Coğrafi İşaretler ve Tosya Yerel Çeltik Genotipleri Örneği

Türkiye’de ilk çeltik tarımının yapıldığı Tosya İlçesi’nde kalitesi bakımından ün yapmış "Tosya Pirinci" üretilmektedir. Tosya’da çeltik tarımı, Ilgaz dağlarından doğan Devrez çayının oluşturduğu vadi boyunca 1500’lü yıllarda başlanmış olup, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk çeltik işleme fabrikası da 1925 yılında burada kurulmuştur. Tosya 1980’li yıllarda ülkemizdeki çeltik üretiminin yaklaşık %5’ini karşılarken, günümüzde bu oran sadece %0.07’e kadar gerilemiştir. Yeni çeşitlerin ıslah edilmesi ve başka ekim bölgelerinin ortaya çıkması gibi faktörler geçmişte çeltik yetiştiriciliğiyle anılan Tosya’da birim alan veriminin düşük kalmasına neden olmuştur. Ancak Tosya pirinci Türkiye’nin en lezzetli pirinci olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, bu kültürel mirasın koruma altına alması ve gelecek nesillere taşınmasında coğrafi işaretin alınması büyük katkı sağlayacaktır. Tosya pirincine coğrafi işaret alınmasıyla Tosyalı çiftçinin emeğinin korunmasına, ekim alanının artmasına, tüketicilerin bölgenin kültürü hakkında bilgi sahibi olmasına ve işletmelerin sürdürülebilirliğine olanak sağlanacaktır. Türk Patent Enstitüsü’nde pirinç olarak, Gönen Baldo Pirinci, Karacadağ Pirinci, İpsala Pirinci, Tosya Pirinci, Bolu Kıbrıscık Pirinci, Konuralp Pirinci ve Maraş Sarı Çeltik Pirinci başvuruları bulunmaktadır. Bunlardan İpsala Pirinci ve Tosya Pirinci tescili kabul edilmiş; Gönen Baldo Pirinci başvurusu ise reddedilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

coğrafi işaret, çeltik, sarıkılçık, Tosya

Geographical Indications and Sample Genotypes of Local Paddy of Tosya

Paddy cultivation in Turkey, where the first district in Tosya a reputation for quality “Tosya Rice” is produced. Cultivation of paddy in Tosya form of stream Devrez nature of Ilgaz Mountain along the valley that was started in the 1500s, the first rice processing factory in the Republic of Turkey was founded here in 1925. As Tosya met nearly 5% of the paddy production in the country in 1980s, today it has only declined to 0.07%. Factors such as the reclamation of new varieties and the emergence of other planting zones have led to a low yield per unit area in Tosya, which is known for its rice growing in the past. However Tosya rice is regarded as Turkey's most delicious rice. For this reason, it is necessary to take a geographical indication in order to protect this cultural heritage and to carry it to future generations. By taking the Tosya rice geographical indication, it will be possible to protect the labor of the Tosyalı farmer, to increase the planting area, to inform the consumers about the culture of the region and to the sustainability of the enterprises. In Turkish Patent Institute, there are applications for Gönen Baldo Rice, Karacadağ Rice, İpsala Rice, Tosya Rice, Bolu Kıbrıscık Rice, Konuralp Rice ve Maraş Yellow Rice. In this application, Gönen Baldo Rice application was rejected while the Ipsala Rice and Tosya Rice were accepted.

Keywords:

geographical indications, paddy, sarıkılçık, Tosya,

PDF

___

Akay H, Sezer I, Mut Z, İmamoğlu B, Sarı H, Sarıbaş O (2013) Tosya İlçesindeki Geleneksel Çeltik Üretiminin İrdelenmesi. Türkiye 10. Tarla Bitkileri Kongresi, 10-13 Eylül 2013, Konya, 394-397.
Anonim (2016a) http://www.tpe.gov.tr. (Erişim tarihi: 10.06.2016).
Anonim (2016b) https://biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul. (Erişim tarihi: 10.06.2016).
Avcı C (2012) 19. yüzyıl Sonlarında Kastamonu Vilayeti. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1: 24-26.
Çalışkan V, Koç H (2012) Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Dağılış Özelliklerinin ve Coğrafi İşaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi 28:193-214.
Demirer H R (2010) Yöresel Ürün ve Coğrafi İşaretler. Fransa ve Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Ilıcalı G (2005) Coğrafi İşaretler, Coğrafi İşaretlerde Denetim ve Denetimde Akreditasyonun Önemi. Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma Uygulama Merkezi (ATAUM) 36. Dönem Avrupa Birliği Temel Eğitim Programı Semineri, Ankara.
İbret BÜ (2004a). Tosya Şehrinin Fonksiyonel Özellikleri. Marmara Coğrafya Dergisi 9:1-40.
İbret BÜ (2004b) Tarihi İpek Yolu Üzerindeki Bir Anadolu Şehri Tosya (Kuruluşu ve Gelişmesi). Marmara Coğrafya Dergisi 8:1-30.
Kan M (2007) Kırsal Kalkınmada Coğrafi İşaretler ve Bazı Ülkelerden Uygulama Örnekleri. Doktora Semineri, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Kan M, Gülçubuk B (2008) Kırsal Ekonominin Canlanmasında ve Yerel Sahiplenmede Coğrafi İşaretler. VIII. Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Haziran208, Bursa, 225-230.
Kankal A (1992) 16. yüzyılda İdârî-İktisâdî ve Sosyal Açıdan Kargı Kazâsı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 3:223-245.
Kop P, Van DE, Sautier D, Gerz A (2006) Origin Based Products. Lessons for Propoor Market Development. Royal Tropical Institute – CIRAD, 372:225-228.
Şahin A, Meral Y (2012) Türkiye’de Coğrafi İşaretleme ve Yöresel Ürünler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 5(2): 88-92.
Şahin S (2002) Tosya-Osmancık ve Kargı ilçelerinde Çeltik Ziraatı. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 22(3): 19-35.
Tuncay H (1994) Su kalitesi (I. Basım). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, İzmir.