Tarihsel tıp metinleri üzerinde yapılan çalışmalarda karşılaşılan güçlüklerden biri tıbbi terimlerin doğru karşılıklarının verilmesi konusundadır. Genel sözlükler dönem metinlerinde geçen tıbbi terimleri açıklamada çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. Hastalık, organ, uzuv, ilaç ve ilaç yapımında kullanılan madde ve drog adları bu dönemde kaleme alınmış tıbbi metinlerde önemli bir ağırlığa sahiptir. Hem Türkçenin söz varlığı hem de tıp tarihi çalışmaları için değerli birer kaynak olan tarihsel tıp metinlerinde geçen yabancı terimlere Türkçe karşılıkların verildiği örnekler sözlük çalışmaları ile Türk terim bilimi için çok değerli veriler sunmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı tıp metinleri içinden XIV.-XVIII. yüzyıllar arasına ait 19 tıp yazmasında geçen yabancı tıp terimlerine verilen Türkçe karşılıklar incelenmiştir. Tarihî Türkiye Türkçesi araştırmalarının temel başvuru kaynaklarından biri olan Tarama Sözlüğüne, tıp tarihi ve Türk terim bilimi çalışmalarına katkı sağlayacağına inandığımız bu çalışmada Türkçe terimler alfabetik olarak sıralanmış, yabancı terim ile birlikte kullanıldığı yerler çevriyazı ile verilmiş ve sonuna terimlerin geçtiği varak ve satır numaraları eserin kısaltması ile birlikte köşeli parantez içinde gösterilmiştir.
One of the difficulties encountered while studying on historical texts of medicine is that correct equivalents of medical terms cannot be given. General dictionaries are mostly insufficient in explaining medical terms seen in the texts of historical periods. Names of illnesses, organs, parts of the body, medicine, and the names of materials and drugs used in making medicines have a significant place in medical texts written in this period. Examples where Turkish equivalents were given to foreign terms seen in historical texts of medicine, which were valuable both for the vocabulary of Turkish language and studies of medical history, provide very significant data for practices of dictionary writing and for Turkish terminology. In this study, from Ottoman medical texts, 19 medical works from 14th to 18th centuries were included and Turkish equivalents given to foreign medical terms were analyzed. We believe that this study will contribute to Tarama dictionary, which is one of the essential reference guides of Historical Modern Turkish researches, and to studies of medical history and Turkish terminology. In it, Turkish terms were ordered alphabetically, foreign terms and places they are used were given with transcription and to the end, the leaf and line number where terms are used were shown in box brackets with the abbreviation of the work. "> [PDF] YABANCI TIP TERİMLERİNE OSMANLI TIP METİNLERİNDEN TÜRKÇE KARŞILIK ÖRNEKLERİ | [PDF] EXAMPLES OF TURKISH EQUIVALENTS OF FOREIGN MEDICAL TERMS FROM OTTOMAN MEDICAL TEXTS Tarihsel tıp metinleri üzerinde yapılan çalışmalarda karşılaşılan güçlüklerden biri tıbbi terimlerin doğru karşılıklarının verilmesi konusundadır. Genel sözlükler dönem metinlerinde geçen tıbbi terimleri açıklamada çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. Hastalık, organ, uzuv, ilaç ve ilaç yapımında kullanılan madde ve drog adları bu dönemde kaleme alınmış tıbbi metinlerde önemli bir ağırlığa sahiptir. Hem Türkçenin söz varlığı hem de tıp tarihi çalışmaları için değerli birer kaynak olan tarihsel tıp metinlerinde geçen yabancı terimlere Türkçe karşılıkların verildiği örnekler sözlük çalışmaları ile Türk terim bilimi için çok değerli veriler sunmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı tıp metinleri içinden XIV.-XVIII. yüzyıllar arasına ait 19 tıp yazmasında geçen yabancı tıp terimlerine verilen Türkçe karşılıklar incelenmiştir. Tarihî Türkiye Türkçesi araştırmalarının temel başvuru kaynaklarından biri olan Tarama Sözlüğüne, tıp tarihi ve Türk terim bilimi çalışmalarına katkı sağlayacağına inandığımız bu çalışmada Türkçe terimler alfabetik olarak sıralanmış, yabancı terim ile birlikte kullanıldığı yerler çevriyazı ile verilmiş ve sonuna terimlerin geçtiği varak ve satır numaraları eserin kısaltması ile birlikte köşeli parantez içinde gösterilmiştir. "> Tarihsel tıp metinleri üzerinde yapılan çalışmalarda karşılaşılan güçlüklerden biri tıbbi terimlerin doğru karşılıklarının verilmesi konusundadır. Genel sözlükler dönem metinlerinde geçen tıbbi terimleri açıklamada çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. Hastalık, organ, uzuv, ilaç ve ilaç yapımında kullanılan madde ve drog adları bu dönemde kaleme alınmış tıbbi metinlerde önemli bir ağırlığa sahiptir. Hem Türkçenin söz varlığı hem de tıp tarihi çalışmaları için değerli birer kaynak olan tarihsel tıp metinlerinde geçen yabancı terimlere Türkçe karşılıkların verildiği örnekler sözlük çalışmaları ile Türk terim bilimi için çok değerli veriler sunmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı tıp metinleri içinden XIV.-XVIII. yüzyıllar arasına ait 19 tıp yazmasında geçen yabancı tıp terimlerine verilen Türkçe karşılıklar incelenmiştir. Tarihî Türkiye Türkçesi araştırmalarının temel başvuru kaynaklarından biri olan Tarama Sözlüğüne, tıp tarihi ve Türk terim bilimi çalışmalarına katkı sağlayacağına inandığımız bu çalışmada Türkçe terimler alfabetik olarak sıralanmış, yabancı terim ile birlikte kullanıldığı yerler çevriyazı ile verilmiş ve sonuna terimlerin geçtiği varak ve satır numaraları eserin kısaltması ile birlikte köşeli parantez içinde gösterilmiştir.
One of the difficulties encountered while studying on historical texts of medicine is that correct equivalents of medical terms cannot be given. General dictionaries are mostly insufficient in explaining medical terms seen in the texts of historical periods. Names of illnesses, organs, parts of the body, medicine, and the names of materials and drugs used in making medicines have a significant place in medical texts written in this period. Examples where Turkish equivalents were given to foreign terms seen in historical texts of medicine, which were valuable both for the vocabulary of Turkish language and studies of medical history, provide very significant data for practices of dictionary writing and for Turkish terminology. In this study, from Ottoman medical texts, 19 medical works from 14th to 18th centuries were included and Turkish equivalents given to foreign medical terms were analyzed. We believe that this study will contribute to Tarama dictionary, which is one of the essential reference guides of Historical Modern Turkish researches, and to studies of medical history and Turkish terminology. In it, Turkish terms were ordered alphabetically, foreign terms and places they are used were given with transcription and to the end, the leaf and line number where terms are used were shown in box brackets with the abbreviation of the work. ">

YABANCI TIP TERİMLERİNE OSMANLI TIP METİNLERİNDEN TÜRKÇE KARŞILIK ÖRNEKLERİ

Tarihsel tıp metinleri üzerinde yapılan çalışmalarda karşılaşılan güçlüklerden biri tıbbi terimlerin doğru karşılıklarının verilmesi konusundadır. Genel sözlükler dönem metinlerinde geçen tıbbi terimleri açıklamada çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. Hastalık, organ, uzuv, ilaç ve ilaç yapımında kullanılan madde ve drog adları bu dönemde kaleme alınmış tıbbi metinlerde önemli bir ağırlığa sahiptir. Hem Türkçenin söz varlığı hem de tıp tarihi çalışmaları için değerli birer kaynak olan tarihsel tıp metinlerinde geçen yabancı terimlere Türkçe karşılıkların verildiği örnekler sözlük çalışmaları ile Türk terim bilimi için çok değerli veriler sunmaktadır. Bu çalışmada Osmanlı tıp metinleri içinden XIV.-XVIII. yüzyıllar arasına ait 19 tıp yazmasında geçen yabancı tıp terimlerine verilen Türkçe karşılıklar incelenmiştir. Tarihî Türkiye Türkçesi araştırmalarının temel başvuru kaynaklarından biri olan Tarama Sözlüğüne, tıp tarihi ve Türk terim bilimi çalışmalarına katkı sağlayacağına inandığımız bu çalışmada Türkçe terimler alfabetik olarak sıralanmış, yabancı terim ile birlikte kullanıldığı yerler çevriyazı ile verilmiş ve sonuna terimlerin geçtiği varak ve satır numaraları eserin kısaltması ile birlikte köşeli parantez içinde gösterilmiştir.

EXAMPLES OF TURKISH EQUIVALENTS OF FOREIGN MEDICAL TERMS FROM OTTOMAN MEDICAL TEXTS

One of the difficulties encountered while studying on historical texts of medicine is that correct equivalents of medical terms cannot be given. General dictionaries are mostly insufficient in explaining medical terms seen in the texts of historical periods. Names of illnesses, organs, parts of the body, medicine, and the names of materials and drugs used in making medicines have a significant place in medical texts written in this period. Examples where Turkish equivalents were given to foreign terms seen in historical texts of medicine, which were valuable both for the vocabulary of Turkish language and studies of medical history, provide very significant data for practices of dictionary writing and for Turkish terminology. In this study, from Ottoman medical texts, 19 medical works from 14th to 18th centuries were included and Turkish equivalents given to foreign medical terms were analyzed. We believe that this study will contribute to Tarama dictionary, which is one of the essential reference guides of Historical Modern Turkish researches, and to studies of medical history and Turkish terminology. In it, Turkish terms were ordered alphabetically, foreign terms and places they are used were given with transcription and to the end, the leaf and line number where terms are used were shown in box brackets with the abbreviation of the work.

___

  • Aksan, D. (2006). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
  • Canpolat, M. ve Önler, Z. (2007). İshâk bin Murâd Edviye-i Müfrede. Ankara: TDK Yayınları.
  • Derleme Sözlüğü (1963-1982). 12 c. Ankara: TDK Yayınları.
  • Dinar, T. (2013). Müderris Hasan Efendi'nin Gayetü'l-Münteha Fi-Tedbiri'lMerza'sı (Hastalıkların Tedavisinde En Son Nokta) (İnceleme-MetinDizinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Doğan, Ş. (2009). Terceme-i Akrabadin, Sabuncuoğlu Şerefeddin (Giriş- İnceleme-MetinDizinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güler, Ç. (2012). Latince Tıp Terimleri Sözlüğü. Ankara: Palme Yayınevi.
  • Gümüşatam, G. (2009). Haza Kitabu Hükema-yı Tertib-i MuOalece Adlı Eser Üzerine Bir Dil İncelemesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güven, M. (2005). Abdulvehhâb bin Yusuf'un Müntahab-ı Fi't-tbbı (Dil İncelemesi-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü (2014). Ankara: TDK Yayınları.
  • Kemahlı, S. (2015). "Tıp Eğitimi ve Hekimlı k Dilimiz Nasıl Türkçeleşti?" Tıp Eğitimi Dünyası 44: 5-12.
  • Kocatürk, U. (2005). Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Nobel Yayınları.
  • Okun, Z. (2015). Kitab-ı Kehhal-name-i Nûrü'l-OUyun. (İnceleme-MetinDizin-Tıbkıbasım). Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
  • Önler, Z. (1998). "XIV-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinin Dili ve Sözvarlığı." Kebikeç 6: 157-168.
  • Sertkaya, O. (1989). "Uygur tıp metinlerine toplu bir bakış". Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
  • Tarama Sözlüğü I-VIII (1996). Ankara: TDK Yayınları.
  • Tokat, F. (2012). Hezarfen Hüseyin Efendi'nin Tuhfetü'l-Erîbin-Nâfia Li'rRûhânî ve't-tabîb'i (İncelem-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Türkçe Tıp Dili Kılavuzu (2006). Koceli: Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Türkçe Tıp Dili Kurulu.
  • Uçar, İ. (2009). Hazâ Kitâb-ı Hulâsa-i Tıbb Cerrâh Mes'ûd (Giriş-İncelemeMetin-Dizinler). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Yavuz, S. (2013). Anonim Cerrah-nâme. İstanbul: Kesit Yayınları.
  • Yıldırım, M. (2014). Güncel Tıp Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Nobel Yayınları.
  • Yılmaz, E. ve Demir N. (2009). "Kısas-ı Enbiya'dan Eski Anadolu Türkçesinin Sözvarlığına Katkılar I", International Journal o f Central Asian Studies 13: 495-517.
  • Yılmazer, Z. (2010). "Şânîzâde Mehmed Atâullah Efendi." TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
  • Zeren, Z. (1946). Anatomi Sözlüğü ve Türk Anatomi Terimleri. Ankara
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 1303-0035
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Yayıncı: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Academic Researches Index - FooterLogo