Yürütücü İşlev Ölçeği: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması

Amaç: Bu araştırmada Yürütücü İşlev Ölçeği’nin (YİÖ, Executive Function Index), Türkçeye uyarlanması amaçlanmıştır. Ölçeğin psikometrik özellikleri, katılımcıların üniversite öğrencisi olduğu örneklem gruplarında belirlenmeye çalışılmıştır.Gereç ve Yöntemler: Ölçeğin dil geçerliğini sınamak için 88, yapı ve ölçüt geçerliği ile güvenirliğini belirlemek için 605 katılımcı araştırmaya katılmıştır. Katılımcıların yaşları 16-31 arasında değişmiş, yaş ortalaması 21.93 (SS=2.47) olan, 383 kadın ve 219 erkek araştırmaya dahil olmuştur. YİÖ’nün psikometrik özelliklerini belirlemek amacıyla, açımlayıcı faktör analizi, doğrusal (linear) regresyon analizi, Pearson korelasyon katsayısı, t-testi ve Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı hesaplanmıştır.Bulgular: YİÖ’nün ölçüt geçerliğini belirlemek amacıyla katılımcılara aynı zamanda Frontal Sistem Davranış Envanteri, Barratt Dürtüsellik Ölçeği Kısa Formu, Kişilerarası Tepkisellik İndeksi uygulanmıştır. Yapı geçerliği için gerçekleştirilen açımlayıcı faktör analizi bulguları, orijinal YİÖ ile aynı sayıda alt testler olduğunu göstermiş, Türkçe formun Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları. 54 ile 76 arasında değişmiştir. Ölçeğin alt testleri impuls kontrol, stratejik planlama, organizasyon, empati ve motivasyonel dürtü olarak belirlenmiştir. Doğrusal regresyon analizi sonuçları, yaşın toplam puanı anlamlı olarak yordadığını gösterirken, cinsiyet toplam puanı anlamlı olarak yordamamış, t-testi analizi sonuçları ise cinsiyetin sadece impuls kontrol ve empati alt testlerinde anlamlı olduğunu ve orta etki büyüklüğüne sahip olduğunu göstermiştir. Ölçüt geçerliğini belirlemek amacıyla yapılan Pearson korelasyon katsayısı analizi sonuçları, büyük oranda anlamlı olmuştur.Sonuç: Elde edilen bulgular, ölçeğin orijinal formu ile benzerlik göstermiştir. Sonuç olarak araştırma bulguları, ölçeğin Türk üniversite öğrencilerinin yürütücü işlev fonksiyonlarını ölçmek amacıyla kullanılabileceğine işaret etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yürütücü İşlev Ölçeği, Empati, İmpuls Kontrolü, Stratejik Planlama, Organizasyon

Executive Function Index: A Scale Adaptation Study

Objective: This study aimed to adapt the Executive Function Index (EFI) to Turkish. The psychometric characteristics of the scale were determined in the sample groups where the participants were university students.

Keywords:

Executive Function Index, Empathy, Impulse Control, Strategic Plan, Organization,

PDF

___

Referans1 Akça Kalem Ş. Frontal Sistem Davranış Skalasının (FrSBe) güvenilirlik geçerlilik çalışması (Uzmanlık tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi, 2004. Referans2 Davis MH Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach Journal of Personality and Social Psychology 1983; 44: 113- 126 Referans3
Delis DC Kaplan E Kramer JH Delis–Kaplan Executive Function System: Technical Manual, San Antonio TX: Harcourt Assessment Company, 2001.
Referans4 Demirtaş AS Stresli durumlarda bilişsel kontrol ve bilişsel esneklik: Bir ölçek uyarlama çalışması Psikoloji Çalışmaları 2019; 39(2): 345-368
Referans5 Gilbert SJ Burgess PW Executive function Current biology 2008;18(3): 110-114
Referans6 Güleç H Tamam L Turhan M Karakuş G Zengin M & Stanford M S Psychometric Properties of the Turkish Version of the Barratt Impulsiveness Scale-11 Klinik Psikofarmakoloji Bulteni 2008;18(4)
Referans7 Heaton RK Wisconsin Card Sorting Test Manual Odessa, FL:Psychological Assessment Resources 1981.
Referans8 Kolb B Wishaw IQ Fundamentals of human neuropsychology (7th Ed) New York Worth Publishers, 2015.
Referans9 Kokaçya MH Ortanca İ Frontal Lob Sendromu ve Adli Psikiyatrik Yönleri Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2020; 12(4): 507-518
Referans10 Kumru A Carlo G Edwards C P Olumlu sosyal davranışların ilişkisel kültürel bilişsel ve duyuşsal bazı değişkenlerle ilişkisi [Relational cultural cognitive and affective predictors of prosocial behaviors] Türk Psikoloji Dergisi 2004;19 (54) 109-125
Referans11 Lezak MD Neuropsychological Assessment 3 Baskı New York Oxford University Press s381-4, 1995.
Referans12 Lezak MD Howieson DB Bigler ED Tranel D Neuropsychological Assessment (5th ed) New York: Oxford University Press, 2012.
Referans13 Janssen G T L De Mey H R A Egger J I M Executive functioning in college students: Evaluation of the Dutch Executive Function Index (EFI-NL) International Journal of Neuroscience 2009;119(6): 792–805
Referans14 Partington JE Leiter RG Partington’s pathway test Psychological Service Center Bulletin 1949; 1 9-20
Referans15 Passingham RE Wise SP The Neurobiology of the Prefrontal Cortex: Anatomy Evolution and the Origin of Insight (No 50) Oxford: Oxford University Press, 2012.
Referans16 Schmuckler, MA What is ecological validity? A dimensional analysis. Infancy, 2001; 2.4: 419- 436.
Referans17 Shallice T Specific impairments of planning Philosophical Transactions of the Royal Society of London B Biological Sciences 1982; 298(1089) :199-209
Referans18 Simon HA The functional equivalence of problem solving skills Cognitive psychology 1975;7(2): 268-288
Referans19 Smith EE Kosslyn SM Bilişsel Psikoloji (Çeviri Eds Şahin M)Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2014.
Referans20 Spinella M Self-rated executive function: development of the executive function index International Journal of Neuroscience 2005; 115: 649–667
Referans21 Stroop J R Studies of Interference in Serial Verbal Reactions J Exp Psych 1935;18: 643-661
Referans22 Tamam L Güleç H Karatas G ( Barratt Dürtüsellik Ölçegi Kisa Formu (BIS-11-KF) Türkçe Uyarlama Çalismasi/Short Form of Barratt Impulsiveness Scale (BIS-11-SF) Turkish Adaptation Study Noro-Psikyatri Arsivi 2013;50(2):130
Referans23 Wechsler D WAIS-III Administration and Scoring Manuel The Psychological Corporation A Harcourt Assessment Company, 1997.
Referans24 Weintraub S Neuropsychological Assessment of Mental State (Ed Mesulam MM) Principles of Behavioral and Cognitive Neurology New York Oxford University Press 121-73, 2000.
Referans25 Völlm BA Taylor AN Richardson P Corcoran R Stirling J McKie S Deakin JF Elliott R Neuronal correlates of theory of mind and empathy: a functional magnetic resonance imaging study in a nonverbal task Neuroimage 2006; 1;29(1):90-8