Türkiye’de Aile Süreçleri, Kadınların ve Çiftlerin Eğitim Durumu: 2018 TNSA’nın Analizi

Türkiye’de son on yıldır aile yapısında önemli değişikler gerçekleşmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2020 yılı için yayınladığı istatistiklere göre kadınlarda ilk evlenme yaşı 25,1’e, erkeklerde 27’ye çıkmıştır. Toplam doğurganlık hızı (doğurganlık çağında olan kadın başına düşen çocuk sayısı) da yenilenme seviyesinin çok altında kalarak 1,77’ye gerilemiştir. Elinizdeki çalışma ülke genelinde temsil kabiliyeti olan bir örneklem kullanan 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) verilerine dayanarak bu değişimleri kadınların ve eşlerinin eğitim durumu üzerinden anlamaya çalışmaktadır. Çalışmanın bulgularına göre, yüksekokul veya üniversite mezunu kadınlar diğer kadınlardan hem evlenme yaşı hem de doğurganlık davranışları olarak çok önemli farklılıklar göstermektedir. Öte yandan hem kadın hem de kadının yükseköğretim mezunu olduğu evlilik tipinin geri kalan tüm evlilik tiplerinden farklı davranışlar gösterdiği bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrışan kaderler (divergent destinies) yaklaşımına uygun olarak, bu bulgular kadınların aile süreçlerindeki rolü ve tercihleri eğitim durumları tarafından belirlendiğini göstermektedir. Üniversiteye kayıtlı öğrenci sayısının 8 milyonun üzerine çıktığı günümüzde, Türkiye’nin yakın gelecekte aile yapısı ve aile kurma süreçlerinde daha dramatik değişimler gerçekleşeceği beklenebilir. Yakın gelecekte, toplam doğurganlık hızında düşüşün ve ilk evlenme yaşının yükselişinin devam etmesinin yanı sıra, evlenmeyi tercih etmeyen kadın nüfusunun da artışı da beklenmelidir.

Anahtar Kelimeler:

Evlenme, doğurganlık, kadının eğitimi, toplumsal cinsiyet ideolojisi, aile süreçleri, 2018 TNSA

Family Processes, Educational Attainment of Women and Couples in Türkiye: An Analysis of the 2018 TDHS

Recently, Turkish family structure is going through a significant transformation. According to the Turkish Statistic Institute’s data, in 2020 the age at first marriage rose to 25.1 for women and to 27 for men. Total fertility rate (TFR; the average number of children born to a woman) dropped to 1,77 children per women, which is dramatically below the replacement rate. Using the data from 2018 Turkish Demographic and Health Survey, this study examines these changes through the lens of educational attainment of women and their partners. The findings suggest that women with college and some college education significantly differentiate from other women in terms of age at first marriage and fertility behavior. Moreover, for marriage types, in which both women and men have at least some college education reveal different behavior than other types of marriages. In line with the divergent destinies perspective, educational attainment is a key factor in the role and choices of women in family processes. We might expect even more dramatic changes in the family structure and family processes in Türkiye, given the fact that today, the number of students enrolled in higher education institutions rose over 8 million. In addition to further declines in the total fertility rate and rises in the age at first marriage, we should also expect an increase in the number of women who choose to stay single and avoid marriage.

Keywords:

Marriage, fertility, women’s education, gender ideology, family processes, 2018 TDHS,

PDF

___

Behrman, J. (2019). Contextual Declines in Educational Hypergamy and Intimate Partner Violence. Social Forces, 97(3), 1257–82.
Buchmann, C., DiPrete, T. A., & McDaniel, A. (2008). Gender inequalities in education. Annual Review Sociology, 34, 319-337.
Davis, S. N., & Greenstein, T. N. (2009). Gender ideology: Components, predictors, and consequences. Annual review of Sociology, 35, 87-105.
Duben, A., & Behar, C. (1991). Istanbul households: marriage, family and fertility, 1880-1940. Cambridge University Press.
Dünya Değerler Anketi [World Values Survey] (2020). Haerpfer, C., Inglehart, R., Moreno, A., Welzel, C., Kizilova, K., Diez-Medrano J., M. Lagos, P. Norris, E. Ponarin & B. Puranen et al. (eds.). 2020. World Values Survey: Round Seven - Country-Pooled Datafile. Madrid, Spain & Vienna, Austria: JD Systems Institute & WVSA Secretariat. DOI: doi.org/10.14281/18241.13
DW Haber (2017). Üniversite mezunlarının dörtte biri işsiz. 12 Eylül. https://www.dw.com/tr/üniversite-mezunlarının-dörtte-biri-işsiz/a-40476732. (Erişim tarihi: 1 Kasım 2021).
Esteve, A., García-Román, J., & Permanyer, I. (2012). The gender-gap reversal in education and its effect on union formation: The end of hypergamy? Population and Development Review, 38, 535–546. 
HÜNEE (Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü). (2019). 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye.
Kavas, S., & Thornton, A. (2013). Adjustment and hybridity in Turkish family change: Perspectives from developmental idealism. Journal of Family History, 38(2), 223-241.
Kuo, J. C. L., & Raley, R. K. (2016). Diverging patterns of union transition among cohabitors by race/ethnicity and education: Trends and marital intentions in the United States. Demography, 53(4), 921-935.
Lesthaeghe, R. (2010). The unfolding story of the second demographic transition. Population and development review, 36(2), 211-251.
Lesthaeghe, R. (2014). The second demographic transition: A concise overview of its development. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(51), 18112-18115.
Livi-Bacci, M. (1986). Social-group forerunners of fertility control in Europe. The decline of fertility in Europe, 182-200
McLanahan, S. (2004). Diverging destinies: How children are faring under the second demographic transition. Demography, 41(4), 607-627.
Munsch, C. L. (2015). Her support, his support: Money, masculinity, and marital infidelity. American Sociological Review, 80(3), 469-495.
Nitsche, N., Matysiak, A., Van Bavel, J., & Vignoli, D. (2018). Partners’ educational pairings and fertility across Europe. Demography, 1-38.
Schofer, E., & Meyer, J. W. (2005). The worldwide expansion of higher education in the twentieth century. American sociological review, 70(6), 898-920.
Schwartz, C. R., & Gonalons-Pons, P. (2016). Trends in relative earnings and marital dissolution: Are wives who outearn their husbands still more likely to divorce?. RSF: The Russell Sage Foundation Journal of the Social Sciences, 2(4), 218-236.
Schwartz, C. R., & Mare, R. D. (2005). Trends in educational assortative marriage from 1940 to 2003. Demography, 42(4), 621-646.
Tønnessen, M., & Wilson, B. (2020). Visualising Immigrant Fertility--Profiles of Childbearing and their Implications for Migration Research. Journal of International Migration and Integration, 1-24.
Türkiye İstatistik Enstitüsü (2021a). Doğum İstatistikleri 2020. (Erişim tarihi: 18 Mayıs 2021)
Türkiye İstatistik Enstitüsü (2021a). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri 2020. (Erişim tarihi: 25 Şubat 2021)
Van Bavel, J. (2012). The reversal of gender inequality in education, union formation and fertility in Europe. Vienna Yearbook of Population Research, 127-154.
Van de Kaa, D. J. (1987). Europe's second demographic transition. Population bulletin, 42(1), 1-59.
Wright, L. (2019). Union transitions and fertility within first premarital cohabitations in Canada: diverging patterns by education? Demography, 56(1), 151-167.
Yükseköğretim Kurumu. (2020a). YÖK üniversite istatistikleri. (Erişim tarihi: 1 Kasım 2021)
Yükseköğretim Kurumu. (2020c). YÖK bölgelere göre öğrenci sayıları. (Erişim tarihi: 1 Kasım 2021)
Yüksel-Kaptanoğlu, İ., Abbasoğlu Özgören, A., ve Keskin, F. (2015). Evlenme riski farklılaşan kadın grupları. In: 2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması ileri analiz çalışması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTTAK: 49–96.