Türkiye’deki Kapsayıcı Vatandaşlık Eğitimine Bir Bakış

Bu araştırmada, göç hareketlerinden en çok etkilenen ülkelerden biri olan Türkiye’nin kapsayıcı bir toplumun inşası için gerçekleştirmesi düşünülen kapsayıcı vatandaşlık eğitimine odaklanılmıştır. Farklı sosyo-ekonomik düzeyler, kültürler, etnisiteler, diller ve dini anlayışlarla çeşitlenen toplumlar; modern ulusal devletlerin eski usullerle yetiştirdikleri ve yönlendirdikleri topluluklara yönelik yaklaşımlarını gözden geçirme ihtiyacını açığa çıkarmıştır. Türkiye de bu farklı kültürlerden insanların yaşadığı bir yer haline gelmiş, kapsayıcı bir toplumun inşası için kapsayıcı bir vatandaşın nasıl yetiştirilmesi gerektiği bir gerçekliğe ve tartışmaya dönüşmüştür. Bu tartışmalar; eritme politikaları mı, kapsayıcı eğitime dayalı vatandaşlık anlayışı mı gibi ikilemler geçmişten günümüze güncelliğini korumaktadır. Araştırmada mevcut politikaları analiz edebilmek ve araştırmaları sistematik biçimde inceleyebilmek için literatür taraması yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmada veriler doküman analizi yöntemi ile toplanarak betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırmada “kapsayıcı eğitim”, “vatandaşlık eğitimi”, “kimlik politikaları”, “göçmen eğitimi” temalarına yer verilmiştir. İlgili temalarda Türkiye’nin yaşamış olduğu konjonktürel gelişmeler doğrultusunda kapsayıcı eğitim çalışmalarına yer verildiği ancak kimlik politikaları bağlamında net bir pozisyonun kristalize olmadığı söylenebilmektedir. Türkiye’nin vatandaşlık eğitimi, kimlik ve göçmen politikalarının bir ekosistem yaklaşımı içerisinde ele alınarak vatandaşlık eğitimi politikalarının oluşturulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

vatandaşlık eğitimi, kapsayıcı eğitim, kimlik politikaları

An Overview of Inclusive Citizenship Education in Turkey

This study focuses on inclusive citizenship education in Turkey, which is one of the countries most affected by migration movements, for the construction of an inclusive society. The need for modern nation-states to rethink their approaches to the communities they have nurtured and guided in the old ways has become apparent in diversifying societies with different socio-economic levels, cultures, ethnicities, languages and religious understandings. Turkey, too, has become a place where people from these different cultures live. How to educate an inclusive citizenry to build an inclusive society has become a reality and a debate. These debates, dilemmas such as melting policies or understanding citizenship based on inclusive education, have remained relevant from the past to the present. In this study, the literature review method was used to analyse current policies and systematically examine research. Data was collected through document analysis and subjected to descriptive analysis. The themes of 'inclusive education', 'citizenship education', 'identity politics', 'immigrant education' were included in the research. In the related themes, it can be said that studies on inclusive education are included in line with the conjectural developments that Turkey has experienced, but a clear position has not crystallized in the context of identity politics. It is suggested that Turkey's citizenship education, identity and immigration policies should be addressed within an ecosystem approach and that citizenship education policies should be developed.

Keywords:

citizenship education, inclusive education, identity policies,

PDF

___

Ainscow, M., & César, M. (2006). Inclusive education ten years after Salamanca: Setting the agenda. European Journal of Psychology of Education, 21(3), 231. https://doi.org/10.1007/BF03173412
Akhan, N. E., Subaşı, E. & Açıl, F. B. (2020). Öğretmen Adaylarının Kök Değerlere İlişkin Görüşleri. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(2),115-134
Akıncı,B., Nergiz, A. & Gedik, E. (2015). Uyum Süreci Üzerine Bir Değerlendirme: Göç ve Toplumsal Kabul. Göç Araştırmaları Dergisi, 2, 58-83.
Aktekin, S., Öztürk, M., Tepetaş-Cengiz, Ş. G., Köksal, H. & İrez, S. (2017). Sınıfında yabancı uyruklu öğrenci bulunan öğretmenler için el kitabı. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
Althusser, L. (2016), İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (5. Baskı), Çev. Alp Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları.
Baki Pala, Ç. (2020). Tartışmalı ve hassas konuların sosyal bilgiler öğretimi bağlamında incelenmesi: bir eylem araştırması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğtim bilimleri Enstitisü. İstanbul.
Banks, J. A. (2017). Diversity and Citizenship Education in Multicultural Nations. In Y.-K. Cha, J. Gundara, S.-H.
Ham, & M. Lee (Eds.), Multicultural Education in Glocal Perspectives: Policy and Institutionalization (pp. 73–88). Springer Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-10-2222-7_6
Barr, R. D., Barth, S. L. & Shermis, S. S. (1977). Defining the social studies. Bulletin 51.Washington DC.: National Council for the Social Studies.
Bayram, B. & Öztürk, M. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kapsayıcı eğitime yönelik düşünce ve uygulamaları. Eğitim ve Bilim, 46(206), 355-377.
Bıçak, İ. & Ereş, F. (2018). Öğretmenlerin Vatandaşlık Eğitimi ve Vatandaşlık Eğitimi Sürecine Yönelik Görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(2), 257-279.
Callahan, J. L. (2014). Writing Literature Reviews: A Reprise and Update. Human Resource Development Review, 13(3), 271–275. Erişim adresi: https://doi.org/10.1177/1534484314536705
Çelik, Z., Gümüş, S., & Gür, B. S. (2017). Moving Beyond a Monotype Education in Turkey: Major Reforms in the Last Decade and Challenges Ahead. In Y.-K. Cha, J. Gundara, S.-H. Ham, & M. Lee (Eds.), Multicultural Education in Glocal Perspectives: Policy and Institutionalization (pp. 103–119). Springer Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-10-2222-7_8
Dere İ. & Yavuzay, M .(2020). Sosyal bilgiler derslerinde değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 61-91.
Dere, İ. & Demirci, E. (2021). Göçmenlerin ülkeye ve eğitime entegrasyonu: Almanya ve Kanada’nın politikalarının karşılaştırılması. Milli Eğitim Dergisi, 50(1). 1055-1080.
Dere, İ. & Gökçınar, B. (2022). Değişen paradigma bağlamında vatandaşlık. E. Dinç, İ. Dere & S. Üztemur (Edi.). Vatandaşlık bilgisi ve eğitimi:Demokratik vatandaşlık eğitimi için yeni bir yaklaşım. (s. 7-25). Pegem Akademi.
Dere, İ. & Demirci Dölek, E. (2023). Türkiye’de göçmen öğrencilerin eğitimde karşılaştıkları sorunlar. HUMANITAS- Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi.(INCSOS VIII Özel Sayısı). 108-135.
Ercins, G. & Görüşük, L. (2016). Türkiye’de ve Batı’da Çokkültürlülük Gerçeği. Turkish Studies, 11(2), 383-401. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9364
Ersoy, A. F. (2007). Sosyal bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Felder, F. (2019). Inclusive education, the dilemma of identity and the common good. Theory and Research in Education, 17(2), 213–228. https://doi.org/10.1177/1477878519871429
Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33. Erişim adresi: http://www.deuhedergi.org
Kocabaş, C., & Alpaydın, Y. (2021). Göç Olgusu ve Türk Eğitim Paradigması (GAV Çalışma Raporu, s. 48). Göç Araştırmaları Vakfı.
Kuş, Z. & Aksu, A. (2017). Vatandaşlık ve Vatandaşlık Eğitimi Hakkında Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin İnançları. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi , 2017 (8) , 18-41 .
Küçükcan T. (2022). Türkiye’s Migration Experience and Policy Orientations: Integrating Syrians in Higher Education. Studia Europejskie – Studies in European Affairs, 3/2022, 175-193. https://doi.org/10.33067/SE.3.2022.8
Malkoç, S. & Ata, B. (2021). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Vatandaşlık Tiplerinin Belirlenmesi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES),54(2),459-496. DOI: 10.30964/auebfd.897458
McLaughlin, T. H. (1992). Citizenship, Diversity and Education: A philosophical perspective. Journal of Moral Education, 21(3), 235–250. https://doi.org/10.1080/0305724920210307
Öner, G. (2022). Kapsayıcı eğitim yaklaşımıyla sosyal bilgiler öğretimi: Bir eylem araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Özcan, A. S. (2018). Çokkültürlülük Bağlamında Türkiye’nin Suriyeli Öğrencilere Yönelik Eğitim Politikası. Journal, 4(1), 17-29.
Özmen, C. (2011). Sosyal Bilgiler Eğitiminde Vatandaşlık Aktarımı Yaklaşımına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15),435-456.
Paul, J. & Criado, A. R. (2020). The art of writing literature review: What do we know and what do we need to know? International Business Review, 29(4), 101717. https://doi.org/10.1016/j.ibusrev.2020.101717
Remy, R. C. (1978). Social Studies and Citizenship Education: Elements of a Changing Relationship. Theory & Research in Social Education, 6(4), 40-59. https://doi.org/10.1080/00933104.1978.10506044
Sim, J. B. ‐Y. (2008). What does citizenship mean? Social studies teachers’ understandings of citizenship in Singapore schools. Educational Review, 60(3), 253-266. https://doi.org/10.1080/00131910802195836
Snyder, H. (2019). Literature review a research methodology: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 104, 333-339. Erişim adresi: http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/
Şimşek, H., Dağıstan, A., Şahin, C., Koçyiğit, E., Dağıstan Yalçınkaya G., Kart, M. & Dağdelen, S. (2019). Kapsayıcı eğitim bağlamında Türkiye’de temel eğitim programlarında çokkültürlülüğün izleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 177-197.
Tatan, M. (2016). Yabancı uyruklu öğrencilerin vatandaşlık algılarına sosyal bilgiler dersinin etkisi: Tokat ili örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Tokat.
Tranfield, D., Denyer, D. & Smart, P. (2003). Towards a methodology for developing evidence-informed management knowledge by means of systematic review. British Journal of Management, 14(3), 207-222. doi: 10.1111/1467-8551.00375.
Tunç Şahin, C. (2021). Sosyal bilgiler eğitiminde toplumsal konuların öğretimi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 22(3).1429-1474.
UNDP (2023). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları. https://www.kureselamaclar.org/, Erişim: 01.08.2023.
UNESCO (2023). World Inequality Database on Education. https://www.educationinequalities.org/, Erişim: 01.08.2023.
Ünal, R. (2021). 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde kullanılan kapsayıcı eğitim etkinliklerinin öğrencilerin sosyal kabul düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Veugelers, W., & Groot, I. de. (2019). Theory and Practice of Citizenship Education. In W. Veugelers (Ed.), Education for Democratic Intercultural Citizenship (Vol. 15, pp. 14–41). Brill; JSTOR. http://www.jstor.org/stable/10.1163/j.ctvrxk389.6
Yıldız, A. (2022). Bir araştırma metodolojisi olarak sistematik literatür taramasına genel bakış. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 367-386.
Yıldırım, E. (2020). Sosyal bilgiler dersinde sığınmacılara yönelik kapsayıcı eğitimin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(225), 283-317. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/52526/690701.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2012). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yılmaz, K. (2013). İlköğretim öğrencilerinin vatandaşlık eğitimi ile ilgili temel kavramlara ilişkin algılarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 28(1),453-463