Sultan Abdülaziz'in Tahttan İndirilmesinin Ekonomik ve Siyasi Sebepleri

Bu çalışmayla, 1876 yılında yaşanan Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesi vakıası ve darbenin sebeplerinin mâlî ve siyasi durum çerçevesinde incelenmesi hedeflenmiştir. Hâdisenin nasıl olduğunu daha iyi anlamak için Sultan Abdülmecid dönemindeki ekonomik durum ve Sultan Abdülaziz dönemi hükümetleri ve mâlî duruma değinilmiştir. Kırım Harbinden sonra mâlîyede içinden çıkılamayan her durumda dış borçlanmalara teşebbüs eden Osmanlı Devleti, borçlanmaları alışkanlık haline getirmiştir. Sultan Abdülaziz’in Avrupa seyahati sırasında yanında bulunan Şehzade Murat Efendi, giderek bir dikta rejimine dönüşen Sultan Aziz yönetiminden soğumuş görünen Avrupa gözünde, tabiri caizse ‘iyi bir ortak’ olarak görünmüş ve seyahatten itibaren veliaht, borçlanmaları artırarak ve Yeni Osmanlılar ile birlik halinde tahta çıkmanın planlarını yapmaya başlamıştır. Tüm bu süreç, denge politikasını Rusya’dan yana belirleyen Sultan Abdülaziz ve Sadrazam Mahmut Nedim Paşa için felakete doğru hızla giden bir yola dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Sultan Abdülaziz, Moratoryum, Sultan Murat

PDF

___

KAYNAKÇA
ARŞİV BELGELERİBaşbakanlık Osmanlı ArşiviHariciye Nezareti-Siyasi Evrâkı
HR. SYS. 182/43
HR. SYS. 45/45
İradeler-Dâhiliye
İ. DH. 552/38414
İ. DH. 693/48472
İradeler-Dosya Usûlü
İ. DUİT 190/41
Yıldız Esas Evrâkı
Y. EE. 138/13
Y. EE. 21/26
Y. EE. 16/5
Y. EE. 22/65
KİTAPLARAbdurrahman Şeref. (2012). Tarih Musahabeleri, (Çevrim yazı: Übeydullah Kısacık), İstanbul: Kapı Yayınları. (Eserin orijinali 1911 yılında yayımlandı)
Ahmed Cevdet Paşa. (1980). Ma’ruzât, Haz: Yusuf Halaçoğlu, İstanbul: Çağrı Yayınları. (Eserin orijinali 1892 yılında yayımlandı)
Ahmed Cevdet Paşa. (1967). Tezâkir, Yayınlayan: Cavit Baysun, Ankara: TTK Yayınları. (Eserin orijinali 1894 yılında yayımlandı)
Ahmet Mithat Efendi. (2013). Üss-i İnkılâp, Haz: İdris Nebi Uysal, İstanbul: Dergâh Yayınları. (Eserin orijinali 1877 yılında yayımlandı)
Davison, R. H. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, 1856-1876. (çev: Osman Akınhay). Paris/İstanbul: Agora Kitaplığı. (Eserin orijinali 1963 yılında yayımlandı)
Hulkiender, M. (2013). Bir Galata Bankerinin Portresi-George Zarifî 1806-1884, Osmanlı İstanbul Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi
İnal, İ. M. K. (1983). Son Sadrazamlar, cilt 1, İstanbul: Dergâh Yayınları. (Eserin orijinali 1940/53 yıllarında yayımlandı)
İpek, N. (2011). Yahudi Bankerler, İstanbul: Yeditepe Yayınları
Karal, E. Z. (2003). Osmanlı Tarihi, cilt 7, Ankara: TTK Yayınları
Kazgan, H. (1995). Tarih Boyunca İstanbul Borsası, Yayımlayan: İMKB, İstanbul
Kazgan, H. (2005a). Osmanlıda Avrupa Finans Kapitali, cilt 1, Ankara: Roma Yayınları
Kazgan, H. (2005b). Galata Bankerleri, cilt 1, Ankara: Orion Yayınevi
Mahmut Celaleddin Paşa. (1979). Mir’at-ı Hakikat, Haz: İ. Miroğlu, M. Derin, M. Halacoğlu, Ö. Akdaş, İstanbul: Tercüman Gazetesinin hediyesi. (Eserin orijinali 1910 yılında yayımlandı)
Özdemir, B. (2010). Osmanlı Devleti Dış Borçları, Ankara: T.C. Mâlîye BakanlığıÖztuna, Y. (2013). Bir Darbenin Anatomisi, İstanbul: Ötüken YayınlarıPamuk, Ş. (2017). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Sayar, N. (1978). Türkiye İmparatorluk Dönemi Mâlî Olayları, İstanbul: İ.İ.T.A Nihat Sayar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları
Şehsuvaroğlu, H. (1949). Sultan Aziz Hususi, siyasi hayatı, devri ve ölümü, Naşiri: İbrahim Hilmi Çığıraçan, İstanbul: Hilmi Kitabevi
Şeni, N. S. (2010). Camondolar-Bir Hanedanın Çöküşü. (çev: Yaman Aksu) İstanbul: Kitap Yayınevi. (Eserin orijinali 1997 yılında yayımlandı)
Terzi, A. (2011). Sarayda İktidar Mücadelesi, İstanbul: Timaş YayınlarıTimur, T. (2006). Yakın Osmanlı Tarihinde Aykırı Çehreler, Ankara: İmge KitabeviÜlman, A. H. (2002). I. Dünya Savaşı’na Giden Yol ve Savaş, Ankara: İmge KitabeviVelay, A. (1978). Türkiye Mâlîye Tarihi, Paris/Ankara: Mâlîye Tetkik Kurulu. (Eserin orijinali 1903 yılında yayımlandı)
Yerasimos, S. (1975). Azgelişmiş Sürecinde Türkiye, cilt 2 (çev: Bekir Kuzucu). İstanbul: Gözlem Yayınları
MAKALELER
Elliot, S. H. (1946). “Bir Hakikatin Tezahürü”. İstanbul Karaca, N. (2014). “1873-1874 Kıtlığının Osmanlı İktisadi ve Siyasi Yaşantısına Etkileri”. Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu-Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Hayat, cilt 2, Ankara: TTK Yayınları
Uysal, M. A. (2014). “Sultan Abdülaziz’in Hal’ ve Ölümünde Hüseyin Avni Paşa’nın Rolü”. Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu-Ordu ve Siyaset, cilt 4, Ankara: TTK Yayınları
Uzunçarşılı, İ. H. (1943). “Sultan Abdülaziz Vak’asına Dair Vak’a-nüvis Lütfi Efendi’nin Bir Risalesi”. Belleten, cilt 7, sayı 28 (Özel Sayı), Ankara: TTK Yayınları
Yücekök, A. (1968). “Emperyalizm Yörüngesinde Osmanlı İmparatorluğu 1838 Ticaret Sözleşmeleri”. Ankara Üniversitesi SBE Dergisi, sayı: 1, cilt: 23
DÖNEMİN OSMANLI TÜRKÇESİ ESERLERİ-GAZETELERİ
Ahmet Saib. (1320/1902). Vaka-i Sultan Abdülaziz, İBB Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı,Kahire
Hafız Mehmet Bey. (1324/1906). Hakayiku’l-Beyan fi Hakk-ı Cennetmekân Sultan Abdülaziz Han, İBB Kütüphanesi Atatürk Kitaplığı, İstanbul
İstanbul 8 Cemaziyelevvel 1293, (08 Cemaziyelevvel 1293/01.06.1876), Sabah, sayı: 83