“MADALYONUN BİR YÜZÜ” OLARAK KADIN BEDENİNE MÜDAHALE: PERSEPOLİS FİLMİ ANALİZİ

Bu çalışmada 1979 devriminden sonra İran toplumunda kadın bedenine müdahale biçimlerinin neler olduğunun ve bu müdahalenin hangi dini-ideolojik gerekçelere dayandırıldığının tartışılması amaçlanmıştır. Bu amaçla 2007 yılında ABD’de gösterime giren Persepolis filmi, nitel araştırma yöntemi kapsamında söylem analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Bu analizde cevabı aranan temel sorular şunlar olmuştur: Siyasal iktidar İranlı kadına yönelik hangi bedensel müdahale araçlarını kullanmaktadır? Bu araçları hangi argüman(lar)la gerekçelendirmektedir? Bedensel müdahalenin anlatıldığı göstergeler ve bunların anlamları nelerdir? İranlı kadın, kendisine yönelik bu politikalara karşı hangi stratejileri geliştirmektedir? Söz konusu sorulara Anthony Giddens’ın “yapılaşma kuramı” perspektifinden cevap aranmıştır. Analiz sonunda ulaşılan en temel bulgu, devrim sonrası İran toplumunda siyasal sistemin kadın birey üzerinde denetleyici ve kısıtlayıcı etkisine karşın kadınların da bazen aktif bazen pasif direniş yollarıyla siyasal sistemi dönüştürmede etkin rol üstlenmiş olmalarıdır. Nitekim günümüz İran toplumunda kadın hareketleriyle elde edilen bazı kazanımları bu dönüşümün etkisi olarak yorumlamak mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

İran İslam Devrimi, Persepolis Filmi, Kadın, Kadın Bedeni, Kadın Bedenine Müdahale, Yapılaşma Kuramı

INTERVENTION ON THE FEMALE BODY AS “ONE SIDE OF THE MEDAL”: PERSEPOLIS FILM ANALYSIS

In this study, it is aimed to discuss what the forms of intervention to the female body were in Iranian society after the 1979 revolution and on which religious-ideological grounds this intervention was based. For this purpose, the movie Persepolis, which was released in the USA in 2007, was analyzed using the discourse analysis technique within the scope of qualitative research method. The main questions sought to be answered in this analysis were: Which bodily intervention tools does the political power use against Iranian women? On what argument(s) does it justify these tools? What are the indicators that describe the bodily intervention and what are their meanings? What strategies does the Iranian woman develop against these policies towards her? Answers to these questions were sought from the perspective of Anthony Giddens' "structuration theory". The most basic finding reached at the end of the analysis is that, despite the controlling and restrictive effect of the political system on women in the post-revolutionary Iranian society, women also took an active role in transforming the political system, sometimes through active and sometimes passive resistance. As a matter of fact, it is possible to interpret some of the gains achieved by women's movements in today's Iranian society as the effect of this transformation.

Keywords:

Iranian Islamic Revolution, Persepolis Film, Intervention on Female Body, Structuration Theory,

PDF

___

Abdollahifard, P. (2020). “İran’da Feminizmin Gelişimi.” İran Çalışmaları Dergisi, 4 (2): 351-384, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1399054 (erişim tarihi: 09.12.2021).

Arkonaç, S. ve Paker, O. (2012). “Türkiye’de Kadın ve Modernite: Söylem Analizi ile Yaklaşım.” Söylem Çalışmaları. (Ed. Sibel Arkonaç). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. s. 105-120.

Arendt, H. (2016). Şiddet Üzerine. (çev.Bülent Peker). İstanbul: İletişim Yayınları.

Arıkan Sinkaya, P. (2010). “İran İslam Cumhuriyeti’nde Kadın Meselesi ve İslami Feminist Hareket”, Akademik Ortadoğu: Altı Aylık Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, 5 (9): 43-67, http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu9makale/pinar_arikan_sinkaya.pdf (erişim tarihi: 07.12.2021).

Berktay, F. (2000). Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul: Metis Yayınları.

Bilis, A. E. (2014). “Selam Filmi Örneğinde İslami Düşüncenin Sinemada Temsili.” Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 21: 9-27. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/505347 (erişim tarihi: 08.12.2021). Binay, B. (2014). Toplumsal Düzen Problemi Ekseninde Anthony Giddens'ın Yapılaşma Teorisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Aydın.

Cihan Temizer, N. (2014). İran ve Mısır’da Kadınların Sosyal ve Ekonomik Hayattaki Yeri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.

Demirpolat, A. ve Şener, E. (2020). “İran’da Toplumsal Gerçeklik ve Sinema İlişkisi Üzerine Dönemsel Bir Karşılaştırma: Sohrab Şehide Sales’in ‘Cansız Tabiat’ ve Mecid Mecidi’nin ‘Serçelerin Şarkısı’.” Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (3): 415-433, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1169587, (erişim tarihi: 08.12.2021).

Ertürk, Y. (2015). Sınır Tanımayan Şiddet, İstanbul: Metis Yayınları.

Giddens, A. ve Philip, W.S. (2014). Sosyolojide Temel Kavramlar, çev. Ali Esgin, Ankara: Phoenix Yayınevi.

Giddens, A. (2020). Toplumun İnşası, çev. Ümit Tatlıcan, Bursa: Sentez Yayıncılık.

Gündoğan, Ü. (2011). 1979 İran İslam Devrimi'nin Ortadoğu Dengelerine Etkisi. Ortadoğu Analiz, 3 (30): 67-73, https://www.orsam.org.tr//d_hbanaliz/7unal.pdf, (erişim tarihi: 20.11.2021).

Kahraman, L. (2014). “İranlı Kadınların Toplumsal ve Siyasal Profili.” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 17(2): 71-120.

Kanat, F. (2006). İran Sinemasında Kadın: Kadın Temsili ve Kadın Yönetmenler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Neuman, W.L. (2016). Toplumsal Araştırma Yöntemleri I, çev. Sedef Özge, Ankara: Yayınodası Yayıncılık. Onat, H. (2013). “İran İslam Devrimi ve Şiilik.” e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 6(2): 223-256

Özkan, H. (2021). “İran Sinemasında Kadının Temsili ve Toplumsal Konumu: Tahmineh Milani Filmleri Üzerine Bir Çözümleme.” Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, 4 (1): 105-120, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1765368, (erişim tarihi: 10.12.2021).

Poorbagher, G. (2007). İran’da 1979 Devrimi’nden Sonra Egemenlik ve Siyasal İktidar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Sancar, S. (2016). Din, Siyaset, Kadın: İran Devrimi. Ankara: Nika Yayınevi.

Slattery, M. (2017). Sosyolojide Temel Fikirler. Ankara: Sentez Yayıncılık.

Şen, H. ve Açık Turğuter, E. (2014). “Anthony Giddens’ın Sosyolojik Teorisinin Epistemolojik Arka Planı.” Sosyoloji Dergisi, (30): 89-104. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/593914, (erişim tarihi: 03.12.2021).

Ulusal, D. (2018). “Modern İran Sinemasında Ayna Metaforunun Kullanımı.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (58): 783-789, https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/using-of-the-mirror-metaphor-in-modern-iranian-cinema.pdf, (erişim tarihi: 10.12.2021).

Yıldırım, E. (1999). “Anthony Giddens’ın Yapılanma Teorisi. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 25-44. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/301063, (erişim tarihi: 03.12.2021).