Bir Savaş İki Kardeş: Büyük Taarruz’da Görev Alan Kurmay Binbaşı Mustafa Şemsettin (Taner) ve Kurmay Binbaşı Cemil Tahir (Taner)’in Meslek Hayatlarından Bazı Kesitler

Çalışmanın temel amacı Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi sırasında kurmay binbaşı olarak görev yapan Mustafa Şemsettin (Taner) ve kardeşi Cemil Tahir (Taner) Beylerin meslek hayatlarından bazı kesitleri incelemektir. Mustafa Şemsettin 1890’da, kardeşi Cemil Tahir ise 1892’de Süvari Üsteğmen Tahir Bey ve Emine Hanımın çocukları olarak Edirne’nin Uzunköprü (Ergene) ilçesinde dünyaya geldiler. Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi sırasında kurmay binbaşı olarak görev yapan iki kardeşten Mustafa Şemsettin Bey 1’nci Şube (Harekât Şubesi) Müdürü, Cemil Tahir Bey ise 1. Ordu Harekât Şube Müdürlüğü görevlerini başarıyla yerine getirdi. İstiklal Harbi sonrasında orduda çeşitli kademelerde görev yapan ve korgeneral rütbesine terfi eden Mustafa Şemsettin Bey, 1943-1945 yılları arasında Harp Akademisi Komutanlığı görevinde bulundu. Hastalığı sebebiyle 22 Haziran 1945’te vefat etti. Küçük kardeş Cemil Tahir Bey, Büyük Taarruz sonrasında orduda önemli görevler üstlenerek tümgeneral rütbesine terfi edip bu rütbede görev yaparken 1938’de Beden Terbiyesi Genel Müdürü olarak görevlendirildi. 1945’e kadar görevini başarılı bir şekilde sürdüren Cemil Tahir Bey, 28 Aralık 1946’da rahatsızlığı sebebiyle vefat etti. Makalede gerek Milli Mücadele sırasında gerekse sonrası dönemde önemli görevler üstlenerek ömürlerinin son günlerine kadar yüksek bir sorumluluk bilinciyle hizmet eden ve önemli başarılar elde eden iki kardeşin biyografileri ortaya konulmaya çalışıldı. Araştırmanın temel kaynaklarını Milli Savunma Bakanlığı Arşivi, Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi, süreli yayınlar ve hatıratlar oluşturdu.

Anahtar Kelimeler:

Mustafa Şemsettin Taner, Cemil Tahir Taner, Büyük Taarruz, meslek hayatı, Türk Silahlı Kuvvetleri

One War, Two Brothers: Some Parts from the Professional Careers of Staff Major Mustafa Şemsettin (Taner) and Staff Major Cemil Tahir (Taner) Serving in the Great Offensive

The main purpose of the study was to examine the some parts from the professional careers of Mustafa Şemsettin (Taner) Bey and his brother Cemil Tahir (Taner) Bey serving as staff majors during the Great Offensive and the Field Battle of the Commander-in-Chief. Mustafa Şemsettin was born in 1890 and his brother Cemil Tahir was born in 1892 as the children of Cavalry First Lieutenant Tahir Bey and Emine Hanım in Uzunköprü (Ergene) district of Edirne. Of the two brothers serving as staff majors during the Great Offensive and the Field Battle of the Commander-in-Chief, Mustafa Şemsettin Bey successfully performed his duty as the Chief of the 1st Section (Operations Section) and Cemil Tahir Bey successfully carried out his duty as the Chief of the 1st Army Operations Section. Mustafa Şemsettin Bey who served at various ranks in the army and was promoted to the rank of lieutenant general after the Turkish War of Independence served as the Commander of War Academies between the years of 1943-1945. He passed away on 22 June 1945 due to his illness. The younger brother Cemil Tahir Bey was appointed as the General Director of Physical Training in 1938 while he was serving at the rank of major general after promoting to this rank by undertaking important duties in the army after the Great Offensive. Cemil Tahir Bey who carried out his duty successfully until 1945 passed away on 28 December 1946 due to his illness. In the article, it was tried to present the biographies of the two brothers who served with a high sense of responsibility and achieved significant successes until the last days of their lives by undertaking important duties both during and after the National Struggle. The primary sources of the research were the Archive of the Ministry of National Defence, the Republic Archive of the Presidency, periodicals, and memoirs.

Keywords:

Mustafa Şemsettin Taner, Cemil Tahir Taner, The Great Offensive, professional career, Turkish Armed Forces,

PDF

___

Akbeyaz, D. (2018). Demokrat Parti dönemi Türk sporu (1950-1960). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Akcan, E. (2017). İki dünya savaşı arasında Türkiye’de “Gençlik Teşkilatı” oluşturmaya dönük bazı tasavvur ve teşebbüsler. Belleten, 81(292), 1001-1030.
Aralof, S. İ. (2010). Bir Sovyet diplomatının Türkiye hatıraları 1922-1923 (H. Â. Ediz, Çev), 2. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayını.
ATASE Arşivi, Korgeneral Şemsettin Taner’in şahsi dosyası, 1325-Sv.2.
ATASE Arşivi, Tümgeneral Cemil Tahir Taner’in şahsi dosyası, 1325-P.42.
Bal, R. (2006). Türk kara kuvvetlerinde süvari birlikleri (1920–1965). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Baycan, N. (1993). Büyük Taarruz’da komuta kademelerinde görev alanlarla üst düzeydeki karargah subayları. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 9 (26), 311-394.
BCA, 30-11-1-0/107-35–6, 26.08.1936.
BCA, 30-11-1-0/111-10–12, 22.04.1937.
BCA, 30-11-1-0/123-29–16, 23.08.1938.
BCA, 30-11-1-0/135-43–16, 07.12.1939.
BCA, 30-11-1-0/137-9-3, 07.03.1940.
BCA, 30-11-1-0/147-16–9, 25.06.1941.
BCA, 30-11-1-0/150-32–19, 21.12.1941.
BCA, 30-11-1-0/159-5–7, 03.03.1943.
BCA, 30-18-1-2/85-94–17, 12.11.1938.
BCA, 30-62–18/258-5, 21.10.1928.
Beden Terbiyesi (1940). Beden Terbiyesi mükellefiyetinin tatbiki için gençlik kulüpleri dün yurdun her yerinde merasimle açıldı, Ulus, 31 Ağustos, 1.
Beden Terbiyesi İstişare (1939). Beden terbiyesi istişare heyeti başvekilin reisliğinde bir toplantı yaptı. Ulus, 22 Şubat, 1, 8.
Beden Terbiyesi Kanunu (1938), Beden Terbiyesi Kanunu. Resmî Gazete, 16 Temmuz, (3961), 10300-10301.
Belen, F. (1999). Büyük Türk zaferi (Afyon’dan İzmir’e kadar), İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı.
Bu sabah Ankaradan (1940). Bu sabah Ankaradan şehrimize gelen Cemil Taner’in beyanatı, Gençlik Klüpleri 30 Ağustosta merasimle açılıyor. En Son Haber, 2(333), 4 Ağustos, 1-2.
Cemil Tahir (1926). Askerliğe hazırlık dersleri. Birinci Kitap, Tadilen 2. Basılışı, İstanbul: Harbiye Mektebi Matbaası.
Cemil Tahir (1927). Askerliğe hazırlık dersleri. 2. İstanbul: Harbiye Mektebi Matbaası.
Cemil Tahir (1928a). Askerliğe hazırlık dersleri, 1. İstanbul: Harbiye Mektebi Matbaası.
Cemil Tahir (1928b). Askerliğe hazırlık dersleri. Birinci Kitap, 3. Basılış, İstanbul.
Cemil Tahir (1928c). Askerliğe hazırlık dersleri. Üçüncü Kitap, Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti Talim ve Terbiye Dairesince Askerî ve Sivil Liselerle Orta Mekteb ve Erkek Muallim Mekteblerinde Okutulmak Üzere Kabul Edilmiştir, İstanbul: Harbiye Mektebi Matbaası.
Cemil Tahir (1929). Askerliğe hazırlık dersleri. 2. Baskı, Harbiye Mektebi Matbaası.
Çankaya, Ö. (2018). Milli Mücadele dönemi’nde asker firarileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Çok Acı Bir Kayıp (1945). Çok acı bir kayıp Kor Gl. Şemsettin Taner vefat etti. Ulus, 23 Haziran, 1.
Erkan-ı Harbiye Kaymakamı Cemil Tahir (1341/1925a). Yeni bir seferberlik nizamnamesine ihtiyacımız vardır -1-. Mecmua-i Askeriye, 56, 28 Şubat, 1-18.
Erkan-ı Harbiye Kaymakamı Cemil Tahir (1341/1925b). Yeni bir seferberlik nizamnamesine ihtiyacımız vardır -2-. Mecmua-i Askeriye, 57, 31 Mayıs, 58-74.
Erkan-ı Harbiye Kaymakamı Şemsettin (1925). (Vittorio-Veneto)da İtalyan süvarisi, 24 Teşrinievvel: 4 Teşrinisani 1918. Mecmua-i Askeriye , 6(58), 31 Ağustos, 141-148.
General Cemil Taner (1946). General Cemil Taner vefat etti. Cumhuriyet, 31 Aralık, 2.
Gl. Cemil Taner (1946). Gl. Cemil Taner vefat etti. Vakit, 30(10498), 31 Aralık, 2.
Gümüşel, G. (2017). Erkekler için askerliğe hazırlık dersleri. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 15(22), 1-40.
Harbiye Mektebi Ders Nazırı Erkan-ı Harb Kaimmakam Cemil Tahir (1342). Malumat-ı askeriye dersleri. Birinci Kitap, Askeri Lise Dokuzuncu Sınıf Programına Göre Tertip Edilmiştir, İstanbul: Harbiye Mektebi Matbaası.
Harp Akademilerinin 132 Yılı (1989). Harp akademilerinin 132 yılı, 1848 “şeref dolu yıllar” 1980. İstanbul: Harp Akademileri Komutanlığı Yayınları.
Harp Akademisi (1945). Harp Akademisi komutanı vefat etti. Akşam, 23 Haziran, 27(9584), 2.
Harp Akademisi Komutanı (1945). Harp Akademisi komutanı vefat etti. Vakit, 24 Haziran, 28(9851), 4.
Hazin Bir Törenle (1945). Hazin bir törenle Kor Gl. Şemsettin Taner’in cenazesi dün kaldırıldı. Ulus, 24 Haziran, 1-2.
Hazin Bir Törenle (1946). Hazin bir törenle Cemil Taner’in cenazesi dün kaldırıldı. Ulus, 30 Aralık, 2.
https://archives.saltresearch.org/handle/ 123456789/19547, (Erişim Tarihi 30.08.2022).
İstiklal Madalyası Kanunu (1921). Kanun Numarası: 66, Kabul Tarihi: 29/11/1920, Resmî Gazete, 9, 4 Nisan, 3.
Kılıç, M. (2013). Tek partili dönemde Türkiye’de modern sporun teşekkülü. Tarih Okulu, İlkbahar-Yaz (XIV), 27-53.
Kurnaz Şahin, F. (2014). Osmanlıdan Cumhuriyet’e harp malullerinin sosyoekonomik ve sağlık durumları. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı ATASE Daire Başkanlığı Yayını.
Kurtuluş Savaşı’nda (2007). Kurtuluş Savaşı’nda Sakarya Meydan Muharebesi, anıtlar ve şehitlikleri. Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
Mülhak Bütçeler (1941). Mülhak bütçeler de dün Millet Meclisinden çıktı, Cumhuriyet, 18 inci yıl, (6038), 31 Mayıs 1941, s. 7.
Özlü, H. (2012). “Türk-Afgan dostluk ve işbirliği anlaşmasi” kapsamında Atatürk dönemi Türkiye-Afganistan ilişkilerine bakış. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), s. 31-46.
Sabis, A. İ. (1993). Harp hatıralarım İstiklal Harbi ve gizli cihetleri, eski Altıncı ve Birinci Ordu Komutanı. İstanbul: Nehir Yayınları.
Spor teşkilatımızın (1939). Spor teşkilatımızın müstakbel çalışması, Tümgeneral Cemil Taner’in izahları. Ulus, 22 Şubat, 6.
Spor teşkilatımızın (1939b). Spor teşkilâtımızın müstakbel çalışması hakkında General Cemil Taner’in izahı. Belediyeler Dergisi, 9(43), Mart.
Spor teşkilatımızın 2 (1939). Spor teşkilatımızın müstakbel çalışması, Tümgeneral Cemil Taner’in izahları 2. Ulus, 23 Şubat, 6.
Spor teşkilatımızın 3 (1939). Spor teşkilatımızın müstakbel çalışması, Tümgeneral Cemil Taner’in izahları 3. Ulus, 24 Şubat, 6.
Spor teşkilatımızın 4 (1939). Spor teşkilatımızın müstakbel çalışması, Tümgeneral Cemil Taner’in izahları 4. Ulus, 25 Şubat 1939, s. 5.
Süvari Yüzbaşı Abidin - E.H.Kaymakam Cemil Tahir (1340/1924). Mukavele suret-i mütercimesi, Mudanyadan 11 Eylül [13]38. Mecmua-i Askeriye, 53, 31 Mayıs, 175-179.
Şemsettin Tahir (1926). Erkan-ı Harbiye vazifeleri. İstanbul: Erkan-ı Harbiye Matbaası.
Taner, C. (1939a). Beden terbiyesi ve spor teşkilatında çalışma esasları. Beden Terbiyesi ve Spor, (2), Şubat.
Taner, C. (1939b). Merkez istişare heyetine verilen izahat. Beden Terbiyesi ve Spor, (3), Mart.
Taner, C. (1939c). Radyo ve spor konuşmaları. Beden Terbiyesi ve Spor, (6), Haziran.
Taner, C. (1940). Gençlik kulüpleri nasıl kurulacak. Belediyeler Dergisi, 10(59), Temmuz, 44-47.
Taner, C. T. (1939). Halkevleri ve spor kulüpleri. Ülkü Halkevleri Dergisi, 13(78), 550-552.
Taş, N. F. (2021). Nurettin Paşa (Sakallı) (1873- 1932). https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ nurettin-pasa-sakalli-1873-1932/ (Erişim Tarihi: 05.09.2022).
TBMM (1940). TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 6, İçtima 1, 12, Altmış Birinci İnikad 1-6-1940.
TBMM (1941). TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 6, İçtima 2, 18, Altmışıncı İnikat, 30-5-1941.
Tokatlıoğlu, A. E. (2020). Biyopolitika Kavramı Çerçevesinde 1938 Beden Terbiyesi Kanunu. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Tümgeneral Cemil Taner’i (1946). Tümgeneral Cemil Taner’i kaybettik. Ulus, 29 Aralık, 2.
Türkiye-Afganistan (1928). Türkiye-Afganistan muhadenet ve teşriki mesai muahedenamesinin tasdiki hakkında Kanun. Resmî Gazete, 13 Kânunuevel, 1065, 6210-6212.
Türkiyede Spor İşleri (1939). Türkiyede spor işleri nasıl tanzim olunacak, Beden terbiyesi umumi müdürü General Cemil Tanerin mühim beyanatı. Akşam, 31 Ağustos, 21(7493), 7.
Türkmen, Z. (2008). Sâbis, Ali İhsan. İslâm Ansiklopedisi, 35, TDV Yayını: İstanbul, 346-348.
Ulusal bayram (1938). Ulusal bayram ve genel tatiller hakkındaki 2739 sayılı kanuna ek kanun. Kanun No: 3466, Resmî Gazete, 4 Temmuz, (3950), 10159.
Ünal, M. E. (2015). Erken Cumhuriyet döneminde gençliğin militarizasyonu: Askerliğe hazırlık dersleri. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 3(1), Mart, 81-102.
Yurtoğlu, N. (2020). 2. Dünya Savaşı döneminde Türk sporunun önemli bir kuruluşu: Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü (1939-1945). Journal of History School, 13(49), 4245-4278.