Selçuklu Dönemi Figüratif Dekorlu Seramik ve Çini Örneklerinin Cumhuriyet Dönemi Kütahya Figüratif Çinileriyle Karşılaştırılması

Bu araştırmanın amacı; Anadolu’da 11. yy.dan 14. yy.ın başlarına kadar egemenolan ve bugünkü Türk Çini Sanatı’nın temelini oluşturan Selçuklu Seramik-ÇiniSanatıyla, Cumhuriyet dönemi Kütahya Seramik-Çini Sanatını figüratif dekor unsurlarıaçısından karşılaştırmak, mevcut durumda benzerlik ve farklılıkları tespitedip çözüm önerileri sunmaktır.Köklü bir geçmişe sahip olan Türk-İslam Sanatında uygulanan dekorlama yöntemleri,çeşitlilik bakımından da zengin alternatifler sunmaktadır. Anadolu’da Selçuklulardöneminde uygulanan çini dekorlarından birisi de figüratif desenlerdir.Daha çok mimari süslemeler içerisinde yer alan bu çiniler insan, hayvan ve fantastikyaratıklar gibi figür tasvirleri içeren, sekiz ve altıgen yıldız, kare ve haç biçimlilevhalardan oluşmaktadır. Desenler şeffaf sır altına işlendiği için bu çinilere SıraltıGrubu Çiniler denilmektedir.Selçuklu döneminin önemli bir ürünü de seramiklerdir. Buluntular arasındaçok sayıda küçük kırık parçalar ile az sayıda formu ve türü belirlenebilen seramiklererastlanmıştır. Bu seramiklerin bazılarında kabartma insan başı yer almaktadır.Cumhuriyet dönemi Kütahya Seramik ve Çinilerine bakıldığında, Selçuklu figüratifçini dekorlarıyla benzerliğinin çok az olduğu anlaşılmaktadır. Bunun yanında Osmanlı dönemi bitkisel desenli çini sanatı ile Türk Klasik Resim Sanatı ve Sanatçılarının (Osman Hamdi vb.) etkileri görülmektedir. Ayrıca Kütahya’da yöresel motif ve desen dekorlu çini üretiminden çok, İznik bitkisel motiflerin yer aldığı dekorlu çini ürünler de görülmektedir. Siparişler doğrultusunda çok farklı çağdaş gravürlerin yapıldığı da gözlenmektedir. Anahtar Kelimeler: Kütahya Çiniciliği, Figüratif Çini, Selçuklu Çinileri

Anahtar Kelimeler:

Kütahya Çiniciliği, Figüratif Çini, Selçuklu Çinileri

The Comparison Of Figurative Decoration Ceramics and Tile Samples Of Seljukian Period And Turkish Republic Period Kütahya Figurative Tiles

The aim of this study is to compare Seljukian ceramics – tile art that was dominant from 11th century to 14th century in Anatolia and became basis for today’s Turkish tile art and Republic period Kütahya ceramics – tile art at the aspect of figurative decoration elements and to determine similarity in present situation and differences and to purpose suggestions for solutions. Decorating methods that have a rooted past and have been used in Turkish – Islam art present rich alternatives for diversity. One of the tile decorations applied in Seljukian period in Anatolia is figurative patterns. Existing in architectural ornamentations, these tiles include humans, animals and fantastic creatures and they are usually in octagon and hexagon stars and square and the cross shaped plaques. These tiles are called Sub-glaze Group Tiles because patterns are dented under glaze. The most important product of Seljukian period is ceramics. A great number of small broken pieces and a small number of ceramics whose forms and types have been determined were found among the relics. On some of these ceramics relief human head was found. When Republic period Kütahya ceramics and tiles are examined, it is seen that there is similarity between Republic period Kütahya ceramics and Seljukian period figurative patterns. In addition, the effects of Ottoman period plant pattern tile arts and Turkish classical drawing art and artists (like Osman Hamdi) have been determined. İznik plant motives rather than local motives and patterns are seen in Kütahya. Moreover, it is seen that very different contemporary engravings are made for orders.

Keywords:

Kütahya Tile, Figürative Tile, Seljukian Tiles,

PDF

___

ALTUN, Ara; Osmanlıda Çini Seramik Öyküsü, İstanbul: Creative Yay., (t.y.).
ARCASOY, Ateş; Seramik Teknolojisi. İstanbul: Marmara Ün. Yay., No: 457.
ARIK, M. Oluş; “Anadolu Selçuklu Toplum Hayatında Çini”, Anadolu’daki Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. Gönül Öney (Ed.), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay., 2007.
ARIK, Rüçhan; “Selçuklu Saraylarında Çini”, Anadolu’daki Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. Gönül Öney (Ed.), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay., 2007.
ASLANAPA, Oktay; Anadolu’da Türk Çini ve Keramik Sanatı, İstanbul: Baha Matbaası, 1965.
ASLANAPA, Oktay; Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2. Baskı, 1989.
ATAY Yolal, Ceren; “Başlangıcından Günümüze Kütahya Çinileri ve Çini Motiflerinin Sera- mik Yüzeylerde Yorumlanarak Uygulanması”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir: Ana- dolu Ün., 2007.
BULUT, Lale; “Samsat Kazısı Buluntuları”, Anadolu’daki Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı. Gönül Öney (Ed.), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay., 2007.
BÜYÜK LAROUSSE SÖZLÜK VE ANSİKLOPEDİSİ. C.VI. İstanbul: Milliyet Yay., 1986.
ÇİNİ, Rıfat; Türk Çiniciliğinde Kütahya, İstanbul: Uycan Yay., 1991.
DEMİRSAR ARLI, V. Belgin; “Kütahya Çiniciliği”, Anadolu’daki Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Gönül Öney (Ed.), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay., 2007.
GÜLAÇTI, Nurettin; “Günümüz Kütahya’sında Seramik-Çini Üretimi ve Durum Tespiti”, Ya- yımlanmamış sanatta yeterlilik tezi. Eskişehir: Anadolu Ün., 2011.
GÜNEY, K. Zeynep ve A. Nihan Güney; Osmanlı Süsleme Sanatı, Ankara: SfN Ltd. Şti., (t.y.).
GÜNEY, Z. ve N. Güney; Osmanlı Süsleme Sanatı, Ankara: SFN Ltd.Şti., (t.y.).
GÜRHAN, Sevinç Gök; “Selçuklu Dönemi Kazıları”, Anadolu’daki Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Gönül Öney (Ed.), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay., 2007.
KIZIL, Mustafa; “Cumhuriyet Dönemi Kütahya Çinisinde Görülen Uygulama Teknikleri ve Yenilikler”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Afyon: Kocatepe Ün. Sosyal Bilimler Ens., 2010.
ÖNEY, Gönül; İslam Mimarisinde Çini. İzmir: Ada Yay., 1987.
SÖZEN, Metin; Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
TDK Sözlük 1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 1983.
http://www.nedirnedemek.com/fig%C3%Bcrotif_Sanat_nedir, (26.01.2012, 12:16).