Ârifî’nin Kenzu’r-rumûz Adlı Mesnevisi Üzerine Bir İnceleme

Klasik Türk edebiyatı geleneğine ait mesnevilerin bir kısmı, İran edebiyatındaki numunelerin tesiri altında kaleme alınmıştır. Bazı klasik Türk edebiyatı şairlerinin Farsça mesnevileri tercüme veya şerh etmesi, yine bu mesnevilere nazireler yazması söz konusu tesiri açıkça göstermektedir. Farsçadan Türkçeye tercüme edilen mesneviler arasında dinî-tasavvufi ve ahlaki konuları ihtiva edenlerin sayısı oldukça fazladır. Dolayısıyla bu neviden mesneviler, tasavvuf ile klasik Türk şiiri arasındaki münasebetin anlaşılması ve klasik İran edebiyatından Türkçeye tercüme edilen eserlerin hüviyetinin ortaya konulması için büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ârifî, Hüseynî, Kenzu’r-rumûz, tercüme

A Study on Ârifî's Masnawi Named Kenzu'r-rumûz

Some of the masnawis belonging to Turkish classical literature tradition were written under the influence of samples in Iranian literature. The fact that some classical Turkish literature poets translated or interpreted the Persian masnawis, and again wrote commentaries on these masnawis, clearly shows the influence in question. Among the masnawis translated from Persian to Turkish, the number of those who contain religious, sufi and morality issues is decidedly high. Turkish classical literature is significant for the understanding of the proper relationship between sufism and classical Turkish poetry and for revealing the decency of the works translated from classical Iranian literature into Turkish.

Keywords:

Hüseynî, Ârifî, Kenzu’r-rumûz, translation.,

PDF

___

Arıkan, M. (2018). Fenâdan bekâya ip atmak: Fâtih Sultan Mehmed’in özel kütüphanesindeki tasavvuf eserleri. Alkan, E. ve Arı, O. S. (ed.), Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf (1. Baskı, s. 59-82). İsar Yayınları.
Ârifî, Kenzu’r-rumûz. Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi İslam El Yazmaları Bölümü, No: B. Or. 103, v. 179r-207r.
Atasoy, F. O. (2001). Melhame-i Şeyh Vefa giriş-metin-sözlük. (Tez No:106696) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Bilgin, A. (2014). Türk tasavvuf edebiyatının mahiyeti. Türkiyat Mecmuası, 24 (Bahar).
Bursalı Mehmed Tâhir. (2016). Osmanlı müellifleri (haz. M. Yekta Saraç). Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA).
Canım, R. (2018). Latîfî-Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzemâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Celepoğlu, A. (1076). Ârifî. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. Dergâh Yayınları. C. 1.
Cengiz, M. (2012). Manzum bir tasavvuf klasiği olarak Gülşen-i Raz. Tasavvuf. 30 (2).
Cengiz, M. (2014). Bir tasavvuf klasiği olarak Mahmûd Şebüsterî'nin Gülşen-i Râz mesnevîsi. (Tez No: 385558) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Cunbur, M. (2002). Ârifî. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. C. 1.
Emîr Hüseynî, Kenzu’r-rumûz, Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, No: 06 Hk 879/6.
Emîr Hüseynî, Kenzu’r-rumûz, İBB Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı, No: OE¬¬_Yz¬ _0827/02.
Eraydın, S. (2011). Tasavvuf ve tarikatlar (9. Baskı). İFAV Yayınları.
Erdemir, A. (1999). Muslihu’d-din Mustafa İbn Vefâ hayatı eserleri tesirleri ve manzum eserlerinin tenkidli metni. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erdoğan, A. (1941). Fâtih Mehmed devrinde İstanbul’da bir Türk mütefekkiri Şeyh Vefa hayatı ve eserleri. Ahmed İhsan Basımevi.
Ergun, S. N. (t.y.). Türk şairleri. Suhulet Basımevi.
Gül, K. (2020). İsmâil Rusûhî Ankaravî ve tefsir anlayışı. (Tez No: 652966) [Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Hacı Ahmed Efendi, Âvârifü’l-maârif, Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, No: 3149.
İsen, M. (2017). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kâtip Çelebi. (2007). Keşfü’z-zunûn An Esâmi’l-kütübi ve’l-fünûn. (Rüştü Balcı çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kılıç, M. E. (2011). Sûfî ve şiir. İnsan Yayınları.
Levend, A. S. (2008). Türk edebiyatı tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Mahdum, A. N. (2001). Ravzatü’ş-şüheda ile Hadikatü’s-sü’eda mukayesinin ışığında eski Türk edebiyatında tercüme anlayışı (Tez No. 100519) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmanî (haz. Nuri Akbayar). Tarih Vakfı Yurt Yayınları. C. 3.
Nev‘îzâde Atâî. (1989). Hadâiku’l-hakâik fî tekmileti’ş-şekâik (nşr. Abdülkâdir Özcan). Çağrı Yayınları.
Nizami, K. A. (1999). Hüseynî Sâdât el-Gûrî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: Mayıs 20, 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/huseyni-sadat-el-guri
Öngören, R. (1999). Fatih devrinde belli başlı tarikatlar ve Zeyniyye. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öngören, R. (2006). Muslihuddin Mustafa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: Mayıs 25, 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/muslihuddin-mustafa
Öztürk, Y. N. (1998). Kur’an ve sünnete göre tasavvuf (8. Baskı). Yeni Boyut Yayınları.
Sıvacıoğlu, S. (2020). Ârifî’nin Reşehât çevirisinin transkripsiyonlu metni ve bu çevirinin kaynak metinden manzum kesitlerle çeviri eleştirisi bağlamında karşılaştırması (Tez No: 636394) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi . https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Sinan Paşa. (2001). Tazarru’nâme. (A. Mertol Tulum haz.). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Sucu, N. (2006). Eski Türk edebiyatında tercüme geleneği. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 19 (1).
Sungurhan, A. (2017). Beyânî Tezkiresi (Tezkiretü’ş-şu’arâ). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Sungurhan, A. (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiresi (Tezkiretü’ş-şu’arâ). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Şehabüddin Sühreverdî. (2010). Avârifü’l-meârif. (Abdülvehhab, Öztürk çev.) Saadet Yayınevi.
Şemse’d-dîn Sâm. (1311). Kâmûsu’l-a’lâm. Mihran Matbaası.
Şeyhî. (2018). Şakâ’ik Zeyli Vekâyi‘u’l-Fuzalâ (haz. Ramazan Ekinci). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlğı. C. 4.
Tan, M. N. (2019). Avârifü’l-maârif ve Osmanlı tasavvuf düşüncesine kaynaklığı. Aydın, F. vd. (ed.), Osmanlı Düşüncesi: Kaynakları ve Tartışma Konuları, (1. Baskı). Mahya Yayıncılık.
Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî (nşr. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatçı). Bizim Büro Yayınları.
Turgut, K. (2009). Ebü'l-Vefa Muslihuddin Mustafa’nın Farsça şiirleri. Tez No: 262727) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. (t.y.) Ârifî. Erişim tarihi: Mart 15, 2021. http://teis.yesevi.edu.tr/arama
Uslu, R. (1998). Herat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: Mayıs 10, 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/herat
Üstüner, K. (2008). XIV. ve XV. yüzyıl divanlarında tasavvuf. Türklük Bilimi Araştırmaları. (24).
Kartal, A. (2013). Doğu’nun uzun hikâyesi. Doğu Kütüphanesi.
Yazar, S. (2011). Anadolu sahası klâsik Türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği (Tez No. 287832) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Yıldırım, N. (2012). Fars edebiyatında tasavvuf konulu kahramanlık anlatıları. Şarkiyat Mecmuası. 21 (1).