OSMANLI TOPLUMSAL TABAKALAŞMA SİSTEMİ VE BU SİSTEMİN ONDOKUZUNCU YÜZYIL ANAYASAL GELİŞMELERİNE ETKİSİ

Bu çalışmanın amacı, Osmanlı’daki toplumsal tabakalaşma sisteminin 19. yüzyıl Türk anayasal gelişmelerine etkisi konusunda anayasa hukuku doktrinine katkıda bulunmaktır. Osmanlı Devleti’nden günümüze tevarüs edilen toplumsal tabakalaşma sistemi, geçmişte olduğu gibi günümüzde de Türk anayasacılığının kodlarını şekillendirme potansiyeline sahiptir. Topumsal tabakalaşma sistemleri, Batı’da anayasallaşma ve siyasi partilerin ortaya çıkışı bağlamında siyaset bilimi ve anayasa hukuku literatüründe yoğunlukla işlenmiştir. Bununla birlikte Türkiye’de hukuk literatüründe, kadim toplumsal tabakalaşma ile anayasa hukuku arasında yeterli düzeyde bağın kurulmadığı değerlendirilmektedir. Bu çerçevede çalışma, Osmanlı’da toplumsal tabakalaşma ve Türkiye’nin düzeni konusunu, 19. yüzyıl Türk anayasal gelişmeleri ile sınırlandırarak ele almayı hedeflemektedir. Böylece çalışmada, Türkiye’de anayasacılığın yukarıdan aşağı bir hareketle başladığını ileri süren genel kabulün sorgulanması da mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı’da Toplumsal Tabakalaşma, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Anayasacılık, Sened-i İttifak, Osmanlı’da Bürokratik Reform, Ottoman social stratification, Ottoman-Turkish constitutional develop-ments, constitutionalism, The Deed of Alliance, Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire

An Investigation On the Ottoman Social Stratification and Its Effects on Nineteenth Century Constitutional Developments

This paper aims to make a contribution to constitutional law literature on the influence of Ottoman social stratification pattern over 19th Century Turkish constitutional developments. Social stratification pattern that has been inherited from the Ottoman Empire has a great potential to shed a light upon the origins of Turkish constitutionalism in the present day. Furthermore, social startification patterns in the Western countries have been intensively investigated in the political science and constitutional law research within the context of constitutionalization and the emergence of political parties. However, in classical Turkish literature, one can observe that the interconnections between the ancient social stratification and constitutional law are extensively neglected. In this sense, the paper seeks to investigate the Ottoman social stratification in relation with Turkish constitutonal developments in the 19th Century. This paper thus, also aims to challenge the stereotypical argument that Turkish constitutionalism is flourished from top to the bottom.

Keywords:

Ottoman social stratification, Ottoman-Turkish constitutional develop-ments, constitutionalism, The Deed of Alliance, Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire,

PDF

___

Akdağ M, “Medreseli İsyanları”, C. 1, S. 4, 1949, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, ss. 361-387.
Akdağ M, “Osmanlı Tarihinde Ayanlık Düzeni Devri (1730-1839)”, C. 8, S. 14, 1963, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, ss. 51-61.
Akdağ M, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, C. 2 (1453-1559), Cem Yayınevi, İstanbul, 1995.
Akyılmaz S G, “Osmanlı Devleti’nde Reaya Kavramı ve Devlet-Reaya İlişkileri”, Osmanlı İçinde, Ed. Güler Eren, C. 4, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999. ss. 40-54
Akyılmaz S G, Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Teşkilatı, Konya, 2000.
Akyılmaz S G, “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı, C. 8, S. 1-2, 2004, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.. 221-271.
Akyılmaz S G, “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması”, C. 12, S. 1-2, Ankara, 2008, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 389-420.
Arsel İ, Türk Anayasa Hukuku, Mars Matbaası, Ankara, 1959.
Aslan S / Yılmaz A. “Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokratik Yapı ve Düşüncesinin Değişimi”, C. 2, S. 1, 2001, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, ss. 287-297.
Avcılar S B, “Osmanlı Tabakalaşma Sistemine İlişkin Görüşler Üzerine Bir Değerlendirme”, Osmanlı, Ed. Güler Eren, C. 4, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999. ss. 55-68.
Avcıoğlu D, Türkiye’nin Düzeni, Bilgi Yayınevi, 1968.
Barkey K, Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, Çev: Zeynep Altıok, Kronik Yayınları, İstanbul, 2022.
Başgil A F, Esas Teşkilat Hukuku, Baha Matbaası, İstanbul, 1960 Berber Ş, “Modern Bir Olgu Olarak Sosyal Sınıflar”, S. 9, 2003. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ss. 223-232
Bozkurt G, Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
Bozkurt G, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi: Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2020
Cin H, Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1978.
Cin H / Akyılmaz S. Gül; Tarihte Toplum ve Yönetim Tarzı Olarak Feodalite Ve Osmanlı Düzeni, Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Adana, Haziran 2000.
Cin H, Miri Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya, 1987.
Clark T N / Lipset S M, “Are Social Classes Dying”, The Breakdown of Class Politics: A Debate on Post-Industrial Stratification, Ed: Terry Nichols Clark, Seymour Martin Lıpset, The Johns Hopkins University Press, Baltimore, 2001.
Demirdal M B, Adalet İlkeleri ve Türk Hukukundaki Serüveni, Lykeion Yayınları, Ankara, 2017
Eroğul C, Anatüzeye Giriş, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2000.
Fındley C V, Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, Çev: Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996.
Giddens A, Sosyoloji, Yayına Hazırlayanlar: Hüseyin Özel, Cemal Güzel, Ayraç Yayınevi, Ankara, 2000.
Gönenç L, "2000'li Yıllarda Merkez-Çevre İlişkilerini Yeniden Düşünmek", S. 105, 2006, Toplum ve Bilim, ss. 129-152.
İlal E, “Magna Carta”, C. 34, S. 1-4, 1968, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, ss. 210-242
Karakoç İ, “1876 Tarihli Kanun-İ Esasi’de Yürütme Organı”, C.8, S.2, 2006, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 115-150
Karpat K, H, Osmanlı’dan Günümüze Asker Ve Siyaset, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
Keyder Ç, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
Konan B, “Osmanlı Devleti’nde Protege (Koruma) Sistemi”, C. 58, S. 1, 2009, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 169-188.
Lipset S M / Rokkan S, “Cleavege Structures, Party Systems And Voter Alignments: An Introduction”, Party Systems And Voter Alignments, Ed. Seymour M. Lıpset / Stein Rokkan, The Free Press, New York, 1967, ss. 1-64.
Mardin Ş, “Center-Periphery Relations: A Key To Turkish Politics?”, Daedalus, C. 102, S. 1, Post-Traditional Societies, 1973, ss. 169-190.
Mair P, “The Problem of Party System Change”, Party System Change: Approaches And Interpretations, Ed. Peter Mair, Oxford University Press, New York, 2004.
Metin S, Magna Carta ve Sened-i İttifak’tan Bugüne, Oniki Levha Yayınları, 2018.
Moore B, Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri: Çağdaş Dünyanın Yaratılmasında Soylunun ve Köylünün Rolü, Çev: Şirin Tekeli/ Alaeddin Şenel, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
Mumcu A, Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak Divan-ı Hümayun, İkinci Baskı, Birey ve Toplum Yayınları, Ankara, 1986.
Okandan R G, Amme Hukukumuzun Anahatları: Türkiye’nin Siyasi Gelişmesi: Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan Yıkılışına Kadar, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1977.
Özbudun E, Siyasi Partiler, AÜHF Yayınları, Ankara, 1977.
Sartori G, Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, Çev. Tunçer Karamustafaoğlu / Mehmet Turhan, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
Shaw S,,“Osmanlı İmparatorluğu’nda Geleneksel Reformdan Modern Reforma Geçiş: Sultan III. Selim ve II. Mahmut Dönemleri”, Çev: M. Faruk Çakır, Türkler, C. 12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ss. 119-151.
Tanör B, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, YKY Cogito Yayınları, İstanbul, 2006.
Yaramış A, “Yeniçeri Ocağının Kaldırılması ve Yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusunun Kurulması”, Türkler, C. 12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ss. 697-703.
Yerasimos S, Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye: Bizanstan Tanzimata, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1977.