İslam Hukukunda Failin Amacının Cezaya Etkisi

Bu çalışmada failin amacı ile cezanın niteliği arasındaki ilişki konu edilmektedir. Faili suça iten saikler ve cezanın niteliği konusundaki düşüncelere yer verilmekte, İslam hukukundaki cezalar ile failin suç işlerken güttüğü amaç arasındaki ilişkinin varlığı değerlendirme konusu yapılmaktadır. Kur’an ve Sünnet’te ayrıntılı olarak açıklanan, kasten adam öldürme, zina, iffete iftira, hırsızlık (serika), terör (hırâbe), sarhoşluk verici maddeleri kullanma ve dinden dönme (irtidad) suçları karşılığında öngörülen cezalar, failin amacı penceresinden ele alınmakta, insan fıtratı ve suç olgusu ile cezalar arasındaki ilişki araştırılmaktadır. Failin amacının hesaba katılmasının cezaların caydırıcılığına katkısı üzerinde durulmaktadır.

The Effect of Offender’s Intention to Punishment in Islamic Law [Turkish]

This work aims to assess the relation between the intention of offender and the type of punishment. It handles the motives behind different offenses and the approaches regarding punishment type. It also evaluates the existence of any relation between the punishments in Islamic Law and the intentions of offender. Punishment against crimes that are explained in detail by Quran and Sunnah such as murder, adultery, aspersion against chastity, consuming intoxicants, crimes against public order, and apostasy are handled from the perspective of the purpose of perpetrator. The relation between human nature and the concept of crime with punishments are analyzed. The effects of the purpose of perpetrator on the deterrence of punishments are examined.

___

Acar, İsmail, “Osmanlı Kanunnameleri ve İslam Ceza Hukuku”,53-68, DEÜİFD, Sayı, XIIIIVX, İzmir 2001.

Ali Haydar, Hoca Emin Efendi Zâde (ö. 1936), Durerü’l-hukkâm şerh-u mecelleti’l-ahkâm, üçüncü baskı, Matbaa-ı tevzî-i tıbâ‘at, İstanbul 1330.

Artuk, Mehmet Emin, Gökçen, Ahmet, Yenidünya, Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, beşinci baskı, Turhan Kitapevi, Ankara 2011

Aydın, M. Akif, “Osmanlı Ceza Hukuku”, DİA, VII, ss. 478-482, İstanbul 1993

Azîm Âbâdî, Ebû Tayyib Muhammed, Avnü’l-Ma‘bûd, şerh-i süneni ebî Davud, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, I-XIV, ikinci baskı, Mektebü’s-selefiyye, Medine 1388/1968

Bardakoğlu, Ali, “Ceza”, DİA, VII, ss. 470-478, İstanbul 1993

Bentham, Jeremy, Yasamanın İlkeleri, çev. Barkın Asal, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2011

Bassıouni, M.Cherif, “The Islamic Criminal Justice System, Quesas Crimes” , 203-209, New York, 1982, çev. Nasi Aslan, “ İslam Ceza Hukukunda Kısası Gerektiren Suçlar”, ss. 311, 320, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, III, sayı, I, 2003

Behnesî, Ahmed Fethi (ö. 1983), el-Kısas fi’l-Fıkhi’l-İslamî, beşinci baskı, Dâru’ş-şurûk, Beyrut, 1989

Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye), üçüncü baskı, İstanbul 1982

el-Bûtî, Muhammed Saîd Ramazan, el-Ukûbâtü’l-İslamiyye ve ukdetü’t-tenâkuz beynehâ ve beyne mâ yüsemmâ bi tabi‘ati’l-asr, Kuveyt 2002

Câd, el-Huseynî Süleyman, el-Ukûbâti’l-Bedeniyyefi’l-Fıkh’l-İslam, Dârü’ş-şurûk, Beyrut 1991

Cesare, Beccaria, Suçlar ve Cezalar Hakkında, çev. Sami Selçuk, üçüncü baskı, İmge Ankara2013

Cessas, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî (ö. 370/981), Ahkâmu’l-Kur’an, thk. Muhammed esSâdık Kamhâvî, I-V, Dâru’l-ihyâi’t-turasi’l-Arabî, Beyrut 1996 Dağcı, Şamil, “Kısas”, DİA, XXV, ss. 488-495, Ankara 2002

ed-Dihlevî, Abdülkādir b. Şâh Veliyyillâh Ahmed b. Abdirrahîm (ö. 1230/1815), Huccetullahu’l-bâliğa, I-II, thk. Seyyid Sâbık, Dâru’l-cîl, Beyrut 2005

Dolu, Osman, Büker, Hasan, Uludağ, Şener, “Türk Ceza Adalet Sisteminin Caydırıcılık Kapasitesine İlişkin Eleştirel Bir Değerlendirme”, 69-106, AÜHFD, cilt, XXXXXXI, sayı,1, 2012

Ebû Zehra, Muhammed (ö. 1974), el-Ukûbe, Dâru’l-fikri’l-Arabî, Kahire t.y.

Erdoğan, Suat, “Kur’an Sünnet Işığında Suç-ceza Uygunluğu”, (Yayınlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2014

Erturhan, Sabri, İslam Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar, Rağbet, İstanbul 2008

Fatma Karakaş Doğan, “Cezanın Amacı ve Hapis Cezası”, (Yayınlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009

Foucault, Michel, Hapishanenin Doğuşu, trc. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi, Ankara 1992

İbn Âşûr, Ebû Abdillâh Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed eş-Şâzelî b. Abdilkādir b. Muhammed (ö. 1284/1868), Tefsirü’t-tahrîr ve’t-tenvîr, I-XXX, Tunus 1984

İbn Âşûr, Makâsd’u-ş-şerîati’l-İslamiyye, ikinci baskı, Dâru’n-nefâis, Ürdün 2001

İbn Ebû Şeybe, b. Ebû Bekir (ö. 235/849), el-Musannef, thk. Hamad b Abdullah el-Cemaa‘, Muhammed b. İbrahim el-Lahîdân, I-XVI, Mektebet-ü rüşd, Riyâd 1425/2004

İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (ö. 852/1449), Fethu’l-bâri bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî, I-XVII, Dâr-u tayyibe, Riyad 2005

İbn Kayyım, Şemseddin Ebu Abdillah Muhammed el-Cevziyye (ö. 751/1350), et-Turuku’lhukmiyye fi’s-siyaseti’ş-şer’iyye, thk. Nâyif b. Ahmed el-Hamed, Daruâlem’il-fevâid, Mekke h. 1428

İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer, ed-Dımeşkî (ö. 774/1373), Tefsirü’l-Kur’ani’l-azim, thk. Mustafa es-Seyyîd Muhammed, I-XV, Müesseset-ü Kurtuba, Kahire 1421/2000

İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî erRüveyfiî (ö. 711/1311), Lisânü’l-Arab, I-XV, Dâru sâdır, Beyrut 1410/1990

İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm elHarrânî (ö. 728/1328), Siyâsetü’ş-şer’iyye, Dâru’l-âfâkı’l-cedîde, Beyrut 1983

İçel, Kayıhan, Sokullu/Akıncı, Füsun, Özgenç, İzzet, Sözüer, Âdem, Mahmutoğlu, S. Fatih, Ünver, Yener, Yaptırım Teorisi, Beta İstanbul 2002

İçel, Kayıhan, Donay, Süheyl, Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku Genel Kısım, beşinci baskı, İstanbul, Beta 2006

el-Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed (ö. 587/1191), Beda'i'u's-sana'i' fî tertîbi’ş-şerâi‘, I-VII, ikinci baskı, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut 1394/1974

Karakehya, Hakan, “Modern Cezalandırma Sistemlerinin Büyük Anlatıları”, 87-108, İÜHFM, cilt, LXVI, sayı, 1, 2008

Kızmaz, Zahir, “Ceza veya Kriminal Yaptırımın Suç Oranları Üzerindeki Caydırıcı Etkisi”, 210-231, KÜSBD, 2005

“Din ve Suçluluk: Suç Teorileri Açısından Kuramsal bir Yaklaşım”, 189-215, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XV, sayı 1, Elazığ 2005

Koşum, Adnan, “İslam Hukukunda Ölüm Cezası”, 112-147, SDÜİFD, yıl, 1998, sayı, 5

Köroğlu, Mehmet, “İslam Ceza Hukukunda Ölüm Cezası ve İnfaz Usulleri”, (Yayınlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2004

el-Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî (ö. 450/1058), Ahkâmu’ssultaniyye, thk. Ahmed Mubârek el-Bağdâdî, Mektebet-ü dâr-i İbn Kuteybe, Kuveyt 1409/1989

Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine, çev. Fehmi Baldaş, I-II, Toplumsal Dönüşüm yayınları, İstanbul 1998

Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Haddâdî (ö. 1031/1622), Feyzu’l-kadîr, Şerhu’l-Câmiu‘s-sağîr, I-VI, ikinci baskı, Dâru’l-ma‘rife, Beyrut 1391/1972

Mubârekfûrî, Ebu’l-Aliyyi Muhammed Abdurrahmân b. Abdurrahîm (ö. 1353/1934), Tuhfetü’l- Ahzevî bi şerh-i Câmii’d-Tirmizî, I-X, Dâru’l-fikr, y.y. t.y.

en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî (ö. 676/1277), el-Mecmu‘ şerhu’lMühezzeb, thk. Muhammed Necib el-Mûtiî‘, I-XXIII, Dârü ihyâi türâsi’l-Arabî, Kahire 1415/1995

Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, Filiz kitapevi, İstanbul 1992

Reşîd Rıza, es-Seyyîd Muhammed Tefsîrü’l-Kur’ani’l-hakîm: Tefsîrü’l-menâr, I-XXII, ikinci baskı, Dâru’l-menâr, Kahire 1947

es-Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed (ö. 483/1090), elMebsût, I-XXXI, Dâru’l-ma‘rife, Beyrut t.y.

Seyyid Kutub, fî-Zılâli’l-Kur’an, I-XVI, trc. M. Emin Saraç, Bekir Karlığa, İ. Hakkı Şengüler, Hikmet yayınları, İstanbul t.y.

Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, dördüncü baskı, Yetkin yayınları, Ankara 2012

eş-Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî (ö. 790/1388), elMuvâfakât, I-VI, Dâr-u ibn-i Affân, y.y 1997

Toroslu, Nevzat, Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Yayınevi, Ankara 2012

Tûrî, Muhammed b. Huseyn b. Ali (ö. 1138/1726), Tekmilet-ü bahru’r-râik şerh-ü Kenzi’ddakâik, VII-IX, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut 1418/1997

Udeh, Abdulkadir (ö. 1954), Teşrîü‘l-cinâiyyil-İslamî, I-II, Dârü’l-kâtibi’l-Arabî, Beyrut t.y.

Üçok, Coşkun, “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler”, ss. 48-73, AÜHFD, IV /1, 1947

Yasemin, Özdek, “Küreselleşme Sürecinde Ceza Politikalarındaki Dönüşümler”, ss. 21-48, Amme İdaresi Dergisi, cilt, 33, sayı, 4, Aralık 2000

Yiğit, Yaşar, İslam Ceza Hukuku Hükümlerinin Yürürlüğü, Sistem Ofset, Ankara 2012

Zeydan, Abdü’l-Kerim, el-Mufassal, fî-ahkâmi’l-mer’e ve’l-beyti’l-müslim fi’ş-şerîati’lİslamiyye, I-XI, Beyrut, müessesetü’r-risâle, 1412/1992