ÇOCUK HAKLARINA YÖNELİK METİN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ’NİN GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Çocuk, insan haklarından faydalanma hakkı olan ancak bu durum yeterli görülmeyen, yetişkinden farklı ve özel ihtiyaçları olan birey, toplumun geleceğini inşa eden yapı taşı olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla modern dünyada milletler, çocuğa özel haklar tanımak ve bunları korumak için birtakım uluslararası girişimlerde bulunmakta, sözleşmeler imzalamaktadır. Çocuk eğitiminde son derece önemli bir yeri olan kitap, eğitim materyali gibi içeriğinde metin/ler bulunan yapıların çocuk haklarına yönelik hassasiyet taşıması ve buna uygun biçimde hazırlanması önem arz etmektedir. Metinlerin çocuk hakları açısından değerlendirmesine imkan sağlayacak bir ölçeğin bulunması da bir o kadar önemli görülmelidir. Bu tür değerlendirmeler arttıkça yayımlanan kitaplar, hazırlanan veya eğitim materyalleri için seçilen metinler çocuk haklarına yönelik olma hatta çocuk haklarının öğretilmesi bakımından daha zengin içeriklere sahip olacaklardır. Bu çalışma, Çocuk Haklarına Yönelik Metin Değerlendirme Ölçeği’nin geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın yüzey geçerliği, kapsam geçerliği ve yapı geçerliği (pilot ve ana uygulama) için seçilmiş 4 farklı örneklemi bulunmaktadır. Yüzey geçerliği için uzmanlardan oluşan amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen araştırmacının da dâhil olduğu 3 kişilik bir örneklem grubu oluşturulmuştur. Kapsam geçerliği için kartopu yöntemiyle belirlenmiş 12 uzmanla çalışılmıştır. Yapı geçerliği çalışmasında, 120 kişiden oluşan pilot ve 510 kişiden oluşan ana uygulamalarda örneklem seçimi için tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma karma araştırma yöntemlerinden keşfedici desene göre yapılmıştır. Nitel veriler doküman incelemesi yolu ile toplanıp içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Nicel veriler ise tarama yöntemi ile toplanıp bir istatistik programı yardımı ile analiz edilmiştir. Ölçeğin kuramsal çerçevesi Birleşmiş Milletler Teşkilatı Çocuk Hakları Sözleşmesi ve bu sözleşmeye yapılan ek protokoller temel alınmak kaydıyla çocuk haklarına yönelik uluslararası alanda gerçekleştirilen girişimler, anlaşmalar, literatürde konu ile ilgili yapılan çalışmalar vasıtasıyla belirlenmiştir. 28 olumlu, 12 olumsuz toplam 40 maddeden oluşan 5’li Likert tipi ölçekten en düşük 40, en yüksek 200 puan alınabilmektedir. Ölçek, içerik ve yazar olmak üzere iki alt boyuta sahiptir. Ölçeğin alt boyutlarına ilişkin olarak Cronbach Alfa güvenirlik katsayısının yüksek olması (yazar alt boyutu=0,822; içerik alt boyutu =0,834) alt boyutlarda yer alan maddelerin birbiri ile tutarlı olduğunu göstermektedir. Ölçeğin tamamı için Cronbach Alpha değeri 0,90 olarak tespit edilmiştir ki bu da ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğunu göstermektedir. Ayrıca, ölçekte faktör yük değeri 0,45’ten yüksek maddeler yer almaktadır. Güvenirlik ve geçerlik sonuçlarına bakıldığında geliştirilen ölçeğin metinlerin çocuk haklarına yönelik olma durumunun değerlendirilmesinde kullanılabileceği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

ölçek geliştirme, güvenirlik, geçerlilik, çocuk hakları, metin değerlendirme ölçeği

The Development of the Text Evaluation Scale for Child Rights: A Study of Validity and Reliability

A child is considered as the one who has the right to benefit from the human rights, even though it is not found enough, also as an individual who has special and different needs from the adults and the constituent who builds the future of the society. Hence, nations in the modern world take international steps to entitle the child special rights and to protect these rights, and they sign conventions.It is important for the structures comprising text or texts such as books or training materials, which play an important role in child education, to have sensitivity for child rights and to be adequately prepared for this. The fact that there should be a scale which makes it possible to evaluate the texts in terms of the child rights should be considered as equally important. As these evaluations increase, published books and texts designed or chosen for training materials would be more content-rich in terms of being suitable for child rights, even for teaching child rights.This study was conducted with the aim of developing The Text Evaluation Scale for Child Rights. There are four different sample chosen for the face validity, content validity and construct validity (for pilot scheme and main study) of the study. For face validity, a sample group of 3 experts chosen with the method of purposeful sampling including the researcher was formed. For content validity, snowball method was determined and studied with 12 experts. For the study of construct validity, random sampling method was performed for the sample selection in pilot study involving 120 people and in main study involving 510 people.The study was conducted according to the exploratory design among mixed methods. Qualitative data were gathered via document analysis and analyzed with the method of content analysis. As for the quantitative data, they were gathered through scanning method and analyzed with a statistical package. The theoretical framework of the scale was determined by means of the attempts, conventions, studies regarding the subject basing upon the United Nations Organization Child Rights Convention and additional protocols to this convention. One could get minimum 40 and maximum 200 points from the five-point Likert scale which consists of 28 positive and 12 negative (total 40) items. The scale has two sub-dimensions which are content and author. The fact that Cronbach Alpha reliability coefficient is high regarding the sub-dimensions of the scale (author sub-dimension= 0,822 content sub-dimension= 0,834) shows that the items in the sub-dimensions are consistent with one another. Cronbach Alpha value for the whole of the scale was determined as 0, 90 which means that the scale is highly reliable. Besides, in the scale, there are items of which factor loading value is higher than 0, 45. When validity and reliability results are examined, it can be seen that the scale could be utilized to evaluate the text in terms of being suitable for the child rights

Keywords:

Scale development, reliability, validity, child rights, text evaluation scale,

PDF

___

Akyüz, E. (2010). Çocuk Hukuku. Ankara: Pegem Akademi.
Bademci, V. (2006). Tartışmayı sonlandırmak: cronbach'ın alfa katsayısı, iki değerli [0, 1] ölçümlenmiş maddeler ile kullanılabilir. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (13) 438-46.
Balcı, S. (2013). Türkçe dersinde tablet PC pilot uygulamasıyla öğretim gören öğrencilerin tutumlarını belirlemeye yönelik ölçek çalışması. Turkish Studies,8 (1), 855-870
Bozanoğlu, İ. (2004). Akademik Güdülenme Ölçeği; Geliştirmesi, Geçerliği, Güvenirliği. AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 37 (2), 83-98.Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA.
Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2014). Karma Yöntem Araştırmaları (Çev. Ed. Yüksel Dede ve Selçuk Beşir Demir). Anı: Ankara.
DeVellis, R. F. (2003). Scale development: Theory and application, 2nd Ed., Applied Social Research Methods Series, Vol. 26, London: Sage.
Erdemir, E. (2007). İşe almada aday odaklılık: kavramsal çerçeve ve ölçek geliştirme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gorsuch, R. L. (1983). Factor analysis. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
Gündoğan, G. ve Günay, M. (2004). İnsan hakları ve eğitimi. İzmir: İlya.
Hinkin, T. R. (1995). A review of scale development practices in the study of organizations. Journal of Management, 1995, 21(5), s. 967-988.
Kalaycı, Ş. (2005). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. (1. Baskı). Ankara: Asil.
Kara, B., Biçer, Ü. ve Gökalp, A. S. (2004). Çocuk istismarı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, S. 47, s.140-151.
Karakoç, F. Y. ve Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, S. 40, s. 39-49.
Kurt, S. L. (2013). Türkiye’de çocuk haklarının bilinirliği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity 1. Personnel psychology, 28(4), 563-575. MEB. (1991). Birleşmiş milletler teşkilatı çocuk hakları sözleşmesi. Ankara: Milli Eğitim.
Müftü, G. (2001). Çocukların hakları. Milli Eğitim Dergisi, S. 151, s. 1-11.
Özer, N. ve Dönmez, B. (2013). Güvenlik kameraları ve okul güvenliği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Turkish Studies,8 (3), 437-448.
Özgüven, İ.E. (2012). Psikolojik testler. (11. Basım). Ankara: Nobel
Sevim, O. (2014). Akademik etik değerler ölçeğinin geliştirilmesi: Güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Turkish Studies, Volume 9/6, Spring, 943-957.
Şahin, F. (2009). Yönetsel Güçlülük: Etkili yönetim ve liderlik bileşeni olarak kavramsallaştırılması ve ölçülebilmesine ilişkin bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
Şeker, H. ve Gençdoğan, B. (2006). Psikolojide ve Eğitimde Ölçme Aracı Geliştirme. Ankara: Nobel.
Şencan, H. (2005). Güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin.
Torun, F. (2011). Çocuk hakları öğretiminde oyun yönteminin başarıya, kalıcılığa ve tutuma etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Veneziano, L. ve Hooper, J. (1997). Method for quantifying content of healt-related questionnaires. American Journal of Healt Behavior, 21(1), 67-70.
Yıldırım, S. ve Kılıç, Ü. (2018). Klasik dönem Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretim. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22(Özel Sayı): 603-627
Yurdugül, H. (2005). Ölçek geliştirme çalışmalarında kapsam geçerliği için kapsam geçerlik indekslerinin kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.
Yurtsever, M. (2009). Ebeveyn çocuk hakları tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve anne babaların çocuk haklarına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.