Reyhan Gökben SALUK

Menzel'in Dilinden Billur Köşk Masalları

Masallar kolektif bilinçdışının yansıdığı en sıra dışı metinlerdir. Bu yansıtma, kültürel süreklilik içinde, halkın hayat felsefesine, zihniyetine, yaşama biçimine, insanî ilişkilerine, davranışlarına ve tecrübelerine dair pek çok unsuru ihtiva eder. Kültürel süreklilik tanımı ise, bireylerin ve toplumların tekâmül süreçlerinin takibinde masal anlatılarının taşıdığı rol ve eğitimsel işlevleriyle ilgili görünmektedir. Bu vasıflarının dışında masallar ile ilgili olarak yapılan çalışmaların bilimsel ölçütlerle incelenmesi, tarihî verilerle değerlendirilmesi konusu sosyo-kültürel bağlam çözümlemelerinin önünü açacağı gibi yeni felsefe ve fikirlerin üretimine de malzeme taşıyacak konumdadır. Kültür, bir toplumun maddi ve metafizik alanlara verdiği değerlerin toplamı ise halk masallarında yer alan ve kültürel aktarımla bağlantılı olan semboller dünyası, tipler ve motifler öncelikle bireylerin sonrasında ise toplumların gelişiminde ayna hüviyeti taşır görülmektedir. Bu makalede; Anadolu sahası Türk masalları arasında sayılan ve masal külliyatımız içinde önemli bir yer edinen Billur Köşk masalları hakkındaki araştırmalar ele alınmaktadır. Ayrıca mevcut çalışmalar içinde özgün bir yeri olan Menzel’in Billur Köschk (Billur Köşk) adlı eseri Georg Jacob’un son sözüyle birlikte değerlendirilmiştir. Yabancı Türkolog ve oryantalistlerin bizim kültürümüze ve folklorumuza bakış açıları hakkında bir fikir edinmemize yardımcı olabilecek nitelikteki bu eser, Billur Köşk masallarının yabancı bir dile çevrildiği ilk yayın olması bakımından da önemlidir. Bunun dışında Menzel ve Jacob öncülüğünde Türk masal motifleri ile ilgili olarak ortaya sürülen fikirlerin kültürel etkileşimler ve masalın urformu ile ilgili bilimsel mecralarda yürütülen görüşlerle bağlantılı olduğu görünmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Halk Edebiyatı, Masal, Billur Köşk Masalları, Masal Araştırmaları

PDF

___

Alangu, Tahir. (1961). Billur Köşk Masalları. İstanbul: Remzi Kitabevi. Atnur, Gülhan (2011). “Ziya Gökalp ve Abdullah Tukay’ın Folklorla İlgili Çalışmaları”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi (Abdullah Tukay Özel Sayısı) 32. Sayı: 29-40.Belgil, Vehbi (1986). “Binbir Gece Masallarının Sonsuz Gençliği”. Halk Kültürü, 1985/3-4, Yedinci ve Sekizinci Kitaplar, İstanbul: 55-76. Boratav, Pertev Naili. (1969). Az Gittik Uz Gittik. Ankara: Bilgi Yay.Çobanoğlu, Özkul (2002). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ.Demiray, M. G. (1986). “Halk Masalları Üzerine Görüş ve Düşünceler”. Türk Folkloru 86: 10-13. Demiray, M. G. (1991). “Halk Masalları Üzerine”. Millî Kültür Dergisi Nisan 91. Filizok, Rıza (1991), Ziya Gökalp’ın Edebî Eserlerinde Halk Edebiyatı Tesiri Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.Gennep, Arnold Van (1924). “Le Folklore”. Paris, Librairie Stock, Les Classiques des sciences sociales. Güler, İsmail (2013). “Wehr, Hans (1909-1981)”. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansikolopedisi, Cilt 43: 153.Günay, Umay (1998). “Masal”. Türk Dünyası El Kitabı, III. Cilt (Edebiyat). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü: 425-438.Hafızoğlu, Tahir. (2003). Billur Köşk Hikâyeleri. İstanbul: Selis Kitaplar. Hunt, Otto (2013). “Masal ve Megalitik Taş İnancı (Märchen und Megalithreligion)”, çev. Reyhan Gökben SALUK, Gazi Türkiyat, Güz 13: 215-226.Mehmet Tevfik. (1991). İstanbul’da Bir Sene (I-V. Kitap). (Nuri Akbayar). İstanbul: İletişim.Menzel, Theodor. (1923). Türkische Mârchen I, Billur Köschk (Der Kristall – Kiosk). Hannover, Orient-Buchhandlung Heinzlafaire.Olrik, Axel (1965). “Epic Laws of Folk Narrative”. The Study of Folklore (ed. A. Dundes), N.J., Englewood Clifts: Prentice-Hall Inc.: 129-141.Radloff, Wilhelm-Kúnos Ignaz. (1998). Proben (Der Volkslitteratur Der Turkischen Stämme VIII). Akt. ve haz. Saim Sakaoğlu-Metin Ergun, Ankara: TTK.Sakaoğlu, Saim. (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Ankara: Akçağ. Sakaoğlu, Saim. (2003). Masal Araştırmaları. Ankara: Akçağ.Tezel, Naki (1968). “Türk Halk Edebiyatında Masal”. Türk Dili (Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı), Cilt: 19, Sayı 207, Ankara: 447-457. Wehr, Hans. (1959). Wunderbare Erlebnisse-Seltsame Begebnisse: Arabische Erzählungen (Kitāb al-Ḥikājāt al-aǧība wa'l-aḥbār al-ġarība). Hattingen: Hundt-Verlag Hattingen (Ruhr).Ziya Gökalp (1338/1922). “Usullere Dâir-Halkıyât I-Masallar”. Küçük Mecmua 18: 9-13.