CUMHURİYET DÖNEMİ (1930-1940) KÜLTÜR POLİTİKALARININ ANADOLU MEDENİYETLERİ MÜZESİNE OLAN ETKİSİ

Yüzyıllar boyunca farklı kültürlerin etkileşimine sahne olmuş, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir olan Ankara, Kurtuluş Savaşı döneminde millî mücadelenin merkezi konumunda yer almış, başkent olduktan sonra ise gerek çok uluslu yapıdaki imparatorluktan ulus-devlete geçiş sürecinde; gerekse de bu değişime paralel olarak gelişen farklı kültürel değişmelere ev sahipliği yapmıştır. Bu çalışmada 1930-1940 yılları arasında erken Cumhuriyet döneminde yapılan kültür politikalarının gerek toplumsal gerekse de politik izdüşümleri yolu ile sanatın ve özelde Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin kuruluş safhasında yaşanan değişim ve bu değişimlerin müzeye olan etkileri incelenmiştir. Osmanlı Ankara’sında Mahmut Paşa Bedesteni olarak işlev gösteren yapının ilerleyen süreçte nasıl müzeye dönüştüğü ve müzede sergilenen Anadolu’nun kadim kültürlerine ait eserlerin özelde ise Hitit eserlerinin estetik kaygının yanısıra, ulus devlet inşa sürecinde Anadolu coğrafyasındaki milli kimliği meşrulaştırıcı etkisi hakkında bir yorum yapılmaya çalışılmıştır. Bu yazıda, Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde başlatılan kültür reformu ve o dönemde ilgi gören Eti-Sümer Kültürü Tezi ile Güneş Dil Teorisi düşüncelerinin uygulanabilirliği ve bu düşüncelerin Anadolu Medeniyetleri Müzesine olan etkisi üzerine bir bağ kurulmaya çalışılmıştır. Müzenin ulaşılabilirliği, çevre ile olan ilişkisi ve Ankara tarihindeki önemi konusunda ise; Türk modernleşmesi, “büyük”, “küçük” toplum olgusu ve kültür taşıyıcılığı ile sanatçı- alıcı ilişkisi konusunda bir çıkarımda bulunulmaya çalışılmıştır.

___

  • Akurgal, E. (1998). Türkiye’nin Kültür Sorunları. Ankara: Bilgi.
  • Arık, R.O. (1958). Türk İnkılâbı ve Milliyetçiliğimiz, Ankara: Remzi Oğuz Arık’ın Eserlerini Yayma ve Anıtını Yaptırma Derneği.
  • Aydın, S. ve diğer. (2005). Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara. Ankara: Dost.
  • Batur, S. (1983). Dünyada Müzeciliğin Gelişmesi Türkiye Ansiklopedisi (6) İstanbul: İletişim, s.1458.
  • Bayburtluoğlu, İ. (1991). Müze Belgelerine Göre Kuruluşundan Günümüze Kadar Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Ankara Dergisi, (2)4,96- 124.