1911

Türkçede Belirteçlerin İşlevleri ve Sözlük Tanımları:özetle, basitçe, açıkçası, açıkça

Bu çalışmada; özetle, basitçe, açıkçası ve açıkça belirteçleri derlem temelli olarak işlevsel yaklaşımla incelenmiş, tümcesel (geniş açılı) ve eylem öbeğine (dar açılı) yönelik kullanımları karşılaştırılmıştır. İncelemenin ikinci aşamasında, belirteçlerin işlevsel özelliklerine göre Güncel Türkçe Sözlük’te verilen tanımlar değerlendirilmiş ve sözlükte tanımın hangi belirteç tipiyle örtüştüğü tartışılmıştır. Çalışmanın amacı, Türkçede belirteçlerin sınıflandırılmasına yönelik veri sunmak ve sözlüksel tanımlarına katkı sağlamaktır. Bu amaçla, tümcesel belirteçler ve eyleme yönelik kullanılan belirteçlerin ortak özelliklerinden hareketle Güncel Türkçe Sözlük’te yer alan açıkçası, basitçe, açıkça belirteçlerinin tanımları, varsa örnek kullanımları belirteç türleri açısından değerlendirilmiş, özetle belirtecinin de sözlükte yer almasının gerekliliği nedenleriyle açıklanmıştır. İncelemede, madde başında tanımlanan belirteç türü ile örnek tümcedeki belirtecin farklı olduğu ve bazı madde başlarında belirteç türlerinden tek bir türün özelliklerine göre tanım yapıldığı tespit edilmiştir. Bu bulgulara dayanarak inceleme sonucunda, Güncel Türkçe Sözlük’te madde başı olarak kabul edilen belirtecin türü dikkate alınarak belirlenen ölçütler çerçevesinde tanım yapılması ve örneklerin de tanıma uygun verilmesi için öneriler sunulmuştur.

The Functions and Lexical Definitions of Adverbs in Turkish: özetle, basitçe, açıkçası, açıkça

In this study, the adverbs özetle “briefly”, basitçe “simply”, açıkçası “frankly” and açıkça “obviously” are analyzed using a corpus-based methodology with a functional approach. Besides, sentential (wide scope) and verb-related (narrow scope) adverbs are compared. In the second stage of the analysis, according to the features of the adverbs, the definitions given in the Güncel Türkçe Sözlük are evaluated, and it was discussed that the definition in the dictionary matched with which adverb type. The aim of the study is to provide data on the classification of adverbs in Turkish and to contribute to the literature on their lexical definitions. For this purpose, based on common features for sentential and verb-related adverbs, the adverbs açıkçası “frankly”, basitçe “simply”, and açıkça “obviously” and their definitions in the Güncel Türkçe Sözlük along with examples, (if any) are evaluated in terms of adverb types, and for the adverb özetle “briefly”, the necessity of including the adverb in the dictionary is argued. In the analysis, it was determined that the adverb type defined in the entry and the adverb in the example sentence are different and that a single type is defined according to the features of an adverb in the entry. Based on these findings, as a result of the examination, suggestions are made to make a definition within the framework of the criteria determined by taking into account the type of adverbs accepted as an entry in the Güncel Türkçe Sözlük and to give examples in accordance with the definition.

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi (2017). Pariste Bir Türk (Haz. M. Ülgen). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aikhenvald, A. (2004). Evidentiality. Oxford: Oxford University Press.
Akçataş, A., & Şahin, A. R. (2020). Peyami Safa’nın Romanlarında Zarflar ve Kullanışları. Gelecek Vizyonlar Dergisi 4(4), 18-27.
Aksan, Y. et. al (2012). Construction of the Turkish National Corpus (TNC). Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. http://www.lrecconf.org/proceedings/lrec2012/papers.html
Atabay, N., Kutluk, İ., & Özel, S. (1983) Sözcük Türleri. Ed. Doğan Aksan. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Banguoğlu, T. (1936). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Benson, M., Benson, E., & Ilson, R. F. (1986). Lexicographic Description of English. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Cinque, G. (1999). Adverbs and functional heads. A cross-linguistics perspective, New York/Oxford: University Press. Dehé, N., & Kavalova, Y. (2007). Parentheticals. Parentheticals: An Introduction,
Linguistik Aktuell (Ed N. Dehé ve Y. Kavalova). Amsterdam: John Benjamins, s. 1-24.
Demirci, K. (2008). Dilbilgiselleşme Üzerine Bir İnceleme. bilig, S. 45, 131-146.
Doğan, N. (2016). Türkiye Türkçesinde Fiillerin Eşdizimleri. Ankara: Yayınevi.
Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Ernst, T. (2007). On the role of semantics in a theory of adverb syntax. Lingua 117, 1008–1033.
Ernst, T. (2009). The Syntax of Adjuncts. Cambridge: Cambridge University Press.
Güneş, G. (2014). Constraints on syntax-prosody correspondence: The case of clausal and subclausal parentheticals in Turkish. Lingua, 150, 278-314.
Ifantidou-Trouki, E. (1993). Sentential adverbs and relevance. Lingua, 90, 69-90.
İmer, K., Kocaman A., & Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Karpuz, H. Ö. (2013). Türkçe’de Zarflar, Türkiye Türkçesi Edebi Dilindeki Zarfların Yapısal ve İşlevsel İncelenmesi. Denizli: Ege-Doğuş Yayınları.
Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kubota, A. (2015). Transforming manner adverbs into subject-oriented adverbs: evidence from Japanese. Nat Lang Linguist Theory, 33, 1019–1046.
Leech, G. N. (1974). Semantics. London: Penguin.
Lipka, L. (1992). An outline of English lexicology: Lexical structure, word semantics, and word-formation. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
Lipka, L., Handl, S., Falkner, W. (2004). Lexicalization & Institutionalization, (The State of the Art in 2004). Skase Journal of Theoretical Linguistics, C. 1., 2-18.
Maienborn, C., Schafer, M. (2011). Adverbials and adverbs. In Semantics. An International Handbook of Natural Language Meaning [HSK 33.2] (Ed. C. Maienborn, K. von Heusinger ve P. Portner). Berlin: Mouton de Gruyter, s. 1390–1420.
McConnell-Ginet, S. (1982). Adverbs and logical form: A linguistically realistic theory. Language, 58(1), 144–184.
Palmer, F. R. (2001). Mood and Modality. UK: Cambridge University Press.
Piñón, C. (2013). Speech-act adverbs as manner adverbs. Workshop Ereignis und Kontext, Universität des Saarlandes, 06–07 December, http://pinon.sdfeu.org/work/pinon_saama_ho.pdf erişim tarihi: 01.03.2021
Şahin, A. R. (2020). Peyami Safa’nın Romanlarında Zarflar ve Kullanışları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak: Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Traugott, E. (2008) Grammaticalization, constructions and the incremental development of language: Suggestions from the development of DegreeModifiers in English. Variation, Selection, Development—Probing the Evolutionary Model of Language Change (Ed. R. Eckardt, G. Jäger ve T. Veenstra). Berlin/New York: Mouton de Gruyter, s. 219-250.
Traugott, E. C. (2007). Discussion article: Discourse markers, modal particles, and contrastive analysis, synchronic and diachronic. Catalan Journal of Linguistics, VI, 139-157.
Turan, F. T. (1998). Türkçede Zarflar Üzerine. Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı (Ed. M. Özeraslan-Ö. Çobanoğlu). Ankara: Feryal Matbaacılık, s. 301-306.
Türk Dil Kurumu (1945). Türkçe Sözlük. İstanbul: Cumhuriyet Basımevi.
Türk Dil Kurumu (1974). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu. (t.y). Yayım. Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ erişim tarihi: Haziran 1, 2021.
Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu 1935. İstanbul: Devlet Basımevi.
Üzüm, M. (2019). Epistemik Kiplik İşaretleyicilerinin Söz Dizimsel Özellikleri: Özbek ve Türkiye Türkçesi. Türkoloji Dergisi, 23 (2): 452-492
Üzüm, M. (2021, baskıda). Türkçede Tümcesel Belirteçlerin Söz Dizimsel ve Semantik Özellikleri: Konuşucuya Yönelik Belirteçler. Türkbilig, 42.
Zgusta, L. (1971). Manual of Lexicography, Den Haag: Mouton.