KAZAK TÜRKÇESİNDE “ATAULIQ TİRKESTER”

Günümüzde; bilim ile teknolojinin, sanat ve medeniyetin gelişmesi dilimizde yeni kavramların ortaya çıkmasına vesile olmuş ve onlara “adlar” verilmesini gerekli kılmıştır. Bu “ad vermeler” genellikle öbek şeklinde olup zamanla insanlar tarafından kabul görmüş ve böylece sözcük değeri kazanmışlardır. Bu sözcüklere Kazak Türkçesinde”Ataulıq Tirkester” denilmektedir. Kazak Türkçesinde söz öbekleri çeşitli değişikliklere uğrayarak zamanla bir varlık veya kavramı karşılayacak şekilde kullanılır. Tek bir sözcük haline gelirken de öz anlamlarından biraz uzaklaşıp yeni anlam kazanabilirler. “Ataulıq Tirkester” Kazak Türkçesinde şekil açısından bağımsız söz öbeklerine dâhildir. Ama diğer bazı yönlerden bağımsız söz öbekleriyle farklılıkları da vardır. “Ataulıq Tirkester” gelişimlerini tamamlayana kadar diğer söz öbekleri gibi yapı ve anlam ilişkisi yönüyle çeşitli değişikliklere uğrayabilirler. “Ataulıq Tirkester”in her ne kadar diğer söz öbekleri ile ortak yanları var ise onların özgün yanları da vardır. Bunlardan birkaçı; yakın geçmişte veya günümüzde ortaya çıkmaları, genellikle terimbilim ifadeleri olmaları - teknoloji ve bilimle ilgili olmaları - vs. Bu çalışmada, yabancı kelimelere karşı çeviri yöntemi ile veya birleştirme yöntemi ile sözcük türetme yollarından birisi olan Kazak Türkçesindeki “Ataulıq Tirkester”in dil ve anlam özellikleri; onların söz öbekleri içerisindeki yeri ve önemi üzerinde durulacaktır.

Nominative phrases in the contemporary kazakh language

Nowadays, the development of science and technology, culture and art are the cause of the emergence of new and their language reflection. These "notations" usually appear in the form of word combinations with the time they are perceived by people and thus acquire the qualities of the word. In the Kazakh language they are called "atauli tirkester ". In the Kazakh language, word combinations undergo various changes and are eventually used as a designation for a particular subject or concept. Using a single word, they can move away from the main value and acquire a new meaning. "Ataulıq Tirkester" in the Kazakh language belongs to independent phrases. "Ataulıq Tirkester" before the end of development can undergo structural and semantic changes as well as other word combinations appeared in the past or are formed at the present time, designate certain terms, link with science and technology, etc. This work speaks of "Ataulıq Tirkester" in Kazakh, linguistic and semantic features, their place and meaning in the phrase.

___

  • 1. Nurkatov A. Abaidyn akyndyk dasturi. Monographiya. – Almaty: Zhazushy baspasy, 1966. 189 b.
  • 2. Kunanbayev A. Shygarmalarynyn bir tomdyk tolik zhinagy. – Almaty: Kazakh memlekettik korkem adebiyet baspasy 1961. –243 b.
  • 3. Satybaldiev A. Ruhani kazyna: Korkem audarma maseleleri. – Almaty. Zhazushy, 1987– 229 b.
  • 4. Syzdykova R. Abay shygarmalarynyn tili. Almaty: “El shezhire”. 2014. 245 b.
  • 5. Dadebayev Zh. Abaydyn antropologizmi. – Almaty. Kazakh unversiteti, 2014. 150 b.
  • 6. Abay tili sozdigi. Kazakh SSR-nin “GYLYM” baspasy. Almaty, 1968.