Özden GÜDÜK, Cenk Hilmi KILIÇ, Özlem GÜDÜK

RADYASYONUN ZARARLI ETKİLERİ HAKKINDA HASTALARIN BİLGİ DÜZEYİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: BİR HASTANE ÖRNEĞİ

Amaç: Bu çalışma hastanelerde sağlık hizmeti alan hastaların, teşhis ve tedavi sırasında maruz kaldığı radyasyonun insan vücuduna zararları hakkında bilgi düzeyini ölçmek ve aynı zamanda bu bilgiye hangi kanal vasıtasıyla eriştiklerini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Çalışma Mayıs- Eylül 2017 tarihleri arasında İstanbul’ da bir kamu hastanesinde bilgisayarlı tomografi, angiografi, radyografik görüntüleme, nükleer tıp tedavisi gibi iyonize radyasyon içeren işlem yaptıran 100 hastadan anket yolu ile elde edilen veriler ile yapılmıştır. 19 ifadeden oluşan ankette yer alan ilk 5 soru yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve aylık gelir gibi demografik özellikleri ölçmeye yönelik olarak sorulmuştur. Elde edilen veriler için yapılan güvenilirlik analizi için cronbachalpha katsayısı 0,786 olarak bulunmuştur. Verilerin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama ve standart sapma gibi tanımlayıcı istatistiki yöntemler ve bağımsız örneklerde t testi, tek yönlü varyans analizi ve korelasyon testi kullanılmıştır. Bulgular: Elde edilen sonuçlara göre hastaların %76’sı istenilen radyolojik tetkikin zararlı radyasyon içerdiğini düşündüğünü ve en çok röntgenin zararlı radyasyon içerdiğini belirtmişlerdir. Radyasyon zararları hakkında yeterli bilgiye sahip olduğunu ifade edenlerin oranı %63 olarak görülmüştür. Radyasyon hakkında bilgiyi hangi kanaldan aldınız sorusu 10 ifadeden oluşan çoklu seçenek olarak sorulmuştur. Bu soruya cevap olarak en yüksek oranda (%22.9) “medya” seçeneğinin işaretlendiği görülmüştür. “İşlemi yapan sağlık personeli bilgilendirdi” seçeneği %12.8, “ailem bilgilendirdi” seçeneği %12.3 ve “doktordan bilgi aldım” seçeneği %11.9 olarak ifade edilmiştir. Ankete katılan hastaların radyasyonun zararları hakkında bilgi düzeyini ölçme amaçlı olarak sorulan 7 ifadeye (5’li likert) verilen cevapların aritmetik ortalaması ise 3.86 olarak yüksek oranda bulunmuştur. Sonuçlara göre hastaların radyasyon hakkında farkındalığı yüksek olsa da, işlemi yapan sağlık personelinin bilgilendirmesi beklenirken kişilerin medya ve aile çevresinden bilgi aldığı görülmektedir. Sonuç: Araştırma sonuçlarına göre ankete katılan hastalardan % 24’ünün radyasyonun zararlı olmadığı seçeneğini seçmesi göz ardı edilmemelidir. Ayrıca radyasyonun zararları hakkında bilgiyi nereden aldınız şeklinde çoktan seçmeli olarak sorulan ifadelere en yüksek oranda (%22.9) medya cevabı seçildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

radyasyon, radyasyon zararları, hasta güvenliği

EVALUATION OF KNOWLEDGE LEVEL OF PATIENTS ABOUT HAZARDOUS EFFECTS OF RADIATION:A HOSPITAL EXAMPLE

Aim: The aim of this study is to measure the level of information about radiation of patients who are exposed the radiation during the diagnosis and treatment and to evaluate in which channels they have reached that information.Method: The study was carried in a publicospital in Istanbul between May and September 2017 by applying a questionnaire to 100 patients who had been examined with ionizing radiation. The Cronbachalpha coefficient for the reliability analysis for the obtained data was, 786. In the analysis of the data, descriptive stasistical methods such as frequency, percent, mean and standard deviation were used and independent samples t test, one way variance analysis and correlation test were used.Results: According to the results %76 of the patients stated that the radiological examination contained harmful radiation. The x-ray was expressed as the most harmful examination. The proportion of those who stated that they had sufficient information about radiation damages was seen as % 63. On the channel where information about radiation damages is obtained; (22.9%) were selected as media options. The option “I was informed by the health personnel who made the transaction”, “I was informed by my family” and “I received information from the doctor” were 12.8%, 12.3% and 11.9%, respectively. The averages of the answers given in 7 expressions (5 likert) to measure the level of knowledge about the radiation damage of the participating patients found; 3.86.Conclusions: Patients often received information about radiation through the media and family. In order to improve patient safety, patients should be informed before radiation containing procedures by the health care staff.

Keywords:

Radiation, radiation damage, patient safety,

PDF

___

1. Sağlık Bakanlığı. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2016. SB-SAGEM- 2017/4 Ankara.
2. Ambarcıoğlu K P. Radyasyona Maruz Kalan Erkek Sağlık Personelinin Çocuklarının Cinsiyet Oranı Dağılımı. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. 2014.
3. Şenlik Z B. Ankara’da Bir Üniversite Hastanesinde İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları ile çalışan sağlık çalışanlarında iyonlaştırıcı radyasyonun olası sağlık etkilerinin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi. 2010.
4. Balsak H. Radyoloji çalışanlarının tanı amaçlı kullanılan radyasyonun zararlı etkileri hakkında bilgi, tutum ve davranışları. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. 2014.5. Bozbıyık A, Özdemir Ç, Hancı Y H. Radyasyon Yaralanmaları ve Korunma Yöntemleri. Sted 2002; 11 (7) 272-274.
6. Helvacı M. Edirne’de İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları İle Çalışan Sağlık Personelinin Radyasyon Güvenliği Konusunda Bilgi Düzeyleri ve Tutumları. Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2011.
7. Coşkun Ö. İyonize Radyasyonun Biyolojik Etkileri. SDU Teknik Bilimler Dergisi 2011;1(2) 13-17.
8. Daşdağ S. İyonlaştırıcı radyasyonlar ve kanser. Dicle Tıp Dergisi 2010; 37(2): 177-185.
9. Yeyin N. Radyasyonun Biyolojik Etkileri. Nük Tıp Sem 2015;3:139-43 DOI:10.4274/Nts.0022
10. Erdoğan S. İyonizan Radyasyon İnsan Sağlığına Yararlı Mı? Türkiye Klinikleri J MedSci 2006; 26:555-558.
11. Vural F, Fil Ş, Çiftçi S, Aydın Dura A, Yıldırım F, Patan R. Ameliyathanelerde Radyasyon Güvenliği; Çalışan Personelin Bilgi, Tutum ve Davranışları. Balıkesir Sağlık Bil Derg 2012;1(3): 131-136.
12. Sakaoğlu Manavgat S, Mandıracıoğlu A. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde Kişisel Dozimetre Taşıyan Çalışanların Mesleksel İyonlaştırıcı Radyasyon Risk Algısı. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi 2012:12(43):34-43.
13. Çeçen SG, Öçmen S, Bulut G, Çolak M, Yıldız M. Eğitim hastanesi Ortopedi Ameliyathanesinde Flouroskopi kullanımı ve radyasyondan korunma. Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi 2003; 14(3): 156-158.
14. Özel D, Özel B D, Özkan F, Akan D, Özer Ö, Halefoğlu A M. Klinisyen Hekimlerin İyonizan Radyasyon Ve Radyolojik Görüntüleme Yöntemleri Hakkında Bilgi Düzeyleri: Kesitsel Anket Çalışması Okmeydanı Tıp Dergisi 2015:31(4):189-193 Doi:10.5222/Otd.2015.1017
15. Güden E, Öksüzkaya A, Balcı E, Tuna R, Borlu A, Çetinkara K. Radyoloji Çalışanlarının Radyasyon Güvenliğine İlişkin Bilgi, Tutum ve Davranışı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi 2012: 3, 29-45
16. Dallı A, Ayık S Ö, Üge F A, Kına E B, Topal B, İnkaya Y. Knowledge of The Doctors About Exposed Ionizing Radiation Dose During Radiological Examination of Thorax. Göğüs Hast Yoğun Bak Derg 2015;2(1):12-16 DOI : 10.15197/Jcdcc.00048
17. TAEK. Teknik Bilgiler ve Kılavuzlar. Erişim: http://www.taek.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=614&Itemid=429&lang=tr). Erişim Tarihi: 03.05.2018.
18. Ceylan I, Er A, Nayır T, Yaslı G, Akman C. Radyolojik Tetkik Yaptıran Hastaların Radyasyonun Zararlı Etkileri Hakkında Bilgi Düzeylerinin Araştırılması. Smyrna Tıp Dergisi 2014;2:1-6.
19. Eker L, Acar A Ö, Demirkan N. Hastaların Radyasyon Hakkındaki Bilgi Düzeyleri Myo-Os 2010- Ulusal Meslek Yüksekokulları öğrenci Sempozyumu 21-22 Ekim 2010-Düzce
20. Koçyiğit A, Kaya F, Çetin T, Kurban I, Erbaş T, Ergin A, Ağladıoğlu K, Herek D, Karabulut N. Radyolojik Tetkikler Sırasında Maruz Kalınan Radyasyon Hakkında Sağlık Personelinin Bilgi Düzeyleri. PamMed J 2014; 7(2):137-142.
21. Lee CI, Haims AH, Monico EP, Brink JA, Forman HP. Diagnostic CT scans: Assessment of patient, physician, and radiologist awareness of radiation döşe and possible risks. Radiology 2004;231(2): 393-398.
22. Schuster AL, Forman HP, Strassle PD. et al. Awareness of radiation risks from CT scans among patients and providers and obstacles for informed decision-making. Emergency Radiology 2018; 25(1): 41-49 https://doi.org/10.1007/s10140-017-1557-8