TÜRKİYE TIBBİ ATIK ENVANTERİ ve DEĞERLENDİRİLMESİ

Teknolojik gelişmeler ve buna bağlı olarak sağlıklı bir toplum olma yolundaki ilerlemeler sonucunda çevreyle insan sağlığını tehdit edebilecek atıklar da ortaya çıkmaktadır. Tehlikeli kabul edilen atıkların bir kısmı da tıbbi atıklardır. Bu tıbbi atıklar hastaneler, laboratuvarlar, aile sağlığı merkezleri, diş hekimleri gibi yerlerden meydana gelmektedir. Yapılan bu çalışmada Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl Çevre Müdürlüklerince hazırlanan 2012-2018 yılları İl Çevre Durum Raporları incelenerek illere ve bölgelere göre tıbbi atık envanteri hazırlanmıştır. Akdeniz bölgesinde Hatay, Mersin, Antalya ve Adana; Doğu Anadolu Bölgesinde Elazığ, Van, Erzurum ve Malatya illeri; Ege Bölgesinde İzmir; Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Şanlıurfa, Diyarbakır ve Gaziantep; İç Anadolu Bölgesinde Kayseri, Konya ve Ankara; Karadeniz Bölgesinde Bolu, Çorum, Tokat, Ordu, Zonguldak, Trabzon, Samsun ve Marmara Bölgesinde ise İstanbul’da toplanan atık miktarı bölgelerin ortalamasından yüksek olduğu belirlenmiştir. Elde edilen verilerle illerin nüfus bilgileri kullanılarak doğrusal regresyon analizi yardımıyla ilişkileri incelenmiştir. Sonuç olarak ilişkinin yıllara göre artış gösterdiği belirlenmiştir. Türkiye’deki bertaraf yöntemlerine bakıldığındaysa 3 ilde yakma ve 54 ilde sterilizasyon tesisi olduğu belirlenmiştir. Herhangi bir bertaraf tesisi olmayan 25 il ise topladıkları tıbbi atıkları kendilerine en yakın tesise göndermektedir. Yapılan bu çalışmayla Türkiye’deki tıbbi atıkların envanteri çıkarılarak diğer çalışmalara öncülük etmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Atık nüfus ilişkisi, bertaraf yöntemleri, tıbbi atıklar, doğrusal regresyon

INVENTORY OF MEDICAL WASTE in TURKEY, and EVALUATION

As a result of technological developments and progress to become a healthy society, wastes which may threaten the environment and human health, are also emerging. Some of the wastes considered hazardous are medical wastes. These medical wastes are generated in hospitals, laboratories, family health centres and dentists. In this study, a medical waste inventory was prepared according to the provinces and regions, by examining the Provincial Environmental Status Reports for 2012-2018 years of the Ministry of Environment and Urbanization. The amount of wastes collected in Hatay, Mersin, Antalya and Adana in the Mediterranean region; Elazığ, Van, Erzurum and Malatya in the Eastern Anatolia Region; İzmir in the Aegean Region; Şanlıurfa, Diyarbakır and Gaziantep in the South-eastern Anatolia Region; Kayseri, Konya and Ankara in the Central Anatolia Region; in Bolu, Çorum,Tokat, Ordu, Zonguldak, Trabzon, Samsun in the Black Sea Region; and in İstanbul of Marmara Region, are higher than the average of the regions. The data and relationships were also examined with the help of linear regression analysis by using the population information of the provinces. As a result, it has been determined that the relationship has increased over the years. When the disposal methods in Turkey were examined, three incineration facilities were determined to be in the three provinces and sterilization facility in 54 provinces. Twenty-five provinces without any disposal facilities send the medical wastes which they collect to the nearest facility. In this study, by subtracting the inventory of medical waste in Turkey, it is intended to lead to other studies.

Keywords:

Population-waste relation, disposal methods, medical wastes, linear regression,

PDF

___

[1] Oweis, R., Al-Widyan M., Al-Limoon O., 2005, “Medical waste management in Jordan: A study at the King Hussein Medical Center”, Waste Management, Cilt: 25, 622–625.
[2] Taghipour, H., Mosaferi M., 2009, “Characterization of medical waste from hospitals in Tabriz, Iran”, Science of The Total Environment, Cilt: 407, 1527–1535.
[3] Terzi, Ö., Yüce, M., 2017, “Bir hastanedeki stajyer öğrencilerin tıbbi atık yönetimi konusundaki bilgi düzeylerinin değerlendirilmesi”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, 58-64.
[4] Cheng, Y.W., Sung, F.C., Yang, Y., Lo, Y.H., Chung, Y.T., Li, K.C., 2009, “Medical waste production at hospitals and associated factors”, Waste Management, Cilt: 29, 440–444.
[5] Manyele S.V., Anicetus H., 2006, “Management of medical waste in Tanzanian hospitals”, Tanzania Health Research Bulletin, Cilt: 8, Sayı: 3, 177-182.
[6] Abdullai, F., Qdais, H.A., Rabi A., 2008, “Site investigation on medical waste management practices in northern Jordan”, Waste Management, Cilt: 28, 450–458.
[7] Coker,A., Sangodoyin, A., Sridhar, M., Booth, C., Olomolaiye, P., Hammond, F., 2009, “Medical waste management in Ibadan, Nigeria: Obstacles and prospects”, Waste Management, Cilt: 29, 804–811.
[8] Ertaş, H., Güden, M.A., 2019, “Hastanelerde tıbbi atık yönetimi”, Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, Cilt: 1, 53-67.
[9] Lee, B.K., Ellenbecker M.J., Moure-Ersaso, R., 2004, “Alternatives for treatment and disposal cost reduction of regulated medical wastes”, Waste Management, Cilt: 24, 143–151.
[10] Yong, Z., Gang, X., Guanxing, W., Tao, Z., Dawei, J., 2009, “Medical waste management in China: A case study of Nanjing”, Waste Management, Cilt: 29, 1376–1382.
[11] Güvez, H., Dege, M., Eren T., 2012, “Kırıkkale’de Araç Rotalama Problemi İle Tıbbi Atıkların Toplanması”, International Journal of Engineering Research and Development, Cilt: 4, Sayı: 1, 41-45.
[12] Turan, N., Özdemir Aydın, G., Kaya, H., Atabek Aştı, T., Aksel, G., Yılmaz, A., 2019, “Hemşirelik Öğrencilerinin Tıbbi Atık Yönetimine İlişkin Bilgi Düzeyleri”, Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, 11-21.
[13] Özel, Ş., Tozlu, G., Ercan, N., Tatar, Z., Türkeri, İ., Ünkoç, E., Engin Üstün, Y., 2018, “Bir Kadın Doğum Hastanesindeki Tıbbi Atık Yönetim ve Maliyet Analizi”, Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1, 21-23.
[14] Örgev, C., Utku A.Ö., 2016, “Sağlık Kurumlarında Atık Kovalarının Tıbbi Atık Yönetimine Göre Mikrobiyolojik Değerlendirilmesi”, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 3, 294-301.
[15] Windfeld, E.S., Brooks, M. S. L., 2015, “Medical waste management a review”, Journal of Environmental Management, Cilt: 163, 98-108. [16] Pekten, A., 2006, “Genel Sağlık Sigortası Sistemi ve Getirdiği Yenilikler”, Sayıştay Dergisi, Cilt: 61, 119-138.
[17] Daştan, İ., Çetinkaya, V., 2015, “OECD Ülkeleri ve Türkiye’nin Sağlık Sistemleri, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Göstergeleri Karşılaştırması”, Sosyal Güvenlik Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, 104-134.
[18] Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf, (12.01.2020)
[19] Bora Başara, B., Soytutan Çağlar İ., Aygün A., Özdemir T.A., Kulali B., Uzun S.B., Birge Kayış B. and Aydoğan Kılıç D., 2019. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı. https://www.saglik.gov.tr/TR,11588/istatistik-yilliklari.html, (07.12.2019)
[20] Türkiye İstatistik Kurumu, TÜİK, 2019. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, http://tuik.gov.tr, (12.01.2020)
[21] İller Bazında Çevre Durum Raporları, 2012-2018, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://ced.csb.gov.tr/il-cevre-durum-raporlari-i-82671, (07.12.2019)
[22] Ürük E., 2007, İstatistiksel Uygulamalarda Lojistik Regresyon Analizi, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
[23] Peker M., Özkaraca O., Kesimal B., 2017, “Enerji Tasarruflu Bina Tasarımı için Isıtma ve Soğutma Yüklerini Regresyon Tabanlı Makine Öğrenmesi Algoritmaları ile Modelleme”, Bilişim Teknolojileri Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 4, 443-449.
[24] WHO, 2014. Safe management of wastes from health-care activities. http://www.who.int/water_sanitation_health/publications/wastemanag/en/, (12.01.2020).
[25] Küçük A., 2013, “Tıbbi Atık Yönetiminin Ekonomisi”, Sayıştay Dergisi, Cilt: 90 (Temmuz-Eylül) 73-95
[26] Sağlık Kuruluşları Atık İstatistikleri, https://ohsad.org/tuik-2016-saglik-kuruluslari-atik-istatistikleri-aciklandi/, (12.01.2020)
[27] Ege H., 2009, Adana İli Tıbbi Atık Yönetimi Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
[28] Korkut E.N., 2018, “Estimations and analysis of medical waste amounts in the city of Istanbul and proposing a new approach for the estimation of future medical waste amounts”, Waste Management, Cilt: 81, 168-176.
[29] Gül Y., İssi M., Baykalır B.G., 2013, “Araştırma Laboratuvarlarında Biyogüvenlik, Zoonotik Hastalıklar ve Tıbbi Atıkların Bertarafı”, Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg, Cilt: 8, Sayı: 1, 81-96.
[30] Durmuşcan Ö., 2019, Türkiye’de tıbbi atık sorunları ve çözüm önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
[31] Uzuner M., 2019, Sağlık kuruluşlarında tıbbi atık yönetimi yazılımlarının değerlendirilmesi (Kars ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
[32] Koçer N.N., Gözegir M., 2018, “Elazığ İli Tıbbi Atık Yönetim Sisteminin Değerlendirilmesi ve Mali Sürdürülebilirlik”, BEÜ Fen Bilimleri Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, 1-10.