Mehmet İSFENDİYAROĞLU, Hıdır DEMİR, Şebnem ÇÖREKÇİ

KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ'NDE İVESİ X KIBRIS YERLİ F1 VE SAKIZ X KIBRIS YERLİ F1 KOYUNLARIN ÇEŞİTLİ VERİM ÖZELLİKLERİ YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI

ÖzetKuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (K.K.T.C.) yürütülen bu araştırma, Kıbrıs Yerli Koyununun düşük düzeyde bulunan döl ve süt verim kabiliyetlerinin yükseltilebilmesi için Sakız ve İvesi koçlarla melezlenmesi, ada şartlarında elde edilen melez ivesi X Kıbrıs Yerli (F1) ve Sakız X Kıbrıs Yerli (F1) kuzuların yaşama gücü ve büyüme özellikleri ile F1 koyunların döl ve süt verimleri yönünden birbirleriyle karşılaştırılması amacıyla yapılmıştır. İvesi X Kibris Yerli (F1) melezleri için "AF1" ve Sakız X Kıbrıs Yerli (F1) melezleri için ise "SF1" terimleri kullanılacaktır.AF1 ve SF1 kuzuların 90. güne kadar yaşama gücü değerleri sırasıyla %95.89 ve %93.42 olarak saptanmıştır. Büyüme hızı ile ilgili özelliklerden ortalama doğum ağırlığı AF1 ve SF1 melezi kuzular için sırasıyla 4.59 kg ve 4.48 kg; 90. gün ağırlığı ise 27.79 kg ve 26.75 kg olarak belirlemiştir. Araştırmada, AF1 ve SF1 koyunların sıfat öncesi ortalama canlı ağırlık değerleri sırasıyla 57.10 kg ve 54.79 kg olarak tespit edilmiştir. Döl verim özelliklerinden tek ve ikiz doğum oranı, kuzu oranı, bir doğuma düşen kuzu sayısı ve sütten kesilen kuzu oranı AF1 koyunları için sırasıyla %88.09, %67.57, %32.42, %116.67, 1.32 ve %111.90; SF1 koyunlar için ise %93.35, %39.02, %43.90, %17.07, %174.42, 1.83 ve %158.13 olarak belirlenmiştir. AF1 ile SF1 koyunların ortalama laktasyon süreleri sırasıyla 245.73 gün ve 243.27 gün ve laktasyon süt verimleri ise 116.92 kg ve 197.10 olarak belirlenmiştir.Bu araştırmada, gerek her iki genotipteki F1 kuzuların yaşama ve büyüme hızındaki değerlerin birbirine yakın bulunması gerekse de SF1 koyunların döl ve süt verim kabiliyetindeki bariz üstünlük nedenleriyle SF1 koyunların kullanma melezlemesinde anaç materyal olarak tercih edilmesinin daha uygun olacağı görüşüne varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Sakız, ivesi, Kıbrıs yerli, melezleme, verim özellikleri ABSTRACTCOMPARISON FOR VARIOUS PRODUCTION CHARACTERISTICS OF AWASSI X CYPRUS NATIVE F1 AND CHIOS X CYPRUS NATIVE F1 SHEEP IN TURKISH REPUBLIC OF NORTHERN CYPRUS This study was performed in the Turkish Republic of Northern Cyprus. In order to improve its low milk and reproduction yields, Cyprus Native Sheep was crossbred with Chios and Awassi rams. The survival and growth of Cyprus born crossbred lambs [Awassi x Cyprus Native (F1) and Chios x Cyprus Native (F1) and fertility and milk yield of crossbred ewes were compared. The terms “AF1” and “SF1” will be used respectively for Awassi X Cyprus Native (F1) and Chios X Cyprus Native (F1) cross breeds.The survival rates of AF1 and SF1 lambs at 90th day of age were 95.89% and 93.42%, respectively. In terms of the growth characteristics, the average birth weights of AF1 and SF1 lambs were 4.59 kg and 4.48 kg and 90th day weights were 27.79 kg and 26.75 kg, respectively. In the study, average live weight values of AF1 and SF1 ewes before mating were 57.10 kg and 54.79 kg, fertility and single and twin birth rate, lamb rate, litter size and weaned lamb rates according to mated ewe numbers were 88.09%, 67.57% and 32.43% 116.67%, 1.32 and 111.90%; 95.35%, 39.02%, and 43.90%, 17.07%, 117.42, 1.83 and 158.13%, respectively. Lactation length and lactation yields of AF1 and SF1 ewes were 243.73 days, 243.27 days and 116.92 kg and 197.10 kg, respectively.In the light of the data showing that F1 lambs had similar survival and growth rates in both genotypes and SF1 ewes had higher milk yields, SF1 genotype was thought to be more suitable to be used as maternal line in commercial crossbreeding.Keywords: Chios, Awassi, Cyprus Native, crossbred, productive characteristics

Anahtar Kelimeler:

-

Keywords:

Chios, Awassi, Cyprus Native, crossbred productive characteristics,

PDF

___

Akcan, A., Çınar, K., Özbeyaz, C., Aydoğan, M., Çetin, O.: Antalya Boztepe'de Yetiştirilen Sakız Sürüsünde Bazı Verim Özelliklerinin İncelenmesi. Doğa Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi, 1988, 12 (2): 99-114.
Akçapınar, H . : Koyun Yetiştiriciliği. Ankara, Medisan Yayın, 1994, No: 8.
Akçapınar, H., Özbeyaz, C., Ünal, N., Avcı, M.: Akkaraman Koyunlarda Döl Verimi, Akkaraman, Sakız x Akkaraman F1 ve Kıvırcık x Akkaraman F1 Kuzularda Yaşama Gücü ve Büyüme. Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi, 2001, (24): 71ı
Altınel, A., Evrim, M., Özcan, M., Başpınar, H., Deligözoğlu, F . : Sakız, Kıvırcık ve Alman Siyah Başlı Koyun Irkları Arasındaki Melezlemeler ile Kaliteli Kesim Kuzuları Elde Etme Olanaklarının Araştırılması. Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi, 1998, (22): 257-265.
Anonim: Production Yearbook, Fooad and Agriculture Organization of The United Nations (FAO), Roma, 1993.
Anonim: Tarımsal Yapı ve Üretim. K.K.T.C. Tarım Bakanlığı Yayını, Lefkoşa, , No: 20. Arıtürk, E . ve Özcan, H.: Boztepe İnekhanesi ve Çeşme'de Halk Elindeki Sakız Koyunlarının Beden Ölçüleri Yapağı Karakterleri, Süt ve Yavru Verimleri Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları, Ankara, , No: 130. Başpınar, H.: Türkiye'de Başlıca Koyun Irklarının Yarı-Entansif Koşullardaki Döl, Süt ve Yapağı Verim Performansları Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 1985, 11 (2): 43-66.
Bulgurlu, Ş. ve Sevgican, F.: Rasyonel Beslenme ve İtinalı Bakım Şartlarında İvesi, Sakız ve Kıvırcık Koyunlarının Süt Verimleri Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, İzmir, 1964, 1(1): 1-17.
Çörekçi, Ş.G. ve Evrim, M.: Sakız ve İmroz Koyunlarının Yarı Entansif Koşullardaki Verim Performansları Konusunda Karşılaştırılmalı Araştırmalar. I I . Süt Verimi, Yapağı Verimi ve Yapağı Özellikleri. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 2000a, (24): 545-552.
Çörekçi, Ş.G. ve Evrim, M.: Sakız ve İmroz Koyunlarının Yarı Entansif Koşullardaki Verim Performansları Konusunda Karşılaştırılmalı Araştırmalar. I I I . Bazı Çevre Faktörlerinin İncelenen Verim Özelliklerini Belirleme Düzeyleri. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 2000b, (24): 553-461.
Çörekçi, Ş.G. ve Evrim, M.: Sakız ve İmroz Koyunlarının Yarı Entansif Koşullardaki Verim Performansları Konusunda Karşılaştırılmalı Araştırmalar. I . Döl Verimi, Yaşama Gücü, kuzularda Büyüme. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 2001, (25): 421-429.
Demir, H.: Koyun ve Keçi Yetiştiriciliği. Teknik Yayınları, İstanbul, 1997.
Esen, F . ve Yıldız, N.: Akkaraman, Sakız x Akkaraman Melez (F1) Kuzularda Verim Özellikleri, I . Büyüme, Yaşama Gücü, Vücut Ölçüleri. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 2000, (24): 223-231.
Eliçin, A.: Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliğinde Yetiştirilen İvesi Koyunlarının Süt Verimi, Laktasyon Uzunluğu ve Yüzde Yağ Nispeti ile İlgili Araştırmalar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1970, No: 385.
Güney, O. , Özcan, L . , Gürsoy, O.: İvesi Koyunlarının Çukurova Bölgesine Adaptasyonu Üzerinde Araştırmalar, I . Döl ve Süt Verimi ile İlgili Özellikler. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 1982, 13(1): 3-14.
Harvey, W.R.: Least-Squares of Data with Unequal Sub-class Numbers. US Department of Agriculture, Report of Agriculturel Research Service. H-4, 1975.
Kızılay, E . Batı Anadolu ve Trakya da Yetiştirilen Koyun Tiplerinin Verimlerle İlgili Özellikleri ve Bölge Koşullarına Uygunlukları Üzerine Mukayeseli Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, İzmir, 1976, 13(2).
Kutsal, A. , Alpan, O. ve Arpacık, R.: İstatistik Uygulamalar. Bizim Büro Basımevi, Ankara, 1990.
Lawlor, M.J.: Livestock Production. İmprovoment Project, Margo, Cyprus, 1972.
Macit, M. ve Aksoy, A.: Atatürk Üniversitesi Tarım İşletmesinde Yetiştirilen İvesi ve Morkaraman Koyunlarının Yarı-Entansif Şartlarda Bazı önemli Verim özellikleri Bakımından Karşılaştırılması. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, , 20 (6): 465-470. Özcan, H.: Çeşme ve İmroz Koyunlarında Beden Yapısı, Süt ve Yavru Verimleri, Yapağı Karakterleri ve Bunların Diğer Memleketlerdeki Süt Koyunları ile Mukayesesi ve Bilhassa Sütçülük Yönünde Islahı Tedbirleri. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları, 1965, 177, Ankara.
Özdamar, K.: Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, I . Kaan Kitapevi, Eskişehir 1999.
Sönmez, R.: İvesi Koyunlarının Vücut Yapılışları, Çeşitli Verimleri ve Bunların Diğer Yerli Koyunlarla Çeşitli Verimleri Bakımından Mukayesesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 1955, 74, Ankara.
Sönmez, R.: Sakız Koyunlarının Vasıfları, Vücut Yapıları ve Verimleri ile Bunların Diğer Sütçü Koyunlarla Mukayeseleri Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 1961, Ankara.
Tekin, M. E . : Merinos, Akkaraman ve İvesi Yerli Koyunlarının Bazı Etçi Irkları ile Melezlenmesinden Elde Edilen Melez (G1) Koyunların Süt Emme Dönemindeki Büyümeleri. Veteriner Bilimleri Dergisi 1994, 10 (1-2) : 143-147.
Vanlı, Y . , Özsoy, M.K. ve Emsan, H.: İvesi Koyunlarının Erzurum Çevre Şartlarına Adaptasyonu ve Çeşitli Verimleri Üzerine Araştırmalar. Doğa Bilim Dergisi, , 8 (3): 302-314 (seri D). Yalçın, B.C.: Bazı Çevre Faktörlerinin Verim Özellikleri Üzerindeki Etkilerinin İstatistiksel Eliminasyonu. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 1975, 1(1): 100.
Yalçın, B.C.: Kuzu Eti Üretiminin Teknik Yönleri, Kuzu Besisi ve Kesimine İlişkin Sorunlar ve Ekonomik Sonuçları Semineri. M i l l i Prodüktive Merkezi, Yayın No: 197, 79, 1976, Ankara.
Yalçın, B.C.: Marmara Bölgesinde Koyun Yetiştiriciliği ve Sorunları. Marmara Bölgesi Hayvancılığı Sempozyumu. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi, 24-25 Ekim 1991, İstanbul.
Yalçın, B . C . ve Aktaş, G.: Ergin İvesi ve Akkaraman Koyunlarının Konya Ereğlisi Şartlarındaki Performansları. Lalahan Zootekni Araştırma Enstitüsü Dergisi,1969, (3-4).