“ŞIK BEYLER”İN BİR DEVAMI OLARAK “ASRÎ BEY”

Akbaba, 1922 senesinde yayım hayatına başlamıştır ve basın tarihimizin en uzun ömürlü mizah gazetesi olarak bilinir. 1931-1933 ve 1950-1951 yılları arasında yayımına kısa süreli ara verilen bu önemli mizah gazetesi, 1977’ye kadar hayatını sürdürmüştür. Orhan Seyfi Orhon tarafından Akbaba mizah gazetesinde yayımlanan ve üç seneden beri tutkun olduğu kadına, içindekileri dökmek, aşkını itiraf etmek adına asrî bir beyin ağzından yazılan şiir, “Asrî Beyin İlân-ı Aşkı” adını taşır. Şiir, “Fiske” müstear adıyla kaleme alınmıştır ve 1920’li yıllarda yaşayan bir alafranga genci anlatır. Şiirde özellikleri verilen bu asrî beyin atası ise 1870’li yıllardaki şık beylerdir. 1870-1877 yılları arasında yayımlanan ilk dönem mizah gazeteleri, dönemin yozlaşmış gençlerini “şık beyler” olarak ifade etmiş ve onlarla sürekli alay etmiştir. 1870’lerin şıkları ile 1920’lerdeki bu asrî beyi arasında zihniyet ortaklığı olmakla beraber, geçen elli yıllık zaman dolayısıyla farklılıklar da bulunur. Yazımızda, Orhan Seyfi’nin bahsi geçen şiirinden hareketle şık beyler ile bu asrî bey arasında bir karşılaştırmaya gideceğiz. Böylelikle şiirdeki asrî beyin, şık beylerin bir devamı olduğunu ortaya koyacağız.

Anahtar Kelimeler:

Şiir, Mizah, Orhan Seyfi, Şık Beyler, Asrî Bey

PDF

___

Alver, Köksal (2006). “Züppelik Anlatısı ve Toplum: Türk Romanında Züppe Tipi”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, S. 16, s. 163-182.
Arabacı, Hatice (2013). Ercüment Ekrem Talu’nun Romanlarında Mizah, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baykara, Tuncer (1991). “Nizam, Tanzimat ve Medeniyet Kavramları Üzerine”, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu (Bildiriler) 25-27 Aralık 1989, Ankara.
Bayram, Yavuz (2004), “Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi ve Bir Uygulama”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 16, s. 69-93.
Çakar, Melek (2009). Akbaba Gazetesi (75-150 Sayılar), İnceleme, Tahlîlî Fihrist, Seçme Metinler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dilekçi, Meryem (2009). ‘Akbaba’ Dergisi (1-75 Sayılar)İnceleme, Tahlili Fihrist, Seçme Metinler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Donbay, Ali (2009). Orhan Seyfi Orhon Hayatı, Gazeteciliği, Fikrî ve Edebî Şahsiyeti, Eserleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
Ertuğ, Hasan Refik (1970). Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, İstanbul: Birinci Cilt, İstanbul Üniversitesi Yay.
Esin, Funda (2016). 1920-1930’lu Yıllarda İstanbulda Kültürel Etkileşimler, Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Fiske (Orhan Seyfi Orhon), “Asrî Beyin İlân-ı Aşkı”, Akbaba, N. 13, S. 1, 18 Kânunusani 1339\18 Ocak 1923\ 30 Cemaziyelevvel 1341 Perşembe.
Hayâl, nr. 131, 6 Ocak 1875, ( 25 Kânunuevvel 1290), s. 2-3.
Koç, Fatma; Koca, Emine (2012). “Geleneksel Giysi Tarzlarının Değişimi ve Türk Modasının Oluşumunda İstanbul” , 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul Bildiriler IV , Konya: Atatürk Kültür Merkezi.
Latife, nr. 8, 17 Eylül 1874, ( 5 Eylül 1290), s. 4.
Latife, nr. 28, 24 Aralık 1874, 12 Kânunuevvel 1290, 14 Zilkade 1291, s. 2.
Latife, nr. 5, 11 Ekim 1876, 29 Eylül 1292, s. 2-4.
Letâif-i Âsâr, nr. 76, 9 Şubat 1872, 29 Zilkade 1288, 28 Kânunusani 1287, s. 2-3.
Letâif-i Âsâr, nr. 1, 23 Mayıs 1875, 17 Rebiülahir 1292, 10 Mayıs 1291, s. 3-4.
Moran, Berna (2004). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, İstanbul: İletişim Yay.
Özer, İlbeyi (2006). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda, İstanbul: Truva Yay.
Şapolyo, Enver Behnan (1969). Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara, s.154.
Tiyatro, nr. 18, 30 Mayıs 1874, ( 18 Mayıs 1290), s. 4.
Üyepazarcı, Erol (2002). "Türk Basınının İlk Mizah Dergilerinden: 'Çıngıraklı Tatar'", Müteferrika, Yaz Sayı 21, s. 28.
Varlık, M. Bülent (1985). "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Mizah", Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 4, Fasikül 35, İletişim Yay., s. 1093.