadar İsrail-Filistin meselesi uzun bir dönem gündeme gelmemiştir. Bunun yanı sıra İran’ın bölgedeki dengelere ve İsrail-Filistin sürecine etkisi de değerlendirilmiştir. Şii-Sünni faktörünün İsrail’den daha tehlikeli olduğu algısı, İran’ın bölgede aktif rol oynaması ve nükleer silahlanması Filistin meselesinin arka planda kalmasındaki sebep olmuştur. Bir diğer tartışma konusu ise İran’ın Filistin meselesi ile nüfuzunu yayma çalışmasıdır. Bu çerçevede güvenlik ve kalkınma sözcükleri irdelenmiştir. Son olarak bu makale Orta Doğu’daki devletlerin din olgusunun jeopolitik çıkarlarla ilişkisi göz önünde bulundurularak rant-çıkar ilişkisi bağlamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Trump, Kudüs, İsrail, Filistin, Arap ülkeleri.

REGIONAL BALANCES IN THE PALESTINIAN–ISRAELI ISSUE IN THE MIDDLE EAST: PERCEPTIONS, COLLABORATIONS, GEOPOLITICS, AND THE INFLUENCE OF IRAN

The developments in the Middle East and the breaking points in the Arab world have been mostly evaluated. In this article, the main factors behind Trump’s decision ‘Recognicition of Jerusalem as Capital of Israel’, which has started with Obama’s Middle East Peace Plan initiative were examined. The consequences of mentioned factors on the ongoing process and the change of the balance in the region are disscussed. Also, the response of European countries to this decision is mentioned. The scope of the study is how the process evolved from Arab-Israeli problem to Israeli-Palestinian problem. The issue of Israel-Palestine has occured with the war in 1948 and it still remains as a main unresolved problem in the Middle East with the retarding effect of the Arab Spring. In this context, the countries that initially supported the process, slowly requisited to guarentee their internal and external security, and the political and strategic division between Fatah-Hamas deeply affected the Israeli-Palestinian conflict. Due to internal instabilitiy in Arab countries and power struggles among region, the Israel-Palestine issue was not on the agenda for a long time up until Trump’s declaration of Jerusalem as the capital. In addition, the impact of Iran on Irael-Palestinian conflict and the change in the balances in the region have been evaluated. The perception by Arab countries that the Shiite-Sunni factor is extra dangerous than Israel, Iran’s active role in the region and its nuclear armament were further reason why the Palestinian issue remained unsolved. Further point of disscussion is the Palestine issue was used by Iran to spread its influence in the Middle East. In this context, the terms security and development have been studied. Finally, the main argument of this article has been evaluated as in the context of rent-interest relationship, taking into account the relationship between the phenomenon of religion of geopolitical interests in the Middle East.

Keywords:

Trump, Jerusalem, Israel, Palestine, Arab Countries.,

PDF

___

Anand, B. (2006, 20 Mayıs). Iran’s nuclear programme and policy. 12 Ağustos 2022 tarihinde https://www.files.ethz.ch/isn/95836/IPCS-Special-Report-20.pdf/adresinden edinilmiştir.
Aslan, R. (2009, 4 Haziran). Speaking frankly in Cairo. 25 Ekim 2022 tarihinde https://www.theguardian.com/commentisfree/belief/2009/jun/04/obama-cairo-muslims/adresinden edinilmiştir.
Human Rights Council. (2023). Human Rights Council hears that the current Israeli Plan to double the settler population in the occupied Syrian Golan by 2027. 23 Şubat 2023 tarihinde https://www.ohchr.org/en/news/2023/03/human-rights-council-hears-current-israeli-plan-double-settler-population-occupied#:~:text=From%202012%20to%202022%2C%20the,from%20520%2C000%20to%20over%20700%2C000./adresinden erişilmiştir.
Karima, H. (2017, 8 Aralık). U.N. Middle East envoy warns risk of violent escalation. 15 Mayıs 2022 tarihinde https://www.egypttoday.com/Article/1/36038/U-N-Middle-East-envoy-warns-risk-of-violent-escalation/adresinden edinilmiştir.
Kessler, G. (2015, 1 Mayıs). Iran’s claim that Israel has 400 nuclear weapons. 9 Mayıs tarihinde https://www.washingtonpost.com/news/fact-checker/wp/2015/05/01/irans-claim-that-israel-has-400-nuclear-weapons/adresinden edinilmiştir.
Kibaroğlu, M. (2013, 1 Aralık). İran'ın Nükleer Programı ve Türkiye. 18 Kasım 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/43453/adresinden edinilmiştir.
National Archives (2017). National security strategy of the United States of America. 21 Aralık 2022 tarihinde https://trumpwhitehouse.archives.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-2017-0905.pdf/adresinden edinilmiştir.
Nikolov, B. (2019, 5 Nisan). The United States Reported a Decrease of Nearly $ 3.4 Billion in Arms Export Deals In 2018. 13 Ekim 2022 tarihinde https://bulgarianmilitary.com/2019/04/05/the-united-states-reported-a-decrease-of-nearly-3-4-billion-in-arms-export-deals-in-2018/adresinden edinilmiştir.
Raghif, M. (2018, 29 Ekim). وزيرة إسرائيلية تتجول داخل مسجد الشيخ زايد في أبوظبي (An Israeli minister tours the Sheikh Zayed Mosque in Abu Dhabi). 15 Aralık 2022 tarihinde https://www.alquds.co.uk/وزيرة-إسرائيلية-تتجول-داخل-مسجد-الشيخ/adresinden edinilmiştir.
Sawafta, A. (2023, 14 Mart). A new intifada? Young Palestinian fighters rise as West Bank boils. 26 Kasım 2022 tarihinde https://www.reuters.com/world/middle-east/new-intifada-young-palestinian-fighters-rise-west-bank-boils-2023-03-14/adresinden edinilmiştir.
Sela, A. (2012, 13 Aralık). The First Intifada: How the Arab-Israeli Conflict Was Transformed. 25 Ocak 2023 tarihinde https://www.haaretz.com/2012-12-13/ty-article/.premium/first-intifada-a-watershed-moment/0000017f-f0c7-df98-a5ff-f3eff7690000/adredinden edinilmiştir.
Semin, A. (2016, 14 Mayıs). İran seçimlerinin orta doğu politikalarına yansımaları. 21 Ekim 2022 tarihinde https://www.academia.edu/28749976/%C4%B0ran_Se%C3%A7imlerinin_Orta_Do%C4%9Fu_Politikas%C4%B1na_Yans%C4%B1malar%C4%B1/adresinden edinilmiştir.
Semin, A. (2015, 3 Nisan). Yemen Krizi, Husiler ve İran-Körfez güç mücadelesi. 7 Haziran 2022 tarihinde https://www.academia.edu/28750008/Yemen_Krizi_Husiler_ve_%C4%B0ran_K%C3%B6rfez_G%C3%BC%C3%A7_M%C3%BCcadelesi/adresinden edinilmiştir.
Vaez, A. (2013, 2 Nisan). Iran’s nuclear odeyssey costs and risks. 14 Ağustos 2022 tarihinde https://carnegieendowment.org/2013/04/02/iran-s-nuclear-odyssey-costs-and-risks-pub-51346/adresinden edinilmiştir.
Zogby, J. (2017, 9 Aralık). Trump's Jerusalem decision: A fatal and fateful blow. 29 Ekim 2022 tarihinde https://www.huffpost.com/entry/trumps-jerusalem-decision-a-fatal-and-fateful-blow_b_5a2b77b6e4b022ec613b8269/adresinden edinilmiştir.