YARI KURAK İKLİM BÖLGELERİNDE BİTKİ SU TÜKETİMİNİN TAHMİNİNDE KULLANILABİLECEK AMPİRİK MODELLER

Bitki su tüketim değerleri, gerek sulama projelerinin gerekse sulama programlarının hazırlanmasında, hayati öneme sahiptir. Bitki su tüketimi kolay ölçülen bir parametre değildir. Bunu belirleyebilmek için özel aletlerle doğru şekilde ölçülen çeşitli fiziksel parametreler yanında lizimetrelere ihtiyaç vardır. Lizimetre kullanımı, yoğun emek isteyen pahalı bir yöntem olmasının yanında ölçümlerin doğru bir şekilde yapılabilmesi ve sistemin tam anlamıyla işletilebilmesi için işlemlerin konu uzmanı eğitimli araştırmacı personel tarafından gerçekleştirilmesi gereklidir. Sıradan ölçümler için uygun olmamasına karşın dolaylı metotlarla tahmin edilen su tüketimi değerlerini kıyaslanması için söz konusu yöntem önemini sürdürmektedir (Allen ve ark. 1998). Bu çalışmada, yarı kurak iklim bölgelerinde, bitki su tüketimi ve bitki katsayılarının kestiriminde meteorolojik verileri kullanan ampirik yöntemlerden Blaney-Criddle, FAO-Blaney-Criddle, Radyasyon, Penman, Hargreaves-Samani ve FAO-Pan buharlaşma modelleri karşılaştırılmıştır. Yapılan hesaplamalar ve kıyaslamalar sonucunda gerçek değerlere en yakın tahmin hem su tüketiminde hem de bitki katsayısında Penman yöntemi olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Bitki su tüketimi, amprik eşitlikler, bitki katsayısı

Empirical Models Used in the Estimation of Crop Evapotranspiration in Semi Arid Region of Turkey

Evapotranspiration is a vitally important value which is preparation both irrigation projects and irrigation scheduling. Measurement of evapotranspiration is not easy. Specific devices and accurate measurements of various physical parameters or the soil water balance in lysimeters are required to determine evapotranspiration. The methods are often expensive, demanding in terms of accuracy of measurement and can only be fully exploited by well-trained research personnel. Although the methods are inappropriate for routine measurements, they remain important for the evaluation of ET estimates obtained by more indirect methods (Allen et. al., 1998). In this study, empiric models, Blaney-Criddle, FAO- Blaney-Criddle, Radiation, Penman, Hargreaves-Samani and FAO-Pan evaporation, were compared on calculating crop evapotranspiration from meteorological data and crop coefficients. Result of calculations and comparison tests showed that Penman method was more reliable method compared to the actual value for both crop evapotranspiration and crop coefficients.

Keywords:

Evapotranspiration, empiric equality, crop coefficient,

PDF

___

Alllen, R.G., Jensen, M.E., Wright, J.L., Burman, R.D., 1989. Operational estimates of referance evapotranspiration.Argon. J., 81: 650-662.
Allen, R.G., Pereir, L.S., Raes, D., Smith, S., 1998. Crop evapotranspiration - guidelines for computing crop water requirements. Irrigation and Drainage Paper 56. FAO, Roma.
Balçin, M., Çelik, S., Güleç, H., 1996. Tokat kazova koşullarında ikinci ürün lahananın su tüketimi. Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yıllığı 1997. T.C. Başbakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü APK Daire Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube MüdürlüğüYayınları No:102.Ankara.
Burman, R., Pochop, L. O., 1994. Evaporation. Evapotranspiration and climatic data. Development in Atmospheric Science, Elsevier, The Netherlands, 22:278.
Cuenca, R.H., 1989. Irrigation system design. an engineering approach. Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersay.
Değirmenci, V., 1993. GAP bölgesi Harran ovasında biber su tüketiminin classApan'dan yararlanarak tespiti. Köy Hizmetleri Şanlıurfa Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 1993Yıllık Sonuç Raporları. Şanlıurfa.
Değirmenci, V., Sözbilici, Y., 1995. GAP bölgesinde Harran ovası koşullarında biberin sulama programı. Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yıllığı 1996. T.C. Başbakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü APK Daire Başkanlığı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Şube MüdürlüğüYayınları No:98.Ankara.
Dinç, U., Şenol, S., Sayın, M., Kapur, S., Güzel, N., Derici, R., Yeşilsoy M. Ş., Yeğengil, İ., Sarı, M., Kaya, Z., Aydın, M., Kettaş, F., Berkman, A., Çolak, A.K., Yılmaz, K., Tunçgögüs, B., Çavuşgil, V., Özbek, H., Gülüt, K.Y., Karaman, C., Dinç, O., Öztürk, N., Kara, E.E., 1988. Güneydoğu anadolu bölgesi toprakları. (GAT): I. Harran Ovası. TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu Güdümlü Araştırma Projesi Kesin Raporu. Proje No: TOAG-534,Adana.
Doorenbos, J., Pruitt W. O., 1992. Crop water requirements. Irrigation and Drainage Paper 24, FAO, Roma.
Ertek, A., Kanber, R., 1999. Farklı sulama programlarında pamuk tipik bitki pan katsayılarının değişimi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1999, 14 (3):61-70.
Evsahibioğlu, A.N., 1989. Uzaktan algılama tekniklerinden yararlanılarak biber bitkisinde su tüketimi tahminleri. Ankara Üni. Ziraat Fakültesi Yıllığı Cilt 40. Fasikül No: 1-2Ankara.
Eylen, M., Kanber, R., Tok,A., 1986. Çukurova koşullarında karık ve damla sulama yöntemleri ile sulanan çileğin verim ve su tüketimi. Köy Hizmetleri Araştırma EnstitüsüYayınları 135. 77. 39 s. Tarsus.
İlbeyi, A., Kodal, S., 1996. Araştırma bölgeleri için bitki su tüketimleri tahmininde kullanılacak bitki katsayılarının belirlenmesi. Köy Hizmetleri Araştırma Projesi.Ankara, 1-8 s.
Jensen,M.E., Burman, R.D., Allen, R.G., 1990. Evapotranspiration and ırrigation water requirements. ASAE. NewYork, 70:80-163.
Kadayıfçı, A., Yıldırım, O. 1998. Ankara koşullarında ayçiçeğinin su tüketimi. Tarım Bilimleri Dergisi 1998, 4(3), 9-14.
Kanber, R., Baştuğ, R., Yazar, A., 1988. Farklı toprak, ekim zamanı ve sulama aralığı koşullarında yetiştirilen yerfıstığında evapotranspirasyon ile açık su yüzeyi buharlaşması arasındaki ilişki. Doğa Bilim Dergisi 13, 36: 1049-1062.
Kanber, R., Köksal, H., Önder, S., Eylen, M., 1994. Farklı sulama yöntemlerinin genç portakal ağaçlarında veri, su tüketimi ve kök gelişimine etkileri. J. of.Agriculture and Forestry 20 (1996) 163-172.
K a n b e r, R . , Ö ğ r e t i r, K . , Ü n l ü , M . , 1 9 9 9 . Evapotranspirasyonun hesaplanmasında (Etc) kullanılan bitki katsayılar. Bitki Su Tüketiminin Belirlenmesinde Kullanılan Yöntem Bilimi: İnceleme ve Değerlendirme Konulu Ulusal Çalışma Toplantısı. Adana, 187-211 s.
Kanber, R., Ünlü, M., Köksal, H., 2000. Bitki su tüketimi (ETc) ve bitki katsayıları (Kc). T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. Bitki - Atmosfer İlişkileri Semineri. 4-8 Eylül 2000.
Kanber, R., Yüksel, G., Eylen, M., Demiröz, C., 1980. Kahramanmaraş koşullarında phytophthora capsici leonian ile bulaşık alanlarda azot miktarı ve sulama suyunun kırmızı biberin verim ve su tüketimine etkisi. T.C. Köyişleri ve Kooperatifler Bakanlığı TOPRAKSU Genel Müdürlüğü Tarsus Bölgesi TOPRAKSU Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları. GenelYayın No: 105. Tarsus.
Orta, A.H., Yüksel, A.N., Erdem, T. 2000. Tekirdağ koşullarında farklı sulama yöntemlerinin elma ağaçlarının su tüketimine etkisi. Tarım Bilimleri Dergisi 2000, 6(3), 109-115.
Şeniz, V., 1992. Domates, biber ve patlıcan yetiştiriciliği. TarımsalAraştırmaları Destekleme ve Geliştirme Vakfı Yayın No:26Yalova.
USDA-SCS., 1967. Irrigation water requirements. Technical Release, USA, 21:160.
Ünlü, M., 2000. Çukurova koşullarında mikrometeorolojik yöntemlerle pamuk bitkisinin su tüketiminin ve bitki katsayılarının belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı Doktora Tezi.Adana.
Waker, S.W., Skogerboe, G.V., 1987. Surface ırrigation: theory and practice. Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey, 375 s. Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 30.05.2011
Copyright of Journal of Adnan Menderes University, Agricultural Faculty is the property of Adnan Menderes
University and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the
copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use.